ไม่รู้เคยมีกระทู้แนวนี้หรือยังนะครับ แต่พอดีผมมีประสบการณ์ในการฝึกหมาบางอย่างที่คิดว่าน่าสนใจ (หรือเปล่า?) เลยอยากเอามาแชร์กันครับ เผื่อจะพอเป็นประโยชน์กับใครได้บ้าง

บ้านผมเป็นทาวน์เฮ้าส์ 2 ชั้น ไม่ใหญ่ไม่เล็ก พออยู่กับเมียได้สบายๆ

หมาของผมเป็นหมาวัดครับ เพศเมีย ตอนรับมาอายุประมาณ 6 เดือน หนัก 10 โล ตอนนี้ประมาณ 9 เดือน หนัก 12 โล คงจะไม่ใหญ่ไปกว่านี้มากนัก

ก่อนเอาหมามาเลี้ยง (และแม้กระทั่งหลังจากเอามาเลี้ยงแล้ว) เราดู Dog Whisperer ของ Ceasar Millan เยอะมากครับ และพบว่า

1. บางอย่างเราไม่สามารถเอามาใช้ฝึกหมาของเราได้ เพราะว่า Ceasar คงมีพลังบางอย่างที่สื่อสารกับหมาได้ดีกว่าเรา ทำให้อะไรที่เขาทำมันดูง่ายไปหมด แต่พอเรามาทำตามจริงๆ กลายเป็นยากมาก และไม่ได้ผลเลยก็มี แต่เราก็เข้าใจครับว่าหมาแต่ละตัวไม่เหมือนกัน เราจึงค่อยๆ หาวิธีฝึกของเราเอง และเอาเข้าจริงๆ แล้ว ก็ยังมีคนฝึกหมาคนอื่นๆ ด้วยวิธีอื่นๆ ในอินเตอร์เน็ตให้ลองดูเป็นตัวอย่างอีกหลายรายครับ

2. แต่ในเรื่องของจิตวิทยาหมาของ Ceasar ถือว่าดีมากครับ ทำให้เราเข้าใจหมามากขึ้น และสามารถเอาวิธีคิดแบบหมาๆ ไปประยุกต์ใช้กับวิธีการฝึกอื่นๆ ได้ดีมาก

จากนี้จะขออเล่าประสบการณ์ส่วนตัวไปเป็นเรื่องๆ นะครับ

ฝึกคำสั่งพื้นฐาน
เริ่มแรกเลยเราจะฝึกให้เขาจำชื่อตัวเองได้ก่อน โดยการเรียกชื่อเขาซ้ำๆ ถ้าเขาหันมามองเรา เราก็จะให้ขนมเขากินหนึ่งชิ้นเล็กๆ การฝึกจำชื่อนี่ง่ายมากครับ ผมทำอยู่ 2 วัน เขาก็จำชื่อได้แล้ว

ต่อจากนั้นก็จะสอนให้เขารู้จัก นั่ง คอย และมาหาเรา ก่อนคำสั่งอื่นๆ เพราะเป็นคำสั่งที่ทำให้เราควบคุมหมาได้ การฝึกให้หมานั่งนั้น ผมจะถือขนมไว้มือและเอาให้เขาดมครับ ให้เขารู้ว่าเรามีขนมนะ เท่านี้อำนาจในการควบคุมหมาก็อยู่กับเราแล้ว ผมจะฝึกให้เขานั่งก่อนโดยการค่อยๆ เคลื่อนมือที่มีขนมอยู่ไปเหนือหัวเขา ให้อยู่สูงพอสมควรนะครับ หมาจะค่อยๆ เงยหน้ามองตาม จนขนมจะเคลื่อนผ่านช่วงสายตาเขาไป เขาจะนั่งลงเพื่อให้มองตามขนมได้ครับ ระหว่างนี้ก็ย้ำคำสั่งไปเรื่อยๆ (นั่ง! นั่ง! นั่ง!) ใช้น้ำเสียงหนักแน่นหน่อยแต่ต้องไม่ตะคอกเขานะครับ พอเขานั่งลงได้แล้วค่อยให้ขนมเขา ลูบหัวลูบหางหน่อย ทำซ้ำๆ ไปเรื่อยๆ ครับ จนกว่าจะเห็นว่าหมาเริ่มไม่มีสมาธิและเริ่มไม่สนใจขนม

