เกร็ดประวัติศาสตร์ ผ่านวรรณกรรม “พิษสวาท” ว่าด้วยเรื่อง ไพร่ที่ชื่อจัน
ชั้นชนในสมัยอยุธยา เป็นลำดับขั้นของประชากรที่วางไว้หลวมๆ ไม่ได้ตายตัว
ประกอบด้วย ชนชั้นปกครอง กษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง ไพร่ และทาส
ซึ่งแต่ละชนชั้นก็จะขึ้นหรือร่วงได้ตามสถานการณ์บ้านเมือง
ชนชั้นที่มีมากที่สุดในสมัยอยุธยาคือ ไพร่
ไพร่ ก็คือ ราษฎรทั่วไปที่ไม่ใช่ทาส และไม่ได้เป็นขุนนาง ไพร่ผู้ชาย เมื่ออายุ ๑๘ ปี
ก็จะต้องไปรายงานตัวเพื่อขึ้นทะเบียนเป็นไพร่หลวง หรือไพร่สม ที่กรมพระสุรัสวดี
ไพร่หลวง เป็นไพร่ ที่สังกัดกรม กอง ขึ้นตรงต่อพระมหากษัตริย์ จะถูกเกณฑ์มาใช้งานตามราชการกำหนด
แต่ในยามปกติ คือ เข้าเดือน ออกเดือน ถ้าใครไม่เข้ามาทำงาน ก็ ส่งเงินมาแทน เรียกว่าไพร่ส่วย
ไพร่สม เป็นไพร่ ที่ขึ้นกับมูลนาย (มูลนายก็คือพวกขุนนาง) ซึ่งไพร่กลุ่มนี้ ตามหลักการจะเป็นพระมหากษัตริย์พระราชทานมาให้
แต่ในการปฏิบัติ ส่วนใหญ่ คือ ขุนนาง จะมีไพร่ได้มากน้อยตามตำแหน่งหน้าที่ ซึ่งก็หมายถึง
มีกฎจากพระมหากษัตริย์กำหนดไว้แล้ว ดังนั้น พอชายไทยอายุ ๑๘ ปี ก็จะไปขอเข้าสังกัดมูลนาย
ตามสายตระกูล พ่อแม่อยู่สังกัดไหน ก็ตามไปสังกัดนั้น
ไพร่ทุกคน ต้องมีสังกัดมูลนาย ไพร่ที่ไม่มีสังกัดมูลนายจะไม่ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมาย
ถ้ามูลนายตาย ก็ต้องถูกริบเป็นไพร่หลวง ยกเว้นทายาทของมูลนายขอไว้ ซึ่งส่วนใหญ่ก็ขอไว้ทั้งสิ้น
ในบันทึกของลาลูแบร์ บอกว่า ชาวสยาม รวมกันเป็นกองทหารรักษาดินแดน
ซึ่งทุกคนจะขึ้นบัญชีหางว่าวที่กรมพระสุรัสวดี บันทึกนั้น เหมือนกับว่า ไพร่หลวง และไพร่สมเป็นทหารทุกคน
แต่ในความเป็นจริง ไพร่หลวงหรือไพร่สม ทำหน้าที่ตามสังกัดกรมกอง และสังกัดของมูลนาย ว่าจะเป็นฝ่ายพลเรือน หรือฝ่ายทหาร
เช่น ในยามปกติ มูลนาย บูรณะวัด ก็ต้องตามมูลนายไปบูรณะวัด ในยามสงครามมูลนาย ไปรบ ก็ต้องไปรบร่วมกับนาย
เพราะในยามสงคราม พลเรือนกับทหาร รบเหมือนกัน หรือจะเรียกง่ายๆ ก็คือ ลูกน้องของขุนนางอีกที
จะแตกต่างจาก ทาส เพราะทาสจะเป็นข้ารับใช้
ในสมัยอยุธยา จำแนกทาสไว้ ๗ ประเภท
แต่ที่คุ้นเคยในหลักๆ ก็จะมี ทาสสินไถ่ ทาสในเรือนเบี้ย ทาสเชลย ทาสที่ถูกประทานมาให้
ยกตัวอย่าง ไพร่บางคนไม่อยากเป็นทหาร ไม่มีเงินส่งส่วย ก็ขายตัวไปเป็นทาส
( ถ้าสมัยนี้ ถ้าไม่อยากเป็นทหาร ส่งเงินแบบส่วยได้ ถ้าทางราชการรับ แต่ไม่เรียกว่าเงินส่งส่วย เรียกเงินสินบน จับได้ก็ติดคุก )
บางคนติดหนี้ติดสิน ก็ขายตัวเป็นทาส พวกนี้เรียกทาสสินไถ่ มีเงินก็มาไถ่ตัวออกไปเป็นไพร่ได้
แต่บางคนเป็นทาสในเรือนเบี้ย เกิดมาก็เป็นทาสเลย เพราะพ่อกับแม่เป็นทาส
สำหรับ “จัน” เป็นไพร่สม สังกัดมูลนาย กับ พระอรรคราชบดินทร์ พระอรรค เป็นขุนศึก ตำแหน่ง "พระ"
แน่นอนว่า จัน ก็คือ ทหาร ผู้เป็นลูกน้อง พระอรรค
ตอนค้นคว้าภาคอดีต เพื่อความชัดเจนต่อภาพรวมของละคร
เราให้จัน เป็นคนย่านป่าเหล็ก ซึ่งเป็นย่านที่มีร้านขายมีดพร้า ขวาน จอม เสียม พร้าโต้ (อิโต้?)
