ความตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า


มีชาวพุทธจำนวนไม่น้อยเหมือนกันที่มีความเข้าใจผิดแล้วก็คิดว่า ความตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้นก็เพราะท่านได้ออกไปสู่ป่าแล้วไปทำสมาธิ และทำสมาธิมากจนเกิดฌานชั้นต่าง ๆ จนถึงมีความสามารถตรัสรู้ เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าขึ้นมาได้ความเข้าใจดังกล่าวนี้ไม่เป็นการถูกต้อง

เพราะว่าความตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้นหาใช่ว่าเกิดจากอำนาจของสมาธิไม่ ถ้าความตรัสรู้เกิดจากอำนาจของสมาธิได้แล้ว ในครั้งพุทธกาลก็คงจะมีผู้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้ากันมากมาย อาฬารดาบสกับอุทกดาบสผู้ซึ่งเป็นอาจารย์ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าปฏิบัติสมาธิได้ฌานถึงอากิญจัญญายตนฌานกับเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน ซึ่งนับได้ว่าเป็นฌานสูงที่สุด ไม่มีสูงยิ่งกว่านี้อีกแล้วแม้แต่พระพุทธเจ้าก็ตามและผู้ที่ได้ฌานขั้นสูงสุดดังกล่าวมานี้มีมากมายสามารถแสดงอิทธิฤทธิ์ได้ต่าง ๆ ด้วยพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ศึกษาอยู่ด้วยจนจบสิ้น พระองค์ก็ยังเห็นว่ามิได้เป็นทางไปสู่ความพ้นทุกข์ได้เด็ดขาดแท้จริงและสิ้นเชิง

เพราะปฏิบัติแต่สมาธิอย่างเดียวก็จะต้องมีชาติ คือความเกิดอีกอย่างแน่นอนแล้วไม่ว่าจะเกิดเป็นอะไรก็จะพ้นทุกข์ไปหาได้ไม่เพราะจะต้องมีปัญหาให้แก้ไขอยู่ตลอดเวลาตั้งแต่เกิดไปจนตาย พระองค์จึงได้หลีกไปค้นคว้าหาความจริงใหม่ต่อไป

เมื่อพระองค์ได้ตรัสรู้แล้วใหม่ ๆ พระองค์ได้พิจารณาว่าผู้ใดที่มีกิเลสเบาบาง (เพราะกิเลสถูกข่มเอาไว้) สมควรที่จะได้รับการถ่ายทอดความตรัสรู้ของพระองค์ได้ พระองค์ได้ระลึกถึงฤาษีทั้งสองนี้ว่าเป็นผู้ที่สมควร แต่เมื่อพิจารณาต่อไปจึงได้ทราบว่า ฤาษีทั้งสองนี้ไม่มีโอกาสเสียแล้ว เพราะได้ตายแล้วก็เกิดใหม่ในอรูปพรหมภูมิ ถ่ายทอดความตรัสรู้ให้ไม่ได้จึงได้ตรัสว่า ฤาษีทั้งสองนี้พินาศเสียแล้ว