(ถ้าข้อมูลผมอันไหนผิดแย้งได้นะครับ)
ก่อนจะพูดึงสหพันธรัฐล้านนา ของพูดถึงอาณาจักรล้านนาก่อน หากพูดถึงล้านนาก็ต้องพูดถึงเชียงใหม่ แต่ก่อนจะเป็นเชียงใหม่ และสถาปนาราชวงศ์มังราย
หลังการล่มสลายของราชวงศ์สิงหนวัติ ราชวงศ์อารยัน ที่ร่วมมือกับพวกนาคสร้างเมืองเชียงแสน (ราชวงศ์สิงหนวัติ ตามตำราทางศาสนาเป็นอารยันจากอินเดียอพยพเข้ามาแล้วสร้างเมืองร่วมกับพวกนาคคือพวกเชื้อสายไท ที่ข้ามแม่น้ำมาและนาคอีกกลุ่มคือพวกลัวะ แต่ในทางประวัติศาสตร์ไม่ยืนยันว่ามีอารยันอพยพมาจากอินเดีย มีแต่พวกไท ที่อพยพลงมาแล้วเรียกตัวเองว่ายวนหรือโยนก เรียกตัวเองว่าเป็นอารยัน สร้างเมืองร่วมกับนาคหรือลัวะ หรือลาว)ลัวะที่ได้รับอารยธรรมจากอารยัน ก็ครองอำนาจสถาปนาราชวงศ์ลวจักราชขึ้น พญาเม็งรายก็มาจากราชวงศ์นี้
แต่เดิมชาวไทโยนกที่เป็นอารยันนั้นเป็นศัตรูกับพวกขอมดำหรือกล๋อม ในคัมภีร์ศาสนาเรียกพวกขอมดำว่าเป็นมิลักขะ ขอมดำนั้นต่างจากขอมราชสำนัก ขอมราชสำนักเป็นพราหมณ์อารยันจากอินเดีย ขอมดำก็คือบรรพบุรุษของคนไทยภาคกลางในปัจจุบัน เขมร มอญนั่นเอง และอำนาจของพวกขอมจากละโว้เข้ามาครองเมืองลำพูนสมัยเจ้าแม่จามเทวี และในสมัยพญาเม็งรายก็นำกองทัพเชียงแสนยึดครองเมืองลำพูนได้สำเร็จ และการสร้างเมืองเชียงใหม่ตลอดจนการสาปนาเป็นพันธมิตรทั้ง3แคว้น คือเชียงใหม่ ภูกามยาว และสุโขทัย แต่การเป็นพันธมิตรก็ไม่ยืดยาว เพราะทั้งภูกามยาว และสุโขทัยก็เสียให้แก่ลูกหลานพญาเม็งรายทั้งสิ้น และล้านนาคือต้นเหตุการล่มสลายของอาณาจักรไทยภาคกลาง3อาณาจักรคือสุโขทัย อยุธยาและธนบุรี สุโขทัยถูกรุกรานโดยพระเจ้าติโลกราช และทำการล้มล้างราชวงศ์สุโขทัพแล้วส่งแม่ทัพมาตัวเองมาครองเมือง ส่วนอยุธยาล่มสลายโดยกองทัพพม่า จากทางใต้ และทางเหนือโดยกองทัพล้านนาภายใต้ธงกองทัพพม่านำโดยเนเมียวสีหบดี ลูกครึ่งพม่า-เชียงใหม่ ส่วนธนบุรี ถูกกองกำลังชาวโยนกในสังกัดของเจ้าแม่ศรีอโนชา เป็นทัพแรกในการปฏิวัติกรุงธรบุรีก่อนที่กองทัพของเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกจะมา
ต่อมาราชวงศ์มังรายเสื่อมอำนาจจากการตกเป็นประเทศราชของพม่าเป็นเวลา100กว่าปี จนมีผู้กล้าท่าทายอำนาจพม่านั่นคือหนานทิพย์ช้างต่อมาเป็นไท่จู้ของราชวงศ์ทิพยจักราช และราชวงศ์นี้ก็สร้างอาณาจักรล้านนาขึ้นมาใหม่ และจากอาณาจักร ก็กลายเป็นสหพันธรัฐ ซึ่งต่างจากระบบการปกครองในสมัยราชวงศ์มังราย คือในสมัยราชวงศ์มังรายล้านนามีเมืองหลวงคือเชียงหใม่ และมีเมืองบริวาณอื่นๆที่มีการส่งราชวงศ์และขุนนางไปปกครอง แต่ในสมัยราชวงศืทิพยจักรราช ก็กลายเป็นสหพันธรัฐเพราะแม้จะเป็นล้านนา