ความตายเป็นสิ่งที่น่ากลัวที่สุดสำหรับปุถุชนคนทั่วไป เพราะความตายก็คือการพลัดพรากจากทุกสิ่งไปอย่างไม่มีวันกลับ เมื่อต้องพลัดพรากจากสิ่งที่รักไปก็ย่อมทำให้เกิดความเศร้าโศก (เสียใจ) อย่างยิ่ง ซึ่งความเศร้าโศกนี้ก็คือ ความทุกข์ใจ นั่นเอง
ความตายจัดว่าเป็นภัย (สิ่งน่ากลัว) อันใหญ่หลวงของคนทั้งหลาย เมื่อรู้ว่าจะต้องตายคนทั้งหลายก็จะเกิดความหวาดกลัวอย่างที่สุด ซึ่งตามธรรมดาแล้วทุกคนเกิดมาแล้วก็ต้องตาย ดังนั้นคนที่เกิดมาจึงต้องประสบกับภัยอันใหญ่หลวงนี้อย่างไม่มีทางหลีกเลี่ยง
การที่พระพุทธเจ้าทรงอุบัติขึ้นมาในโลกก็เพื่อมาสอนให้มนุษย์รู้จักวิธีเอาชนะความตาย ซึ่งวิธีการเอาชนะความตายนี้ไม่ได้หมายถึงว่าเกิดมาแล้วจะไม่ตาย แต่หมายถึงว่า แม้ร่างกายจะตายแต่จิตใจจะไม่เกิดความหวาดกลัวหรือเป็นทุกข์เพราะความตายของร่างกาย คือเรียกได้ว่า อยู่เหนือความตาย ซึ่งสรุปแล้ววิธีการอยู่เหนือความตายนี้ก็สรุปอยู่ที่การใช้ปัญญา (ความเข้าใจและเห็นแจ้งว่ามันไม่มีตัวเราอยู่จริง), ศีล (จิตที่ปกติ), และสมาธิ (จิตที่บริสุทธิ์ ตั้งมั่น อ่อนโยน) มาทำงานร่วมกันตามหลักอริยมรรคของอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้านี่เอง
เมื่อมีผู้ไปทูลถามพระพุทธเจ้าว่า "ทำอย่างไรมัจจุราชจึงจะตามหาไม่พบ (ไม่ตาย)?" พระพุทธเจ้าทรงตรัสตอบว่า "ให้มองโลกโดยมองเห็นเป็นความว่าง (สุญญตา) และถอนความยึดมั่นถือมั่นว่าเป็นตัวเป็นตน (อัตตา) ในสิ่งทั้งหลายเสีย เมื่อนั้นความตายจัดตามหาไม่พบ" คือหมายถึงว่า แม้ร่างกายจะตาย แต่จิตใจไม่เกิดความยึดถือว่ามีเราตาย จิตใจก็จะไม่เป็นทุกข์เพราะเรื่องความตายของร่างกาย ซึ่งนี่ก็คือการสรุปวิธีการปฏิบัติตามหลักปัญญา ศีล สมาธิ ตามหลักอริยมมรรคของอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้านั่นเอง
แต่คนที่ไม่เข้าใจเรื่องนี้ก็จะเชื่อกันว่า เมื่อร่างกายตายจิตใจก็จะต้องเป็นทุกข์ด้วยเสมอ ไม่มีทางที่ใครจะหลุดพ้นจากความทุกข์เพราะความตายไปได้ ซึ่งนี่คือคนที่ไม่เข้าใจว่าหลักอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้านั้นสามารถเอาชนะหรือทำให้อยู่เหนือความตายได้ เพราะเขาเชื่อว่า ถ้าจะไม่ให้เป็นทุกข์เพราะความตาย ก็มีวิธีเดียวคือต้องไม่เกิดมาอีก แล้วก็ทำให้เขาเข้าใจหลักอริยมรรคของอริยสัจ ๔ ผิดไปว่าเป็นวิธีการปฏิบัติเพื่อที่จะได้ไม่กลับมาเกิดให้เป็นทุกข์อีกนั่นเอง (คือเข้าใจผิดว่านิพพานคือตายแล้วไม่เกิดอีก) ดังนั้นคนที่ไม่เข้าใจ (หรือมีมิจฉาทิฏฐิ-ความเห็นผิด) นี้ จึงต้องเป็นทุกข์อย่างมหันต์เมื่อรู้ตัวว่ากำลังจะตาย