ในกรณีที่หมาไม่ยอมนั่งจริงๆ ผมจะเอามือกดตรงเหนือกระดูกก้นกบ (เหนือโคนหางขึ้นมาหน่อยนึง) ค่อยๆ เพิ่มน้ำหนักในการกดขึ้นและสั่งให้นั่งไปเรื่อยๆ เดี๋ยวก็นั่งเองครับ

พอนั่งได้แล้วผมก็ฝึกให้เขาคอยครับ เวลาออกคำสั่งนั่งนั้น ผมจะใช้นิ้วชี้ลงพื้น พอเขานั่งได้แล้ว ผมจะยังไม่ให้ขนมครับ แต่ค่อยๆ เดินห่างออกมาช้าๆ ระหว่างนี้ผมจะแบมือใส่เขาในลักษณะห้าม ถ้าเขาขยับเดินตามมา ผมจะเรียก (บางทีก็ลาก) ให้มานั่งใหม่โดยไม่ให้ขนม ทำไปเรื่อยๆ จนกว่าเขาจะนั่งรอได้ แล้วผมจึงจะเดินเอาขนมไปให้เขาครับ

พอรู้จักคอยแล้ว ผมจะฝึกให้เขามาหาเราครับ เริ่มจากพอเขานั่งคอยเราอยู่แล้ว ก็ออกคำสั่งให้เขามาหาเรา โดยถือขนมไว้ในมือ พอเขามาหาเราก็ค่อยให้ขนมเขาครับ อันนี้ง่ายเพราะเขาอยากกินขนมอยู่แล้ว

อีกวิธีที่ฝึกการนั่งและคอยได้ดีมากคือตอนให้อาหารครับ ทุกวันเช้าเย็นก่อนให้อาหารผมจะพาหมาไปเดินสัก 20-30 นาที พอกลับเข้ามาเขาก็จะเริ่มหิวละ ตอนไปคลุกอาหารให้เขาก็จะมาเมียงมอง สายตาละห้อย ตอนนี้ละครับที่หมาเขาตกอยู่ใต้อำนาจเราอย่างเต็มที่ ผมจะถือชามข้าวไว้ในมือ สั่งให้นั่งแล้วตามด้วยให้รอ จากนั้นค่อยๆ วางชามอาหารลง ระหว่างนี้ผมจะมองเขาตลอด ยกมือในลักษณะห้ามไว้ตลอด และย้ำคำสั่งคอยตลอด ถ้าเขาขยับเข้าหาชามข้าว ผมจะเดินหนีไปพร้อมชามข้าวทันที เขาก็จะรู้แล้วว่าต้องคอย ไม่งั้นอดกินข้าว พอวางชามข้าวได้ปุ๊บ ผมจะยังสั่งให้เขาคอยอยู่ครับ เช่นกัน ถ้าเขาขยับเข้าหาชามข้าว ผมจะหยิบชามข้าวหนีไปเลยทันที แต่ถ้าเขาทำตามได้ รู้จักนั่งคอยได้สักพัก ผมจะตบมือดังๆ หนึ่งทีและชี้นิ้วไปที่ชามข้าว เขาก็จะรู้ว่ากินข้าวได้แล้ว ทำอย่างนี้ซ้ำๆ หลายๆ มื้อ หลายๆ วัน หมาก็จะรู้จักนั่งและคอยครับ

จากนั้นผมก็เริ่มมาฝึกให้เขาหมอบ ด้วยการเริ่มจากท่านั่งครับ เราถือขนมไว้ในมือ เอาให้เขาดมแล้วค่อยๆ ดึงมือทแยงมุมลงมาจนถึงพื้นครับ ระหว่างนี้ให้ย้ำคำสั่งตลอด (หมอบ! หมอบ!) หมาเขาจะดมขนมตามมือเราหมาและหมอบลงกับพื้นเอง จากนั้นค่อยให้ขนมเขาครับ พอเขาเริ่มชิน เริ่มหมอบเป็นแล้ว อาจจะพัฒนาวิธีออกคำสั่งด้วยการชี้นิ้วลงพื้นพร้อมกับออกคำสั่ง หมอบ! หมอบ! แทนก็ได้ครับ หมาจะจำเสียงคำสั่งได้ และเขาจะเอามาจับคู่กับการชี้นิ้วลงพื้นได้เอง แต่ถ้าเขาดื้อไม่ยอมหมอบ บางทีก็ผมเอามือจับสองขาหน้าเขา แล้วดึงมาข้างหน้าช้าๆ จนเขาหมอบลงกับพื้นแล้วค่อยให้ขนมครับ