พร้าหวดหัวตัด (ที่บ้านเรียกมีดเหรียญ) ตะปู เครื่องมือเหล็กมีคมต่างๆ ย่านนี้อยู่หลังป้อมท้ายสนม
ใกล้กับที่ดินพระราชทาน ที่จะสร้างเรือนหอพระอรรค เหมือนกับว่าไพรสมในย่านนี้ อยู่ในสังกัดของพระอรรค
จากภาพที่ขโมยมาจาก IG ของ “จัน” จะเห็นได้ว่า จันที่ยืนบนกำแพงนั่น คือ ไพร่สม ทหารในสังกัดพระอรรคราชบดินทร์
ส่วน คนที่ไม่สวมเสื้อ คือ ข้ารับใช้ ที่ เป็นทาส (แต่จะเป็นทาสแบบไหน ไม่ได้ระบุ)
ในทวีตมีแต่คนชื่นชม "จัน" แสดงว่า คนไทย ยอมใจคนที่ภักดีต่อแผ่นดิน และผู้เป็นนาย เห็นชื่อในเครดิต นักแสดงว่า วรินทร รัตนสรรค์
เคดิต Ju Nkt
คุณJu Nkt อัพความรู้เราอ่านแล้วมีประโยชน์ เลยเอามาแบ่งปันให้ได้อ่านกันนะคะ
เกร็ดประวัติศาสตร์ ผ่านวรรณกรรม “พิษสวาท” #ความรู้นอกหนังสือ #พิษสวาทกันทั้งเมือง
ชั้นชนในสมัยอยุธยา เป็นลำดับขั้นของประชากรที่วางไว้หลวมๆ ไม่ได้ตายตัว
ประกอบด้วย ชนชั้นปกครอง กษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง ไพร่ และทาส
ซึ่งแต่ละชนชั้นก็จะขึ้นหรือร่วงได้ตามสถานการณ์บ้านเมือง
ชนชั้นที่มีมากที่สุดในสมัยอยุธยาคือ ไพร่
ไพร่ ก็คือ ราษฎรทั่วไปที่ไม่ใช่ทาส และไม่ได้เป็นขุนนาง ไพร่ผู้ชาย เมื่ออายุ ๑๘ ปี
ก็จะต้องไปรายงานตัวเพื่อขึ้นทะเบียนเป็นไพร่หลวง หรือไพร่สม ที่กรมพระสุรัสวดี
ไพร่หลวง เป็นไพร่ ที่สังกัดกรม กอง ขึ้นตรงต่อพระมหากษัตริย์ จะถูกเกณฑ์มาใช้งานตามราชการกำหนด
แต่ในยามปกติ คือ เข้าเดือน ออกเดือน ถ้าใครไม่เข้ามาทำงาน ก็ ส่งเงินมาแทน เรียกว่าไพร่ส่วย
ไพร่สม เป็นไพร่ ที่ขึ้นกับมูลนาย (มูลนายก็คือพวกขุนนาง) ซึ่งไพร่กลุ่มนี้ ตามหลักการจะเป็นพระมหากษัตริย์พระราชทานมาให้
แต่ในการปฏิบัติ ส่วนใหญ่ คือ ขุนนาง จะมีไพร่ได้มากน้อยตามตำแหน่งหน้าที่ ซึ่งก็หมายถึง
มีกฎจากพระมหากษัตริย์กำหนดไว้แล้ว ดังนั้น พอชายไทยอายุ ๑๘ ปี ก็จะไปขอเข้าสังกัดมูลนาย
ตามสายตระกูล พ่อแม่อยู่สังกัดไหน ก็ตามไปสังกัดนั้น
ไพร่ทุกคน ต้องมีสังกัดมูลนาย ไพร่ที่ไม่มีสังกัดมูลนายจะไม่ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมาย
ถ้ามูลนายตาย ก็ต้องถูกริบเป็นไพร่หลวง ยกเว้นทายาทของมูลนายขอไว้ ซึ่งส่วนใหญ่ก็ขอไว้ทั้งสิ้น
