โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่าน
เพราะกรณีตัวอย่างยังน้อย

เมื่อเดือนสิงหาคม 2014
การพังเขื่อนครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์อเมริกาได้เริ่มต้นขึ้น
เขื่อน Elwha Dam ถูกคนงานหลายคนช่วยกันระเบิดทิ้งและรื้อถอนสิ่งกีดขวางทางน้ำ
หลังจากที่เขื่อน Glines Canyon Dam ที่อยู่อีกด้านถูกพังทิ้งไปก่อนหน้านี้แล้ว
เขื่อน Elwaha มีความสูง 64 เมตร อยู่ท้ายเขื่อน Glines Canyon Dam
ทั้งสองเขื่อนขวางกั้นแม่น้ำ Elwha ทางตะวันตกเฉียงเหนือของรัฐวอชิงตัน

ทั้งนี้เป็นผลมาจากการเรียกร้องของกลุ่มมวลชน
จนทำให้รัฐสภาสหรัฐอเมริกาต้องออกกฎหมาย
The Elwha River Ecosystem and Fisheries Restoration Act of 1992
โดยได้รับการรับรองจากรัฐบาล US Federal Government
ให้พังเขื่อนสองแห่งนี้ เพื่อฟื้นฟูสภาพแวดล้อมแม่น้ำและหุบเขา
ทั้งนี้ต้องดำเนินการรื้อถอนชิ้นส่วนอุปกรณ์ผลิตไฟฟ้ากำลัง
และสิ่งปลูกสร้างกีดขวางทางน้ำออกทั้งหมดด้วย
โดยเริ่มต้นตั้งแต่กันยายน 2011 จนถึง 26 สิงหาคม 2014
จึงดำเนินการแล้วเสร็จตามกฎหมายฉบับดังกล่าวนี้
เรียกว่าต้องใช้เวลากันถึง 22 ปีเลยทีเดียว




โครงการพังเขื่อนนี้ได้เริ่มต้นศึกษากันในปี 2011
โดยได้รับการสนับสนุนจาก U.S. National Park Service
ที่ดูแลพื้นที่โดยรอบของวนอุทยาน Olympic National Park

เป้าหมาย คือ  พังเขื่อนที่ไม่จำเป็นและล้าสมัย
เพื่อฟื้นฟูระบบนิเวศน์แม่น้ำกลับคืนสู่ธรรมชาติ
คาดว่าจะเกิดประโยชน์กับสภาพสิ่งแวดล้อม
สัตว์น้ำนานาชนิดและสัตว์ป่านานาชนิด

ฝูง Salmon ได้กลับมาสู่แม่น้ำ Elwha อีกครั้ง
หลังจากหายสาบสูญไปนานมากแล้ว
เช่นเดียวกับสัตว์น้ำและสัตว์ชนิดต่าง ๆ
ก็กลับมาปรากฏตัวอย่างหนาแน่นขึ้น


การฟื้นฟูระบบนิเวศไม่ใช่พึ่งพาแม่น้ำเพียงอย่างเดียว


Anne Shaffer นักชีววิทยาทางทะเล
องค์กรภาคเอกชน(NGO) Coastal Watershed Institute
ที่ Port Angeles รัฐ Washington
Ph.D. (candidate) University of Victoria ที่ Canada

Shaffer ทำงานในแถบลุ่มแม่น้ำ Elwha
มาเป็นเวลาเกือบ 30 ปีแล้ว
โดยเน้นศึกษา  สิ่งแวดล้อมใกล้ชายฝั่งทะเล
ระบบนิเวศทางน้ำที่เป็นพื้นที่หลบภัยและเป็นแหล่งอาหาร
ของปลารวมทั้งสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ และช่วยให้สัตว์น้ำย้ายถิ่นฐานได้
จากการหากินในน้ำจืดไปหากินในน้ำเค็มได้
โดยค่อย ๆ ปรับตัวในน้ำกร่อย(น้ำจืดผสมน้ำทะเล)

แต่การบริหารจัดการลุ่มน้ำ Elwha ไม่ใช่เรื่องง่าย
เพราะมีบริเวณพื้นที่หลายแห่งนี้ใกล้ ๆ กันนี้
ไม่ได้อยู่ในเขต Olympic National Park
จึงมีความเสี่ยงที่จะถูกคุกคาม
จากการพัฒนาอสังหาริมทรัพย์
ของพวกนักลงทุนที่มีกรรมสิทธิ์ในที่ดินพื้นที่ข้างเคียง