พอหมอบได้แล้วก็ต้องสอนให้เขาลุกครับ โดยเริ่มจากท่าหมอบ ผมจะยืนถือขนมไว้ในมือ ค่อยๆ เดินเข้าหาเขาโดยให้เท้าของผมข้างนึงขยับเข้าไปใกล้ช่วงอกของหมามากขึ้นเรื่อยๆ ระหว่างนี้ก็ออกคำสั่ง ลุก! ลุก! ไปเรื่อยๆ การที่เราขยับเข้าใกล้เขาไปเรื่อยๆ นั้น จะเป็นการบังคับให้เขาลุกขึ้นจากท่าหมอบครับ พอเขาลุกขึ้นแล้วก็ค่อยให้ขนม

ล่าสุดฝึกให้หมากระโดดข้ามสิ่งกีดขวางเล็กๆ ครับ โดยการให้เมียมานอนตะแคงและสั่งให้หมานั่งและรออยู่ข้างนึงของเมีย ส่วนผมถือขนมมารออยู่อีกข้างนึง แล้วออกคำลั่งให้โดดข้ามมา หมาชอบมากครับ เจ้าของก็ชอบ ต่อไปว่าจะหัดให้มันขับรถแล้วครับ

น้ำเสียงและท่าทางในการออกคำสั่ง
จากที่อ่านมาในหลายๆ เว็บของฝรั่ง เขาแนะนำว่าหมาจะจำคำสั่ง 2 พยางค์ ได้ดีกว่าพยางค์เดียว เช่น นั่ง! กับ นั่งลง! หมาจะจำนั่งลงได้ดีกว่า สำหรับกรณีของผมนั้นไม่เป็นจริงตามนี้นะครับ ผมออกคำสั่งหมาด้วยคำพยางค์เดียวเกือบทั้งหมด หมาผมก็เข้าใจดี แต่อาจจะเป็นเพราะผมใช้มือประกอบคำสั่งด้วย หมาเลยจำและเข้าใจได้ไว ซึ่งตรงนี้ก็สอดคล้องกับการคำแนะนำจากหลายๆ เว็บครับ

เรื่องของน้ำเสียงนั้น เราต้องใช้น้ำเสียงที่หนักแน่นครับ แต่ต้องไม่ตะคอกนะครับ การใช้น้ำเสียงหนักแน่นนั้นจะทำให้หมารู้ได้ว่าเราเอาจริงเอาจังนะ

โดยพื้นฐานแล้ว เท่าที่อ่านมาจากหลายๆ แหล่ง ก็จะแนะนำตรงกันว่า การออกคำสั่งหมาโดยใช้น้ำเสียงชัดเจน หนักแน่น ประกอบท่าทางของมือไม้ รวมไปถึงสีหน้าด้วยนั้น จะทำให้มาจำคำสั่งได้เร็วกว่า การออกคำสั่งด้วยเสียงอย่างเดียว ซึ่งในกรณีของหมาของผมก็เห็นว่าเป็นจริงตามนั้นครับ

ฝึกเข้าออกประตู
ตามที่ Ceasar ว่าไว้ว่าเราต้องทำให้หมารู้ว่าเราเป็นจ่าฝูงให้ได้ เรื่องการฝึกเข้าออกประตูนี่ช่วยได้เลยครับ ผมว่าสำคัญรองลงมาจากการฝึกมาให้นั่งและคอยอาหารเลย ซึ่งการฝึกเข้าออกประตูนี้ก็ใช้ท่าพื้นฐานคือนั่งและคอยเหมือนกันครับ หมาที่ไม่ฝึกนั่งและคอยหน้าประตูส่วนมากจะชอบชาร์จพุ่งทะยานออกประตูไปเลยเวลาเราเปิด ซึ่งบางทีก็เป็นอันตรายได้ถ้าที่บ้านมีคนแก่หรือเด็ก (สะดุดหมาล้ม) ที่สำคัญคือถ้าหมาออกประตูก่อนเรา มันจะรู้สึกว่ามันเป็นผู้นำและเราเป็นผู้ตาม