ในบันทึกของลาลูแบร์ บอกว่า ชาวสยาม รวมกันเป็นกองทหารรักษาดินแดน
ซึ่งทุกคนจะขึ้นบัญชีหางว่าวที่กรมพระสุรัสวดี บันทึกนั้น เหมือนกับว่า ไพร่หลวง และไพร่สมเป็นทหารทุกคน
แต่ในความเป็นจริง ไพร่หลวงหรือไพร่สม ทำหน้าที่ตามสังกัดกรมกอง และสังกัดของมูลนาย ว่าจะเป็นฝ่ายพลเรือน หรือฝ่ายทหาร
เช่น ในยามปกติ มูลนาย บูรณะวัด ก็ต้องตามมูลนายไปบูรณะวัด ในยามสงครามมูลนาย ไปรบ ก็ต้องไปรบร่วมกับนาย
เพราะในยามสงคราม พลเรือนกับทหาร รบเหมือนกัน หรือจะเรียกง่ายๆ ก็คือ ลูกน้องของขุนนางอีกที
จะแตกต่างจาก ทาส เพราะทาสจะเป็นข้ารับใช้
ในสมัยอยุธยา จำแนกทาสไว้ ๗ ประเภท
แต่ที่คุ้นเคยในหลักๆ ก็จะมี ทาสสินไถ่ ทาสในเรือนเบี้ย ทาสเชลย ทาสที่ถูกประทานมาให้
ยกตัวอย่าง ไพร่บางคนไม่อยากเป็นทหาร ไม่มีเงินส่งส่วย ก็ขายตัวไปเป็นทาส
( ถ้าสมัยนี้ ถ้าไม่อยากเป็นทหาร ส่งเงินแบบส่วยได้ ถ้าทางราชการรับ แต่ไม่เรียกว่าเงินส่งส่วย เรียกเงินสินบน จับได้ก็ติดคุก )
บางคนติดหนี้ติดสิน ก็ขายตัวเป็นทาส พวกนี้เรียกทาสสินไถ่ มีเงินก็มาไถ่ตัวออกไปเป็นไพร่ได้
แต่บางคนเป็นทาสในเรือนเบี้ย เกิดมาก็เป็นทาสเลย เพราะพ่อกับแม่เป็นทาส
สำหรับ “จัน” เป็นไพร่สม สังกัดมูลนาย กับ พระอรรคราชบดินทร์ พระอรรค เป็นขุนศึก ตำแหน่ง "พระ"
แน่นอนว่า จัน ก็คือ ทหาร ผู้เป็นลูกน้อง พระอรรค
ตอนค้นคว้าภาคอดีต เพื่อความชัดเจนต่อภาพรวมของละคร
เราให้จัน เป็นคนย่านป่าเหล็ก ซึ่งเป็นย่านที่มีร้านขายมีดพร้า ขวาน จอม เสียม พร้าโต้ (อิโต้?)
พร้าหวดหัวตัด (ที่บ้านเรียกมีดเหรียญ) ตะปู เครื่องมือเหล็กมีคมต่างๆ ย่านนี้อยู่หลังป้อมท้ายสนม
ใกล้กับที่ดินพระราชทาน ที่จะสร้างเรือนหอพระอรรค เหมือนกับว่าไพรสมในย่านนี้ อยู่ในสังกัดของพระอรรค
จากภาพที่ขโมยมาจาก IG ของ “จัน” จะเห็นได้ว่า จันที่ยืนบนกำแพงนั่น คือ ไพร่สม ทหารในสังกัดพระอรรคราชบดินทร์
ส่วน คนที่ไม่สวมเสื้อ คือ ข้ารับใช้ ที่ เป็นทาส (แต่จะเป็นทาสแบบไหน ไม่ได้ระบุ)
ในทวีตมีแต่คนชื่นชม "จัน" แสดงว่า คนไทย ยอมใจคนที่ภักดีต่อแผ่นดิน และผู้เป็นนาย เห็นชื่อในเครดิต นักแสดงว่า วรินทร รัตนสรรค์
เคดิต Ju Nkt
คุณJu Nkt อัพความรู้เราอ่านแล้วมีประโยชน์ เลยเอามาแบ่งปันให้ได้อ่านกันนะคะ