เราได้สัมภาษณ์ Anne Shaffer
ถึงผลลัพธ์หลังพังเขื่อนที่ขวางกั้นแม่น้ำ
และความสำคัญต่อสิ่งแวดล้อมริมชายฝั่งทะเล

หลายคนยังไม่สามารถเชื่อมโยงได้ว่า
เขื่อน แม่น้ำ ทะเล มีความเกี่ยวข้องกันอย่างไร
และทำไมความเชื่อมโยงเรื่องนี้จึงเป็นเรื่องสำคัญ

ความอุดมสมบูรณ์ในลุ่มน้ำ Elwha
ขึ้นอยู่กับระบบนิเวศชายทะเลใกล้ฝั่ง
Salmon ต้องมีระบบนิเวศที่ดีริมชายฝั่งทะเล
ไม่เช่นนั้นพวกมันอาจไม่มีชีวิตรอดได้
เพราะต้องมี Herring และ Smelt ที่เป็นอาหารหลัก
ของแซลมอน ปลาวาฬเพชฌฆาต และนกนานาชนิด

ในเวลาเดียวกัน ระบบแม่น้ำยังเป็นแหล่งสำคัญ
ของตะกอนที่ช่วยเสริมสร้างสิ่งแวดล้อมริมชายฝั่งทะเล
สารอาหารและต้นไม้ที่ช่วยสนับสนุนสิ่งมีชีวิตนานาชนิด

แต่ถ้าคุณสร้างเขื่อนกั้นแม่น้ำ ต่อให้คุณสร้างบันไดปลาโจน
คุณก็กักไม่ให้ตะกอนและขอนไม้ที่ลอยไปลอยมาตามน้ำ
ส่งผลให้ระบบนิเวศริมชายฝั่งทะเลซึ่งเชื่อมต่อกับแม่น้ำ
ขาดสารอาหารและขาดความอุดมสมบูรณ์




ตั้งแต่พังเขื่อน เกิดอะไรขึ้นกับระบบนิเวศชายฝั่งบ้าง


มันเป็นเรื่องที่แปลกใจสำหรับพวกเราเป็นอย่างมาก
เพราะหลายสิ่งหลายอย่างเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วมาก
เราพบถิ่นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ
ในพื้นที่กว่า 250 ไร่ที่มีความอุดมสมบูรณ์เพิ่มขึ้น
รวมถึงปลาชนิดต่าง ๆ ก็มีปริมาณเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
เรายังพบชนิดพันธุ์(species)ใหม่ ๆ
เข้ามาอยู่อาศัยในบริเวณพื้นที่ดังกล่าว
ภายในไม่กี่สัปดาห์หลังการพังเขื่อน

หลังจากพังเขื่อนผ่านไป 2 ปีแล้ว
มีการขยายตัวของพื้นดินมหาสมุทร
ใกล้ปากแม่น้ำสูงขึ้นเกือบ 10 เมตร
กลายเป็นดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำ River Delta  (ไทย)
ทำให้ระบบนิเวศปากแม่น้ำตอนนี้อุดมสมบูรณ์
River Delta ซึ่งครั้งหนึ่งเคยสูญหายไป
เพราะตะกอนดินที่ถูกกักไว้ที่หลังเขื่อน


มีการเปลี่ยนแปลงของปลาชนิดใดบ้าง


เราพบว่าปริมาณ Chinook salmon
ในวัยเจริญพันธุ์เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
พอ ๆ กับ Coho salmon ที่พบได้มากขึ้น
รวมถึง Trout และ Steelhead(Rainblow)

เรายังพบปลา Eulachon
นับเป็นครั้งแรกในรอบหลายสิบปี
(ปลาชนิดนี้มีน้ำมันเยอะมากจนใช้ติดไฟได้
และเป็นแหล่งอาหารของสัตว์หลายชนิด)




นอกจากปลาแล้ว สิ่งมีชีวิตอื่น ๆ
มีการเปลี่ยนแปลงอย่างไรบ้าง

เราพบที่อยู่ใหม่ของปู Dungeness
หอย และสิ่งมีชีวิตชนิดอื่น ๆ เพิ่มขึ้น
จำนวนนกก็เพิ่มมากขึ้นเป็น 2 เท่า

ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำ
ที่เกิดขึ้นมาใหม่อีกครั้ง
กลายเป็นที่อยู่ของพวกนกนางนวล

ปริมาณปลาที่เพิ่มมากขึ้น
ทำให้มีนกชนิดต่าง ๆ มาหากินที่นี่มากขึ้น

เราเห็นชายหาดที่สวยงามงอกเพิ่มขึ้น
จากตะกอนที่ลอยมาตามแม่น้ำ
ไหลไปทับถมพื้นที่ชายหาด
และริมชายฝั่งก็เปลี่ยนแปลงจาก
กรวดหยาบที่ดูเหมือนผิวโลกพระจันทร์
กลายเป็นทรายละเอียดมากกว่าเดิม

การพังเขื่อนมีกระทบเชิงลบอย่างไรบ้าง

ก่อนหน้านี้มีสาหร่ายทะเล Kelp กลุ่มหนึ่ง
อยู่ไม่ห่างจากบริเวณปากแม่น้ำ
แต่หลังจากพังเขื่อนแล้ว
ตะกอนดินก็กลบทับสาหร่ายทะเลจนมิด
ทำให้พื้นที่บริเวณนี้กลับดีต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น
โดยภาพรวมแล้ว การพังเขื่อนให้ผลกระทบเชิงบวก




มีความเสี่ยงที่พื้นที่ซึ่งฟื้นฟูมาใหม่นี้
จะมีคนนำไปพัฒนาเป็นอสังหาริมทรัพย์หรือไม่


แน่นอนเป็นไปได้ เพราะพื้นที่หลายแห่งในบริเวณนี้
ไม่ได้อยู่ในเขตวนอุทยานแห่งชาติ
และชาวบ้านท้องถิ่นก็สนใจชายหาดแห่งใหม่นี้
หลายต่อหลายคนก็ย้ายเข้ามาอยู่ในชุมชนแถบนี้

พวกเขาเริ่มสร้างบ้านพักอยู่ติดชายฝั่งมากขึ้น
ซึ่งอาจเกิดปัญหาเรื่องการปนเปื้อน
จากสารเคมี(ที่ใช้กันในบ้าน/ในสวน)
หากเกิดพายุฝน หรือการกัดเซาะชายฝั่ง
เรื่องนี้ทำให้เราค่อนข้างกังวลมาก


คุณเรียนรู้อะไรบ้างจาก Elwha
ที่อาจนำไปใช้กับโครงการพังเขื่อน
หรือโอกาสฟื้นฟูที่อาจจะมีขึ้นในอนาคต


เราอยากจะเผยแพร่
ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นจากการพังเขื่อน
ที่มีผลต่อระบบนิเวศริมชายฝั่ง
เพราะคุณจำเป็นต้องปล่อยให้ตะกอน
ไหลไปตามธรรมชาติเพื่อให้เกิดการฟื้นฟูระบบนิเวศ

อีกประเด็นหนึ่งคือเราต้องดูภาพรวมโครงการพังเขื่อน
ว่าโครงการนั้นจะก่อให้เกิดผลกระทบอย่างไรบ้าง
ต่อระบบนิเวศโดยรอบรวมทั้งพื้นที่ชายฝั่งด้วย



เรียบเรียง/ที่มา

http://goo.gl/UqwI1N
http://goo.gl/wVrd10

ข้อมูลเพิ่มเติม http://bit.ly/29y8Elk



ประมาณการว่ามีเขื่อนถึง 8,100 แห่งในสหรัฐอเมริกา ในปี 2006
The National Inventory of Dams ให้คำจำกัดความเขื่อนว่า
ต้องสูงขั้นต่ำ 50 ฟุต (15 เมตร)
จุน้ำได้อย่างน้อย 5,000 เอเคอร์ฟุต (6.2 ล้านลบ.เมตร)
หรือความสูงขนาดใดก็ได้
แต่ต้องจุน้ำได้อย่างน้อย 25,000 เอเคอร์ฟุต (31 ล้านลบ.เมตร)
ไม่จำกัดว่าเป็นการลงทุนของภาครัฐหรือภาคเอกชน

© https://goo.gl/jbPbGe