แต่ในแต่ละเมืองก็มีอำนาจอธิปไตยของตัวเองคืออำนาจอธิปไตยเป็นของเจ้าหลวงแต่ละเมืองในเขตอิธิพลของเมืองตนเอง แต่ล้านนาในฐานะประเทศราช จะมีเจ้าหลวงเชียงใหม่ ดำรงค์ตำแหน่งกษัตริย์ประเทศราช เจ้าหลวงเชียงใหม่ที่เป็นกาัตริย์ประเทศราชพระองค์แรกคือพระเจ้ากาวิละ และพระองค์สุดท้ายคือ พระเจ้าอินทวิชยานนท์ จากนั้นล้านนาในฐานะประเทศราชก็รวมกับราชอาณาจักรไทยในรัฐบาลสยามของพระพุทธเจ้าหลวง เป็นมณฑลล้านนา จากนั้นเจ้าหลวงเชียงใหม่ก็เป็นเฉพาะเจ้าผู้ครองนครเพียงอย่างเดียว
แต่แม้จะรวมเข้ากับสยาม แต่อำนาจของสยามก็ยังไม่ครอบคลุมทั้งหมด และแม้สยามพยายามแผ่อำนาจเข้าไป แต่ก็มีแรงต้านที่น่ากลัวเสมอมา เพราะช่วงหลังแม้จะส่งข้าราชการระดับสูงในฐานะผู้ว่าการมณฑลเข้าไปดูแล แต่อำนาจสิทธิ์ขาดแทบทุกอย่างก็อยู่กับเจ้าหลวง จนตอนหลังทางรับบาลสยามก็ค่อยๆริดรอนอำนาจไปเรื่อย แม้จะเกิดปัญหาบ้างเช่นกบฏภาษีของพญาผาบที่เกิดจากนโยบายภาษีแบบเจ้าภาษีจากกรุงเทพ ทำให้ขุนนางท้องิ่นไม่พอใจ และกบฏชาวนา เกิดจากนโยบายเกณฑ์แรงงานซ้ำซ้อนกับการจ่ายภาษี
ด้านศาสนาสยามพยายามแผ่อิธิพลด้านศาสนาเข้าไปหลายครั้ง ครั้งแรกนั้นเกิดในสมัย ครูบาโสภาวัดฝายหินปฐมสังฆราชแห่งล้านนาและเจ้าคณะจังหวัดเชียงใหม่คนแรก และตอนหลังเกิดในสมัยครูบาศรีวิชัย ที่เกิดปัญหามากจนแทบจะเป็นการแบ่งแยกดินแดน เพราะมีการยัดข้อหาที่ไม่เป็นธรรม และแม้ปัจจุบัน ศาสนาพุทธในภาคเหนือที่เป็นมหานิกาย ก็ยังเป็นนิกายฝ่ายเหนืออยู่ (จริงๆแม้จะเป็นมหานิกายเหมือนกัน แต่รากนั้นต่างกันคนละเรื่อง)
ด้านเศรษฐกิจการเมืองล้านนานั้นเป็นขุมทรัพย์ของโลกในยุควิทอเรีย และเป็นเหตุผลที่ทำให้สยามไม่ตกเป็นอาณานิคมของต่างชาติ นั่นเพราะป่าไม้สักทองเกรดพรีเมี่ยมของโลกอยู่ที่ล้านนา แรกเริ่มเดิมทีนั้น สยามดัวพื้นที่ภาคกลางไม่อยู่ในฐานะที่จะมีคุณสมบัติเป็นรัฐกันชนแม้แต่น้อยนั่นเพราะ แม้อังกฤษจะเอาภาคกลางและภาคใต้ ฝรั่งเศสจะเอาอิสานไป มันก็ไม่ทำให้2ประเทศนี้ขัดแย้งกัน แต่เพราะล้านนา เป็นประเทศราชของสยาม และมีไม้สักที่ไม่ว่าใครก็อยากได้ เป็นที่หมายตาของทั้งฝรั่งเศส และอังกฤษ แต่เพราะไม้สักในล้านนานั้นเกรดดีเกินไปจนไม่มีใครยอมใคร เพราะสักจากลาวของฝรั่งเศสนั้นเนื้อไม้ไม่สวย และไม้สักพม่าของอังกฤษนั้นก็เริ่มหมด ดังนั้น2มหาอำนาจก็เริ่มสนใจล้านนา แต่ไม่มีใครยอมใครเพราะหากปล่อยให้ล้านนาตกเป็นของฝ่ายตรงข้าม ฝ่ายตนเองก็เสียผลประโยชน์ ดังนั้น จึงมีการแบ่งสัปทานกัน ทั้งฝรั่งเศสและอังกฤษ และผู้ค้าหน้าใหม่นั่นคืออเมริกา ตอนหลังสยามจึงมีการจัดระเบียบสัปทานป่าใหม่ ทำให้สยามรอดพ้นจากการเป็นอาณานิคมตะวันตก
