อาณาจักรพุกามถือเป็นจุดเริ่มต้นทางประวัติศาสตร์ของชนชาติพม่าเลยก็ว่าได้ อาณาจักรพุกามเริ่มต้นก่อตั้งขึ้นในช่วงประมาณ ค.ศ.107 โดยพระเจ้าธรรมธาริต แต่อาณาจักรพุกามในยุคนั้นยังเป็นเพียงแค่หมู่บ้านเล็กๆในลุ่มน้ำอิรวดี พระองค์จึงไม่ได้ถือว่าเป็นปฐมกษัตริย์ของชาวพม่าอย่างแท้จริง รวมไปถึงการล้มบัลลังก์ที่เกิดขึ้นบ่อย ทำให้อาณาจักรพุกามไม่ค่อยมั่นคงเท่าไรนัก

กษัตริย์พม่าพระองค์แรกตามพงศาวดารคือพระเจ้าพยินพญา ซึ่งครองราชบัลลังก์ต่อจากพระเจ้าเกลู พระเชษฐา หลังจากยุคพระองค์แล้ว อาณาจักรพุกามเกิดการแย่งชิงอำนาจอยู่ตลอดเวลา จนกระทั่งพระเจ้าอโนรธามังช่อทรงขึ้นครองราชบัลลังค์และรวบรวมแคว้นต่างๆในพม่า พระองค์จึงถือได้ว่าเป็นกษัตริย์พม่าพระองค์แรกอย่างแท้จริง ยุคเวลาของพระองค์ตรงกับยุคของพระเจ้าอุทัยทิตยวรมันที่ 2 และ พระเจ้าหรรษวรมันที่ 3 ของอาณาจักรขอม,จักรพรรดิเหรินจงแห่งราชวงศ์ซ่ง,และ ราชวงศ์โจฬะในอินเดีย

พระเจ้าอโนรธาทรงรับพุทธศาสนาเถรวาทเข้ามาในพม่าและมีพระบรมราชโองการประกาศการนับถือพุทธศาสนาทั่วประเทศ ทำให้การนับถือลัทธิพื้นเมือง ซึ่งนับถือนัตกับผีน้อยลงไปมาก แต่ทั้งนั้นก็มีการผสมผสานระหว่างลัทธิพื้นเมืองกับพุทธศาสนาจนถึงปัจจุบัน

หลังยุคของพระองค์แล้ว เกิดการล้มล้างราชบัลลังค์เกิดขึ้นอีก โดยพระเจ้าซอลูถูกยามะกัน เจ้าเมืองพะโคปลงพระชนม์และพยายามยึดอำนาจในพุกามไว้ แต่ถูกจยานสิทธา พระบิดาของมเหสีพระเจ้าซอลูได้กำจัดไป เหล่าขุนนางจึงได้เชิญจยานสิทธาขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าจยานสิทธา หรือ จานสิตา

ต่อมาเมื่อพระเจ้าจยานสิทธาสวรรคต เจ้าฟ้าสิธู พระราชนัดดา ได้ขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าอลองสิธู ยุคสมัยนี้ถือว่าเป็นยุคทองของอาณาจักรพุกามอีกครั้ง แต่เมื่อถึงปลายรัชสมัย พระองค์กลับถูกเจ้าฟ้านราธู พระราชโอรสองค์รอง ปลงพระชนม์ ตามมาด้วยเจ้าฟ้ามินชินสอ พระเชษฐาองค์โต ซึ่งยังไม่ทันเสร็จพิธีบรมราชาภิเษก ก็ถูกวางยาลอบปลงพระชนม์โดยพระอนุชาอีก หลังจากนั้นทรงได้กระทำการไม่บังควรหลายๆอย่างจนกระทั่งเมื่อประหารพระมเหสีซึ่งเป็นพระราชธิดาของพระเจ้าปรากรมพาหุที่ 1 แห่งอาณาจักรโปโลนนารุวะ (ศรีลังกา) จึงถูกพระราชบิดาเข้ามารุกรานพุกามและจับพระองค์ประหารชีวิต ก่อนที่จะนำพระโอรสขึ้นครองราชย์ต่อไป

หลังยุคพระเจ้านราธุ อาณาจักรพุกามได้เจริญขึ้นในเวลาสั้นๆ แต่ไม่เท่ากับยุคของพระเจ้าอโนรธาและพระเจ้าอลองสิธู หลังจากนั้น เมื่อราชวงศ์ซ่งล่มสลาย ทหารมองโกลได้เข้ารุกรานอาณาจักรต้าหลี่ ตามด้วยอาณาจักรพุกามซึ่งอยู่ในภาวะวิกฤต เนื่องจากพระเจ้าสิธูที่ 4 หรือพระเจ้านรสีหบดี ถูกพระโอรสลอบปลงพระชนม์ หลังจากนั้น ก็ถูกมองโกลยึดครองเมืองพุกามและพม่าได้แตกเป็นอาณาจักรเล็กๆน้อยๆ เช่นอาณาจักรทวาย อาณาจักรพยินลา อาณาจักรหานตาวดี อาณาจักรอังวะ ซึ่งต่อมาพระเจ้าเมงจีโยแห่งอาณาจักรอังวะได้รวบรวมอาณาจักรเป็นปึกแผ่นอีกครั้ง และก่อตั้งราชวงศ์ตองอูขึ้นมา

ยุคสมัยของอาณาจักรพุกามเต็มไปด้วยความรุ่งเรือง การสั่งสมอารยธรรมต่างๆ โดยเฉพาะอารยธรรมอินเดีย ซึ่งมีอิทธิพลในด้านศาสนาและด้านศิลปะของพม่าจนถึงปัจจุบัน รวมถึงความเจริญทางด้านการทหารและความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจซึ่งทำให้อาณาจักรขอมไม่กล้าจะรุกรานอาณาจักรพม่าเลย

แผนที่อาณาจักรพุกามในยุคของพระเจ้าอลองสิธู