ภิกษุทั้งหลาย สมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียร ๕
ประการนี้ ๕ ประการเป็นอย่างไร คือ
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นคนแก่ ถูกชราครอบงำ
นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๑.
อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้อาพาธ ถูกพยาธิ
ครอบงำ นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๒.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่มีข้าวแพง ข้าวกล้าเสียหาย
มีบิณฑบาตหาได้ยาก ไม่สะดวกที่จะยังอัตภาพให้เป็นไป
ด้วยการแสวงหาบิณฑบาต นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำ
ความเพียรข้อที่ ๓.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่มีภัย มีความกำเริบในป่าดง
ชาวชนบทพากันขึ้นยานพาหนะอพยพไป นี้เป็นสมัย
ที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๔.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่สงฆ์แตกกัน ภิกษุทั้งหลาย
ก็เมื่อสงฆ์แตกกันแล้ว ย่อมมีการด่ากันและกัน บริภาษกัน
และกัน มีการใส่ร้ายกันและกัน มีการทอดทิ้งกันและกัน
คนผู้ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น ย่อมไม่เลื่อมใส และคน
บางพวกที่เลื่อมใส ย่อมเป็นอย่างอื่นไป นี้เป็นสมัยที่
ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๕.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล สมัยที่ไม่ควรกระทำ
ความเพียร ๕ ประการ.
ภิกษุทั้งหลาย สมัยที่ควรกระทำความเพียร ๕
ประการนี้ ๕ ประการ เป็นอย่างไร คือ
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นหนุ่มแน่น มีผมดำ สนิท
ประกอบด้วยความเป็นหนุ่ม ตั้งอยู่ในปฐมวัย นี้เป็นสมัย
ที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๑.
อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้มีอาพาธน้อย มีโรค
เบาบาง ประกอบด้วยไฟธาตุที่เผาอาหารให้ย่อยสม่ำ เสมอ
ไม่เย็นนัก ไม่ร้อนนัก เป็นปานกลาง ควรแก่การกระ
ทำความเพียร นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๒.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่ข้าวกล้างามดี มีบิณฑบาต
หาได้ง่าย สะดวกที่จะยังอัตภาพให้เป็นไปด้วยการแสวงหา
บิณฑบาต นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๓.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่พวกมนุษย์พร้อมเพรียงกัน
(สามัคคีกัน) ยินดีต่อกัน ไม่วิวาทกัน เป็นเหมือนน้ำนมกับน้ำ
มองดูกันและกันด้วยสายตาที่ประกอบด้วยความรัก
นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๔.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่สงฆ์พร้อมเพรียงกัน ยินดี
ต่อกัน ไม่วิวาทกัน มีอุเทศร่วมกัน ย่อมอยู่เป็นผาสุก.
ภิกษุทั้งหลาย เมื่อสงฆ์สมัครสมานกัน ย่อมไม่มีการด่ากัน
และกัน ไม่บริภาษกันและกัน ไม่มีการใส่ร้ายกันและกัน
ไม่มีการทอดทิ้งกันและกัน คนผู้ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น
ย่อมเลื่อมใส และคนที่เลื่อมใสแล้ว ย่อมเลื่อมใสยิ่งขึ้นไป
นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๕.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล สมัยที่ควรกระทำ
ความเพียร ๕ ประการ.
-บาลี ปญฺจก. อํ. ๒๒/๗๕-๗๖/๕๔.
สมัยที่ไม่สมควร และที่สมควรกระทำความเพียร(พระสูตร)
ประการนี้ ๕ ประการเป็นอย่างไร คือ
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นคนแก่ ถูกชราครอบงำ
นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๑.
อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้อาพาธ ถูกพยาธิ
ครอบงำ นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๒.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่มีข้าวแพง ข้าวกล้าเสียหาย
มีบิณฑบาตหาได้ยาก ไม่สะดวกที่จะยังอัตภาพให้เป็นไป
ด้วยการแสวงหาบิณฑบาต นี้เป็นสมัยที่ไม่ควรกระทำ
ความเพียรข้อที่ ๓.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่มีภัย มีความกำเริบในป่าดง
ชาวชนบทพากันขึ้นยานพาหนะอพยพไป นี้เป็นสมัย
ที่ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๔.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่สงฆ์แตกกัน ภิกษุทั้งหลาย
ก็เมื่อสงฆ์แตกกันแล้ว ย่อมมีการด่ากันและกัน บริภาษกัน
และกัน มีการใส่ร้ายกันและกัน มีการทอดทิ้งกันและกัน
คนผู้ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น ย่อมไม่เลื่อมใส และคน
บางพวกที่เลื่อมใส ย่อมเป็นอย่างอื่นไป นี้เป็นสมัยที่
ไม่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๕.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล สมัยที่ไม่ควรกระทำ
ความเพียร ๕ ประการ.
ภิกษุทั้งหลาย สมัยที่ควรกระทำความเพียร ๕
ประการนี้ ๕ ประการ เป็นอย่างไร คือ
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นหนุ่มแน่น มีผมดำ สนิท
ประกอบด้วยความเป็นหนุ่ม ตั้งอยู่ในปฐมวัย นี้เป็นสมัย
ที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๑.
อีกประการหนึ่ง ภิกษุเป็นผู้มีอาพาธน้อย มีโรค
เบาบาง ประกอบด้วยไฟธาตุที่เผาอาหารให้ย่อยสม่ำ เสมอ
ไม่เย็นนัก ไม่ร้อนนัก เป็นปานกลาง ควรแก่การกระ
ทำความเพียร นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๒.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่ข้าวกล้างามดี มีบิณฑบาต
หาได้ง่าย สะดวกที่จะยังอัตภาพให้เป็นไปด้วยการแสวงหา
บิณฑบาต นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๓.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่พวกมนุษย์พร้อมเพรียงกัน
(สามัคคีกัน) ยินดีต่อกัน ไม่วิวาทกัน เป็นเหมือนน้ำนมกับน้ำ
มองดูกันและกันด้วยสายตาที่ประกอบด้วยความรัก
นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๔.
อีกประการหนึ่ง สมัยที่สงฆ์พร้อมเพรียงกัน ยินดี
ต่อกัน ไม่วิวาทกัน มีอุเทศร่วมกัน ย่อมอยู่เป็นผาสุก.
ภิกษุทั้งหลาย เมื่อสงฆ์สมัครสมานกัน ย่อมไม่มีการด่ากัน
และกัน ไม่บริภาษกันและกัน ไม่มีการใส่ร้ายกันและกัน
ไม่มีการทอดทิ้งกันและกัน คนผู้ไม่เลื่อมใสในสงฆ์หมู่นั้น
ย่อมเลื่อมใส และคนที่เลื่อมใสแล้ว ย่อมเลื่อมใสยิ่งขึ้นไป
นี้เป็นสมัยที่ควรกระทำความเพียรข้อที่ ๕.
ภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้แล สมัยที่ควรกระทำ
ความเพียร ๕ ประการ.
-บาลี ปญฺจก. อํ. ๒๒/๗๕-๗๖/๕๔.