ว่าด้วย "สหพันธรัฐล้านนา"
ก่อนจะพูดึงสหพันธรัฐล้านนา ของพูดถึงอาณาจักรล้านนาก่อน หากพูดถึงล้านนาก็ต้องพูดถึงเชียงใหม่ แต่ก่อนจะเป็นเชียงใหม่ และสถาปนาราชวงศ์มังราย
หลังการล่มสลายของราชวงศ์สิงหนวัติ ราชวงศ์อารยัน ที่ร่วมมือกับพวกนาคสร้างเมืองเชียงแสน (ราชวงศ์สิงหนวัติ ตามตำราทางศาสนาเป็นอารยันจากอินเดียอพยพเข้ามาแล้วสร้างเมืองร่วมกับพวกนาคคือพวกเชื้อสายไท ที่ข้ามแม่น้ำมาและนาคอีกกลุ่มคือพวกลัวะ แต่ในทางประวัติศาสตร์ไม่ยืนยันว่ามีอารยันอพยพมาจากอินเดีย มีแต่พวกไท ที่อพยพลงมาแล้วเรียกตัวเองว่ายวนหรือโยนก เรียกตัวเองว่าเป็นอารยัน สร้างเมืองร่วมกับนาคหรือลัวะ หรือลาว)ลัวะที่ได้รับอารยธรรมจากอารยัน ก็ครองอำนาจสถาปนาราชวงศ์ลวจักราชขึ้น พญาเม็งรายก็มาจากราชวงศ์นี้
แต่เดิมชาวไทโยนกที่เป็นอารยันนั้นเป็นศัตรูกับพวกขอมดำหรือกล๋อม ในคัมภีร์ศาสนาเรียกพวกขอมดำว่าเป็นมิลักขะ ขอมดำนั้นต่างจากขอมราชสำนัก ขอมราชสำนักเป็นพราหมณ์อารยันจากอินเดีย ขอมดำก็คือบรรพบุรุษของคนไทยภาคกลางในปัจจุบัน เขมร มอญนั่นเอง และอำนาจของพวกขอมจากละโว้เข้ามาครองเมืองลำพูนสมัยเจ้าแม่จามเทวี และในสมัยพญาเม็งรายก็นำกองทัพเชียงแสนยึดครองเมืองลำพูนได้สำเร็จ และการสร้างเมืองเชียงใหม่ตลอดจนการสาปนาเป็นพันธมิตรทั้ง3แคว้น คือเชียงใหม่ ภูกามยาว และสุโขทัย แต่การเป็นพันธมิตรก็ไม่ยืดยาว เพราะทั้งภูกามยาว และสุโขทัยก็เสียให้แก่ลูกหลานพญาเม็งรายทั้งสิ้น และล้านนาคือต้นเหตุการล่มสลายของอาณาจักรไทยภาคกลาง3อาณาจักรคือสุโขทัย อยุธยาและธนบุรี สุโขทัยถูกรุกรานโดยพระเจ้าติโลกราช และทำการล้มล้างราชวงศ์สุโขทัพแล้วส่งแม่ทัพมาตัวเองมาครองเมือง ส่วนอยุธยาล่มสลายโดยกองทัพพม่า จากทางใต้ และทางเหนือโดยกองทัพล้านนาภายใต้ธงกองทัพพม่านำโดยเนเมียวสีหบดี ลูกครึ่งพม่า-เชียงใหม่ ส่วนธนบุรี ถูกกองกำลังชาวโยนกในสังกัดของเจ้าแม่ศรีอโนชา เป็นทัพแรกในการปฏิวัติกรุงธรบุรีก่อนที่กองทัพของเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกจะมา
ต่อมาราชวงศ์มังรายเสื่อมอำนาจจากการตกเป็นประเทศราชของพม่าเป็นเวลา100กว่าปี จนมีผู้กล้าท่าทายอำนาจพม่านั่นคือหนานทิพย์ช้างต่อมาเป็นไท่จู้ของราชวงศ์ทิพยจักราช และราชวงศ์นี้ก็สร้างอาณาจักรล้านนาขึ้นมาใหม่ และจากอาณาจักร ก็กลายเป็นสหพันธรัฐ ซึ่งต่างจากระบบการปกครองในสมัยราชวงศ์มังราย คือในสมัยราชวงศ์มังรายล้านนามีเมืองหลวงคือเชียงหใม่ และมีเมืองบริวาณอื่นๆที่มีการส่งราชวงศ์และขุนนางไปปกครอง แต่ในสมัยราชวงศืทิพยจักรราช ก็กลายเป็นสหพันธรัฐเพราะแม้จะเป็นล้านนา