เรื่องราวที่มาที่ไปเกี่ยวกับ ISIS และสงครามกลางเมืองซีเรียที่ลุกลามแพร่ขยายกลายเป็นภัยก่อการร้ายระดับโลกนั้นหากย้อนกลับไปยังจุดเริ่มต้นแล้วค่อนข้างจะวุ่นวายและยุ่งเหยิง

ISIS หรือที่ปัจจุบันอย่างเป็นทางการเรียกว่า ISIL (Islamic State of Iraq and the Levant) หรือรัฐอิสลามแห่งอิรัคและลิแวนด์ "the Levant" หรือที่ออกเสียงว่าลิแวนด์หรือเลอแวนท์ คือดินแดนที่ถือเป็นแผ่นดินหลักของอิสลามในยุครุ่งเรือง ตั้งอยู่ทางตะวันออกของทะเลเมดิเตอร์เรเนียน กินพื้นที่ประเทศซีเรีย, เลบานอน, อิสราเอล, ปาเลสไตน์, ไซปรัส ตามที่ปรากฏในแผนที่ข้างล่าง


หากใครอยากทำความรู้จักกับ ISIS (ผมขอให้คำนี้เพราะคุ้นเคยกันดีแล้ว) แบบกระชับ ก็ข้ามไปข้างล่างที่เราจะเริ่มต้นที่เหตุการณ์ Arab Spring เมื่อปี 2011 ได้เลย หรือหากใครอยากปูพื้นเพิ่มอีกหน่อย ก็เริ่มจากตรงนี้ได้เลยครับ

อย่างที่ทราบกันว่า 2 ขั้วมหาอำนาจของโลกอย่าง สหรัฐอเมริกา และ รัสเซีย หรืออดีตสหภาพโซเวียตเดิมนั้นงัดข้อ วัดพลัง ทำสงครามตัวแทนผ่านประเทศอื่นๆ กันมานานมากแล้ว หรือที่เรียกกันว่า Proxy War และกลุ่มก่อร้ายต่างๆ ที่เกิดขึ้นในตะวันออกกลาง ก็เป็นผลส่วนหนึ่งของสงครามตัวแทนเหล่านั้นนั่นเอง

ปี 1979 สหภาพโซเวียต บุกอัฟกานิสถานเพื่อปกป้องรัฐบาลเผด็จการหุ่นเชิดจากกลุ่มกบฏในประเทศ

ชาวตะวันออกกลางจำนวนมากเข้าร่วมกับกลุ่มกบฏ สงครามต่อต้านกับฝ่ายอื่นที่ถือเป็นศัตรูต่อศาสนาอิสลามนั้นถูกเรียกว่า จิฮัด (Jihad) และนักรบที่เข้าร่วมในการทำจิฮัดถูกเรียกว่า มูจาฮิดีน (Mujahideen) ในตอนนั้นหนุ่มสาวชาวตะวันออกกลางจำนวนมากมองเหตุการณ์นี้ว่าเป็นเรื่องของศาสนา และเริ่มเพาะบ่มแนวคิดหัวรุนแรง

หนึ่งในชาวตะวันออกกลางรุ่นใหม่ผู้มีการศึกษาที่เข้าร่วมในขณะนั้น คือ ชายชาวซาอุดิอารเบียที่ชื่อว่า "โอซามา บิน ลาเดน"

ที่ในอัฟกานิสถานตอนนั้น มีชายอีกคนหนึ่งซึ่งเป็นอดีตโจรข้างถนนจากจอร์แดนชื่อว่า "อาบู มูซับ อัล ซาคาวี"

ชาย 2 คนข้างต้นนี้ไม่ได้มีความเห็นลงรอยด้วยกันนัก แต่ทั้งคู่ก็ได้ก่อตั้งสิ่งที่เรารู้จักกันในปัจจุบัน กลุ่ม "อัล เคด้า"

ปี 1989 โซเวียตถอนกำลัง และนักรบมูจาฮีดีทั้งหลายก็แยกย้ายกันกลับบ้าน

แต่เดี๋ยวก่อน ทำไมกลุ่มมูจาฮีดีนถึงต่อกรกับโซเวียตอันเกรียงไกรได้ล่ะ? ใช่แล้วครับ สหรัฐฯ เข้าช่วยกลุ่มกบฏหรือนักรบมูจาฮีดีนในอัฟกานิสถานอย่างลับๆ โดยการส่งอาวุธและเงินสนับสนุนให้ ทั้งนี้นั่นเพราะเป็นนโยบายทางการเมืองที่สหรัฐฯถือว่าตัวเองอยู่ตรงข้ามกับลิทธิคอมมิวนิสต์ (ซึ่งหลังจากนั้นก็ยังไปทำสงครามกับคอมฯที่อื่นต่ออย่างที่ทราบๆ กัน) ตรงนี้คือต้นกำเนิดของ "Reagan Doctrine" หรือนโยบายต่อต้านคอมมิวนิสต์ทั่วโลก คือเดิมทีการสนับสนุนกลุ่มมูจาฮีดีนในอัฟกานิสถานนั้นเป็นแค่การสนับสนุนแบบเหตุการณ์เดียว ก่อนจะขยายตัวเป็นนโบายระดับนานาชาติตามข้างต้น