ผมจะให้หมาอยู่แต่ชั้นล่างครับ ชั้นบนไม่ให้ขึ้นเลยเพื่อให้รู้ว่าเราเป็นเจ้านาย ชั้นล่างของบ้านผมไม่มีประตูภายในครับ จะมีก็แต่ประตูที่จะออกไปในโรงรถ และจากโรงรถก็จะมีประตูออกไปในหมู่บ้าน ซึ่งตรงประตูทั้ง 2 จุดนี่เองครับที่ผมจะใช้ฝึกเขาเวลาจะพาเขาออกไปเดินและกลับมาจากเดินเล่น

เวลาจะออกจากบ้าน ผมจะให้เขามานั่งหน้าประตูและคอย จับใส่ Harness ใส่สายจูง แล้วปล่อยสายจูงไว้กับพื้น เปิดประตูหน้าบ้านแล้วผมออกไปยืนรอข้างนอก ระหว่างนี้ต้องสั่งให้เขาคอยตลอดนะครับ ถ้าเขาขยับจะเดินพ้นประตูออกมาก่อนที่เราจะเรียก ให้จูงเขากลับมาที่เดิมและสั่งให้นั่งและคอยใหม่ครับ

ผมใช้เวลาอยู่พอสมควรครับกับการฝึกเข้าออกประตูของหมาผม เพราะมันชอบออกไปนอกบ้านมาก เวลาเห็นประตูเปิดไว้นี่มันยั่วยวนใจเหลือเกิน กว่าจะให้นั่งรอหน้าประตูได้ ฝึกกันอยู่นานครับ

จูงเดินนอกบ้าน
เนื่องจากหมาผมเป็นหมาวัดมาก่อน มันเลยไม่เคยใส่สายจูงมาเลยจนอายุ 6 เดือน ตอนแรกๆ ที่จะพามันออกไปเดินเล่นในหมู่บ้านเนี่ยเป็นเรื่องลำบากมากเลยครับ ไม่อยากออก กลัว ไม่รู้อะไรเป็นอะไร ไม่ชอบสายจูง งับสายจูง ขืนสู้สายจูง สาระพัดครับ บางคนแนะนำว่าถ้าหมาชอบงับสายจูง ให้เอาน้ำส้มสายชูทาสายจูงไว้ หมาจะเกลียดและเลิกงับไปเลย มีเพื่อนทดลองวิธีนี้และได้ผลครับ แต่ผมไม่ได้ทำ ผมใช้วิธีค่อยๆ ฝึกเขาเอา ให้เขาเห็นสายจูงบ่อยๆ เอาสายจูงมารูด (เบาๆ) กับจั๊กกะแร้ให้มีกลิ่นเราติด แล้วเวลาหมาเขาเล่นของเล่น เราก็เอาสายจูงไปไว้ใกล้ๆ เขา เขาก็จะเริ่มคุ้นกลิ่นและไม่กลัวสายจูง

Ceasar แนะนำว่าเวลาจูงหมาเดินนอกบ้าน ให้หมาอยู่ด้านข้าง และอย่าให้หมานำหน้าเด็ดขาด ไม่งั้นหมาจะกลายเป็นผู้นำเรา อ้นนี้ผมก็พยายามทำตามนะครับ แต่ว่ายากเหลือเกิน หมาผมถึงจะตัวเล็กแต่กำลังในการดึงสายจูงมากเหลือหลาย เวลาออกจากบ้านแต่ละที ทุกอย่างที่เขาเห็นเป็นของสนุกไปหมด นกเอย แมวเอย ใบไม้ ล้อรถ ฯลฯ ก็จะโผไปทางนั้นทางนี้เป็นระยะๆ ยังแก้ไม่หายขาดซะทีเดียวครับ แต่พออายุเริ่มมากขึ้นก็ดูเหมือนจะสงบเสงี่ยมลงพอสมควร