แต่ในแต่ละเมืองก็มีอำนาจอธิปไตยของตัวเองคืออำนาจอธิปไตยเป็นของเจ้าหลวงแต่ละเมืองในเขตอิธิพลของเมืองตนเอง แต่ล้านนาในฐานะประเทศราช จะมีเจ้าหลวงเชียงใหม่ ดำรงค์ตำแหน่งกษัตริย์ประเทศราช เจ้าหลวงเชียงใหม่ที่เป็นกาัตริย์ประเทศราชพระองค์แรกคือพระเจ้ากาวิละ และพระองค์สุดท้ายคือ พระเจ้าอินทวิชยานนท์ จากนั้นล้านนาในฐานะประเทศราชก็รวมกับราชอาณาจักรไทยในรัฐบาลสยามของพระพุทธเจ้าหลวง เป็นมณฑลล้านนา จากนั้นเจ้าหลวงเชียงใหม่ก็เป็นเฉพาะเจ้าผู้ครองนครเพียงอย่างเดียว
แต่แม้จะรวมเข้ากับสยาม แต่อำนาจของสยามก็ยังไม่ครอบคลุมทั้งหมด และแม้สยามพยายามแผ่อำนาจเข้าไป แต่ก็มีแรงต้านที่น่ากลัวเสมอมา เพราะช่วงหลังแม้จะส่งข้าราชการระดับสูงในฐานะผู้ว่าการมณฑลเข้าไปดูแล แต่อำนาจสิทธิ์ขาดแทบทุกอย่างก็อยู่กับเจ้าหลวง จนตอนหลังทางรับบาลสยามก็ค่อยๆริดรอนอำนาจไปเรื่อย แม้จะเกิดปัญหาบ้างเช่นกบฏภาษีของพญาผาบที่เกิดจากนโยบายภาษีแบบเจ้าภาษีจากกรุงเทพ ทำให้ขุนนางท้องิ่นไม่พอใจ และกบฏชาวนา เกิดจากนโยบายเกณฑ์แรงงานซ้ำซ้อนกับการจ่ายภาษี
ด้านศาสนาสยามพยายามแผ่อิธิพลด้านศาสนาเข้าไปหลายครั้ง ครั้งแรกนั้นเกิดในสมัย ครูบาโสภาวัดฝายหินปฐมสังฆราชแห่งล้านนาและเจ้าคณะจังหวัดเชียงใหม่คนแรก และตอนหลังเกิดในสมัยครูบาศรีวิชัย ที่เกิดปัญหามากจนแทบจะเป็นการแบ่งแยกดินแดน เพราะมีการยัดข้อหาที่ไม่เป็นธรรม และแม้ปัจจุบัน ศาสนาพุทธในภาคเหนือที่เป็นมหานิกาย ก็ยังเป็นนิกายฝ่ายเหนืออยู่ (จริงๆแม้จะเป็นมหานิกายเหมือนกัน แต่รากนั้นต่างกันคนละเรื่อง)
ด้านเศรษฐกิจการเมืองล้านนานั้นเป็นขุมทรัพย์ของโลกในยุควิทอเรีย และเป็นเหตุผลที่ทำให้สยามไม่ตกเป็นอาณานิคมของต่างชาติ นั่นเพราะป่าไม้สักทองเกรดพรีเมี่ยมของโลกอยู่ที่ล้านนา แรกเริ่มเดิมทีนั้น สยามดัวพื้นที่ภาคกลางไม่อยู่ในฐานะที่จะมีคุณสมบัติเป็นรัฐกันชนแม้แต่น้อยนั่นเพราะ แม้อังกฤษจะเอาภาคกลางและภาคใต้ ฝรั่งเศสจะเอาอิสานไป มันก็ไม่ทำให้2ประเทศนี้ขัดแย้งกัน แต่เพราะล้านนา เป็นประเทศราชของสยาม และมีไม้สักที่ไม่ว่าใครก็อยากได้ เป็นที่หมายตาของทั้งฝรั่งเศส และอังกฤษ แต่เพราะไม้สักในล้านนานั้นเกรดดีเกินไปจนไม่มีใครยอมใคร เพราะสักจากลาวของฝรั่งเศสนั้นเนื้อไม้ไม่สวย และไม้สักพม่าของอังกฤษนั้นก็เริ่มหมด ดังนั้น2มหาอำนาจก็เริ่มสนใจล้านนา แต่ไม่มีใครยอมใครเพราะหากปล่อยให้ล้านนาตกเป็นของฝ่ายตรงข้าม ฝ่ายตนเองก็เสียผลประโยชน์ ดังนั้น จึงมีการแบ่งสัปทานกัน ทั้งฝรั่งเศสและอังกฤษ และผู้ค้าหน้าใหม่นั่นคืออเมริกา ตอนหลังสยามจึงมีการจัดระเบียบสัปทานป่าใหม่ ทำให้สยามรอดพ้นจากการเป็นอาณานิคมตะวันตก