ผมรู้สึกแปลกๆมาก ที่การปกครองของพม่า,มอญ,ไทใหญ่,ยะไข่ หรือแม้แต่ล้านนาในยุคโบราณ (และอาจจะยังลามไปถึงแคว้นสุลต่านในแถบภาคใต้ไทย-มาเลเซีย) ใช้วิธีปกครองแบบรัฐเมือง แบบไม่เหมือบกับเมืองพิษณุโลกกับอาณาจักรอยุธยานะ คือเป็นอิสระกันและกันแทบทุกด้านเลย เช่นราชวงศ์ตองอู แม้ว่าเมืองหงสาวดีจะเป็นใหญ่สุด แต่แม้แต่เมืองอังวะ,ตองอู,แปร ยังแค่ส่งบรรณาการมา ในขณะที่พิษณุโลก (ซึ่งยังถือเป็นอาณาจักรสุโขทัยโดยพฤตินัย) ต้องถูกส่งมาปกครองโดยอยุธยา ภาษีถูกส่งโดยอยุธยา ยังต้องมีการแทรกแซงด้วยซ้ำ (เช่น กรณีของพระมหาธรรมราชา)

กรณีในยุคที่ใกล้ๆคือ ราชวงศ์เจ้าเจ็ดตน แม้ถือว่าเป็นหัวเมืองประเทศราชของสยาม แต่สำหรับหัวเมืองต่างๆ ถือว่าเป็นอิสระกันและกัน ไม่แทรกแซงกัน (แต่มีการเข้ายุ่งของกรุงเทพฯบ้าง)

ผมสงสัยว่าทำไมเกิดระบบนี้ขึ้นมา ขนาดชนชาติเดียวกับถึงกับคนละอาณาจักรกันเลยทีเดียว