อยู่เหนือความตาย
ความตายจัดว่าเป็นภัย (สิ่งน่ากลัว) อันใหญ่หลวงของคนทั้งหลาย เมื่อรู้ว่าจะต้องตายคนทั้งหลายก็จะเกิดความหวาดกลัวอย่างที่สุด ซึ่งตามธรรมดาแล้วทุกคนเกิดมาแล้วก็ต้องตาย ดังนั้นคนที่เกิดมาจึงต้องประสบกับภัยอันใหญ่หลวงนี้อย่างไม่มีทางหลีกเลี่ยง
การที่พระพุทธเจ้าทรงอุบัติขึ้นมาในโลกก็เพื่อมาสอนให้มนุษย์รู้จักวิธีเอาชนะความตาย ซึ่งวิธีการเอาชนะความตายนี้ไม่ได้หมายถึงว่าเกิดมาแล้วจะไม่ตาย แต่หมายถึงว่า แม้ร่างกายจะตายแต่จิตใจจะไม่เกิดความหวาดกลัวหรือเป็นทุกข์เพราะความตายของร่างกาย คือเรียกได้ว่า อยู่เหนือความตาย ซึ่งสรุปแล้ววิธีการอยู่เหนือความตายนี้ก็สรุปอยู่ที่การใช้ปัญญา (ความเข้าใจและเห็นแจ้งว่ามันไม่มีตัวเราอยู่จริง), ศีล (จิตที่ปกติ), และสมาธิ (จิตที่บริสุทธิ์ ตั้งมั่น อ่อนโยน) มาทำงานร่วมกันตามหลักอริยมรรคของอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้านี่เอง
เมื่อมีผู้ไปทูลถามพระพุทธเจ้าว่า "ทำอย่างไรมัจจุราชจึงจะตามหาไม่พบ (ไม่ตาย)?" พระพุทธเจ้าทรงตรัสตอบว่า "ให้มองโลกโดยมองเห็นเป็นความว่าง (สุญญตา) และถอนความยึดมั่นถือมั่นว่าเป็นตัวเป็นตน (อัตตา) ในสิ่งทั้งหลายเสีย เมื่อนั้นความตายจัดตามหาไม่พบ" คือหมายถึงว่า แม้ร่างกายจะตาย แต่จิตใจไม่เกิดความยึดถือว่ามีเราตาย จิตใจก็จะไม่เป็นทุกข์เพราะเรื่องความตายของร่างกาย ซึ่งนี่ก็คือการสรุปวิธีการปฏิบัติตามหลักปัญญา ศีล สมาธิ ตามหลักอริยมมรรคของอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้านั่นเอง
แต่คนที่ไม่เข้าใจเรื่องนี้ก็จะเชื่อกันว่า เมื่อร่างกายตายจิตใจก็จะต้องเป็นทุกข์ด้วยเสมอ ไม่มีทางที่ใครจะหลุดพ้นจากความทุกข์เพราะความตายไปได้ ซึ่งนี่คือคนที่ไม่เข้าใจว่าหลักอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้านั้นสามารถเอาชนะหรือทำให้อยู่เหนือความตายได้ เพราะเขาเชื่อว่า ถ้าจะไม่ให้เป็นทุกข์เพราะความตาย ก็มีวิธีเดียวคือต้องไม่เกิดมาอีก แล้วก็ทำให้เขาเข้าใจหลักอริยมรรคของอริยสัจ ๔ ผิดไปว่าเป็นวิธีการปฏิบัติเพื่อที่จะได้ไม่กลับมาเกิดให้เป็นทุกข์อีกนั่นเอง (คือเข้าใจผิดว่านิพพานคือตายแล้วไม่เกิดอีก) ดังนั้นคนที่ไม่เข้าใจ (หรือมีมิจฉาทิฏฐิ-ความเห็นผิด) นี้ จึงต้องเป็นทุกข์อย่างมหันต์เมื่อรู้ตัวว่ากำลังจะตาย