งบตรงนี้เริ่มต้นจากเพียงแค่ไม่ถึง 200 ล้านบาท จนที่สุดแล้วพุ่งไปสูงถึงเกือบ 2 หมื่นล้านบาท

เหตุการณ์นี้ นอกจากจะเป็นต้นกำเนิดนโบายดังกล่าวของสหรัฐฯ ยังถือเป็นจุดกำเนิด "ราก" ของกลุ่ม ISIS ในปัจจุบันนี้อีกด้วย ใช่ครับ กลุ่มหัวรุนแรงในตะวันออกกลาง เดิมทีรบกับโซเวียตด้วยเหตุผลทางศาสนา และได้รับการติดอาวุธและสนับสนุนโดยสหรัฐฯโดยเหตุผลทางการเมือง ที่ซึ่งต่อมาได้กลับมาเป็นภัยกับทั้งสหรัฐฯและทั่วโลกแทน

บิน ลาเดน กลับมายังซาอุดิอารเบียและเพิ่มพูนความแข็งแกร่งของกลุ่ม อัล เคด้า เพื่อทำสงครามศาสนาในระดับโลก

ซาคาวี กลับไปทีจอร์แดน (ซึ่งอยู่ทางใต้ของซีเรีย) กลับมาตั้งกลุ่มของตนเองเหมือนกัน แต่ไม่ได้มีบทบาทอะไร

ในเวลาต่อมา ทั้งคู่ได้กลับไปที่ อัฟกานิสถาน ซึ่ง ณ ตอนนี้ถูกปกครองโดยกลุ่มกบฏ ตาลีบัน

และในปี 2001 ก็เกิดเหตุการณ์ก่อการร้ายโจมตีกรุงนิวยอร์ค ทำลายตึกแฝด World Trade Center ในวันที่ 11 กันยายน อย่างที่พวกเราทราบกัน เหตุการณ์ดังกล่าว บิน ลาเดน บัญชาการจากที่อัฟกานิสถานนี่เอง

สหรัฐฯตอบโต้กลับด้วยการบุกโจมตีอัฟกานิสถาน ส่งผลให้ บิน ลาเดน หนีไปที่ ปากีสถาน

ซาคาวี ซึ่ง ณ ตอนนั้นยังไม่เป็นเป้าสายตา หนีไปที่ อิรัค

2 ปีถัดมา สหรัฐฯ บุก อิรัค สหรัฐฯโค่นล้มรัฐบาลเผด็จการสุนหนี่ของ ซัดดัม ฮุสเซน และยกเลิกกองทัพอิรัค ทหารอิรัคสุนหนี่หลายพันนายที่ประสบกับความยากลำบาก ตกงาน และเคียดแค้นชิงชัง เข้าร่วมกับการก่อความไม่สงบในประเทศ

เหล่านักรบมูจาฮิดีนในตะวันออกกลางที่เคยเข้าร่วมเหตุการณ์โซเวียตบุกอัฟกานิสถานเมื่อปี 1979 มองเหตุการณ์นี้ว่าเป็นเหมือนกับการย้อนรอยเหตุการณ์เดิม และเข้าร่วมทำสงครามจีฮัดอีกครั้ง

ซาคาวี ก็เป็นหนึ่งในคนที่เข้าร่วมรบด้วยเช่นกัน ซึ่งต่อมากลุ่มของ ซาคาวี ได้กลายเป็นกลุ่มนักรบที่โดดเด่นที่สุดในสงครามอิรัค

แต่ซาคาวีส่วนใหญ่เลือกโจมตีชาวมุสลิมชีอะห์ซึ่งเป็นประชากรส่วนใหญ่ของประเทศอิรัคในขณะที่มุสลิมสุนหนี่นั้นเป็นส่วนน้อย ตั้งใจก่อสงคราม สุนหนี่ - ชีอะห์ พอถึงปี 2004 ซาคาวี ก็กลายเป็นตัวละครที่โดดเด่นในสงครามจีฮัดครั้งนี้

กลุ่ม อัล เคด้า ที่ตอนนี้เริ่มอ่อนแรงลง ต้องการสร้างภาพลักษณ์ว่าตัวเองเข้มแข็ง จึงเข้าจับมือร่วมกลุ่มกับกลุ่มของ ซาคาวี และได้เปลี่ยนชื่อเป็น AQI หรือ Al-Qaeda in Iraq

แต่แล้วในปี 2006 กลุ่มมุสลิมสุนหนี่ในอิรัคเองลุกขึ้นต่อต้าน ซาคาวี และต่อมาการโจมตีทางอากาศของสหรัฐฯก็จบชีวิตของ อาบู มูซับ อัล ซาคาวี

ช่วงเวลาหลังจากไม่กี่ปีกลุ่ม Al-Qaeda in Iraq ก็พบกับความพ่ายแพ้เป็นส่วนใหญ่ในอิรัค และสหรัฐฯที่สุดแล้วก็ถอนกำลังออกไปในปี 2011 ซึ่งอิรัคดูจะกลับเข้าสู่ความสงบเสียที


และต่อจากนี้คือต้นกำเนิดของ ISIS ...