ปลอกคอกับ Harness จะเลือกแบบไหนดี? อ่านข้อมูลมากี่เว็บๆ ก็ไม่มีที่ไหนแนะนำ Harness ครับ เพราะจริงๆ มันเป็นอุปกรณ์สำหรับหมาลากเลื่อน ใช้เพื่อให้หมาออกแรงลากเลื่อนได้เต็มที่โดยไม่รัดคอมัน ซึ่งทุกเว็บบอกว่าจะทำให้เราควบคุมหมาได้ยากขึ้น ตอนแรกเราก็ใช้ปลอกคอครับ แต่เนื่องจากหมาค่อนข้างดื้อเวลาออกนอกบ้าน มันก็จะดึงสายจนบางทีก็สำรอกเสมหะออกมา บางตอนของ Ceasar บอกว่านี่อาจเป็นเล่ห์กลของหมา ที่พอมันรู้ว่าถ้ามันทำเป็นหายใจไม่ออกแล้วเจ้านายจะปล่อยสายจูง ทำให้มันมีอิสระได้มากขึ้น สำหรับกรณีหมาของผม ผมไม่แน่ใจนักนะครับ ผมสงสารหมาก็เลยเปลี่ยนมาใช้ Harness ซึ่งก็อาจจะมีผลทำให้หมาค่อนข้างดึงสายจูง แต่ก็ทำให้ผมกล้ากระตุกสายและรั้งหมามากกว่าเดิมเหมือนกันครับ อันนี้คงแล้วแต่คนชอบมั้งครับ

การพาหมาเดินนี่สำคัญนะครับ ถึงจะเป็นหมาเล็ก หมากระเป๋าก็ตาม ลองนึกดูว่าคุณถูกขังอยู่แต่ในบ้านหรือในคอนโดอย่างเดียว ถึงแม้มันจะใหญ่โตโอ่โถงดี แต่คุณก็จะเบื่อและเครียด การได้ออกไปเดินเล่น ชมนกชมไม้บ้างถือเป็นการผ่อนคลายและเป็นการออกกำลังของหมาอย่างนึงครับ ยิ่งถ้าหมาคุณขี้งอแงด้วยแล้ว การพาออกไปเดินจะทำให้มันเหนื่อย มีแรงเหลือมาดื้อที่บ้านน้อยลงครับ

ฝึกเข้าห้องน้ำ
เขาบอกว่าถ้าหมากินเป็นเวลาก็จะเข้าห้องน้ำเป็นเวลา ในกรณีหมาผมนี่ไม่จริงเท่าไหร่ครับ แต่อย่างน้อยๆ มันก็รู้จักที่ที่มันจะไปปลดทุกข์ได้

แรกๆ คงเหมือนหมามาใหม่ทุกตัวละครับ คือถ่ายเรี่ยราดไม่เป็นที่ แต่หมาจะมีธรรมชาติอย่างนึงคือ มันจะไม่ถ่ายในจุดที่มันรู้สึกว่าเป็น "ที่อยู่" ของมัน ผมซื้อฟูกมาให้หมานอนครับ มันก็เลยรู้สึกว่าฟูกนี้เป็นที่อยู่ของมัน และไปถ่ายที่อื่นที่ไกลฟูก ผมทดลองย้ายฟูกไปตามจุดต่างๆ ของบ้าน ย้ายไปตรงจุดที่มันเคยถ่ายบ้าง แต่มันก็จะไม่ถ่ายบริวเณนั้นเลย จากนั้นผมฝึกให้มันถ่ายบนหนังสือพิมพ์ครับ แรกๆ ก็ให้มันเห็นว่าพอมันฉี่ในบ้านปุ๊บ เราก็จะเอาหนังสือพิมพ์ไปโปะไว้ หลังจากนั้นมาเราก็ลองเอาหนังสือพิมพ์วางทิ้งไว้มุมนึง มันก็จะไปฉี่และบางทีก็อึบนหนังสือพิมพ์ วันนึงผมก็เอาหนังสือพิมพ์ออกครับ มันหาที่ถ่ายไม่เจอ ทำท่าจะถ่ายบนพื้น ผมรีบเข้าไปดุมันแล้วเรียกให้มันออกไปถ่ายในโรงรถ ทำซ้ำๆ อยู่หลายวันครับ จนมันเริ่มรู้ว่าถ้าปวดห้องน้ำ ต้องออกไปโรงรถนะ เดี๋ยวนี้มันก็จะรู้จักมาขอครับ คือไปนั่งคอยหน้าประตูร้องหงิงๆ รอเราไปเปิดประูให้ออกไปถ่าย แต่ถึงอย่างนั้นก็ตาม ตอนกลางคืนเวลามันต้องอยู่คนเดียวข้างล่าง ไม่มีคนเปิดประตูให้ มันก็จะยังไปถ่ายบนหนังสือพิมพ์อยู่ครับ

เดี๋ยวมาต่อนะครับ