นิทานชาวสวน ๗ มี.ค.๕๖
นิทานชาวสวน
ชุด สงครามภาคพายัพ
ตอน ก่อนจะสิ้นสงคราม
ในตอน ยึดครองเมืองเชียงตุง และ เป็นมิตรกับทหารจีน ที่ผ่านมาแล้วนั้น คณะของผู้บัญชาการกองพลที่ ๓ ซึ่งไปเจรจาสันติภาพกับกองพล ๙๓ ของจีน มีล่ามภาษาจีนคนหนึ่ง ชื่อ ร้อยตำรวจโท ธานี สาทรกิจ ท่านได้เล่าเรื่องของท่านไว้ในเรื่อง เชียงตุง นครหลวงแห่งสหรัฐไทยใหญ่ ไว้ยาวมาก ซึ่งเป็นอีกมุมหนึ่งของสงครามภาคพายัพ ที่ไม่มีผู้รู้เห็นกันมากนัก จึงเก็บความมาเล่าไว้โดยย่นย่อในตอนนี้
ครั้งแรก ร.ต.ท.ธานี สาทรกิจ ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นล่ามภาษาจีน ประจำกองบังคับการตำรวจสนาม สหรัฐไทยใหญ่ ณ นครเชียงตุง เมื่อ ๓ มิถุนายน ๒๔๘๕ โดยเดินทางจากกรุงเทพไปจังหวัดลำปางด้วยรถไฟ และเดินทางไปจังหวัดเชียงรายโดยรถยนต์ และผ่านตำบลแม่สายไปจนถึงเมืองเลน จากนั้นต้องเดินทางโดยเกวียน ด้วยความยากลำบากมาก เพราะเป็นฤดูฝน จนถึงเชียงตุง ระยะทาง ๑๖๕ กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทาง ๒๘ วัน ปฏิบัติราชการอยู่จนถึง ๑ ตุลาคม ๒๔๘๕ จึงกลับมารับราชการ เป็นรองสารวัตรแผนก ๒ (ต่างประเทศ) กองตำรวจสันติบาล ในกรุงเทพ
จนถึง พ.ศ.๒๔๘๗ ประมาณต้นปี ก็ได้รับคำสั่งจาก พลตำรวจเอก หลวงอดุลเดชจรัส อธิบดีกรมตำรวจ ให้ไปปฏิบัติราชการพิเศษที่ กองพลที่ ๓ กองทัพพายัพ ณ เมืองเชียงตุงอีกครั้งหนึ่ง
คราวนี้เดินทางโดยเครื่องบินรบปีกสองชั้นเครื่องยนต์เดียว มีสองที่นั่งคือนักบินกับพลปืนหลัง ร.ต.ท.ธานี ได้ขดตัวเข้าไปเบียดอยู่กับที่พักเท้าของพลปืนหลังนั่นเอง
เดินทางจากดอนเมือง เวลา ๐๗.๐๐ น. แวะโคกกระทียม จังหวัดลพบุรี จังหวัดพิษณูโลก จังหวัดลำปาง และถึงจังหวัดเชียงราย เวลา ๑๗.๐๐ น.พักรับประทานอาหารถึงเวลา ๑๘.๐๐ น. จึงออกเดินทางโดยรถยนต์ จากแม่สาย ตามถนนที่สร้างใหม่ ถึงเชียงตุงเวลา ๐๒.๐๐ ของวันใหม่ พักนอนจนรุ่งเช้า จึงออกเดินทางไปรายงานตัวกับ พลตรี หลวงหาญสงคราม ที่ตำบลปางฮุงเมื่อเวลา ๐๖.๐๐ น.
และได้ร่วมเดินทางไปกับคณะที่ติดต่อเจรจาสันติภาพกับกองพล ๙๓ ของจีนทุกครั้ง ตามที่ได้เล่ามาแล้วในตอนก่อน ๆ
ร.ต.ท.ธานี เล่าว่าท่านไม่สันทัดภาษาจีนกลาง ได้พูดเจรจาด้วยภาษากวางตุ้ง ฝ่ายล่ามของจีนพูดภาษาไหหลำ แต่ก็สามารถเจรจาเข้าใจกันได้ ท่านได้บรรยายไว้ว่า
ท่านต้องเดินทางเข้ากรุงเทพอีกครั้งหนึ่งเพื่อรายงานผลการติดต่อ ให้ท่านอธิบดีกรมตำรวจ ทราบ ทั้งนี้เพื่อขอรับนโยบายในการแลกเปลี่ยนข่าวสารการเมืองต่อไป ในระยะเวลาที่ต้องทำหน้าที่ติดต่อกับกองทัพจีนอยู่นี้ ท่านต้องขึ้นเหนือล่องใต้อยู่เสมอ เพราะการรายงานข่าวไม่สามารถจะเขียนเป็นลายลักษณ์อักษรได้
การเดินทางจากสุดหล้าฟ้าเขียว แดนต่อแดน แต่ละเที่ยวต้องลำบากตรากตรำอย่างแสนสาหัส ท่านจึงเริ่มเป็นไข้มาเลเรียเมื่อเข้ารับหน้าที่ได้ไม่ถึงสองเดือน สมุดบันทึกได้บันทึกจำนวนครั้งที่ไข้จับ พอถึงครั้งที่ ๙๙ ท่านก็หมดอาลัยที่จะบันทึกมันต่อไป ตกลงฉีกสมุดบันทึกโปรยลงในลำน้ำหลวย ให้ลอยไปตามสายน้ำ
ร.ท.ธานี เล่าต่อไปว่า เมื่อฝ่ายเราตกลงทำสัญญาไม่รุกรานซึ่งกันและกัน กับกองทหารจีนได้แล้ว ทางกองทัพพายัพก็มีคำสั่งให้เคลื่อนย้ายกำลังทหารส่วนใหญ่ ลงมาตั้งที่เชียงรายและลำปาง ทางเชียงตุงก็เคลื่อนย้ายทหารเข้าพักอาศัยในบ้านในเมือง ไม่ต้องนอนในป่าขุดสนามเพลาะพร้อมเช่นแต่ก่อน ทหารส่วนใหญ่จึงได้พักฟื้น และรอดพ้นภยันตรายจากไข้ป่า ที่ร้ายแรงที่สุดในชีวิต
กองพลที่ ๓ ได้ถอยร่นเข้าใกล้เขตแดนไทย และห่างจากหน่วย กองพันทหารราบ ที่ ๑๗ ซึ่งเป็นหน่วยสุดท้ายที่อยู่กับท่านเพื่อติดต่อกับทหารจีน แต่กองทัพจีนก็ก็ถอนตัวออกห่างจากชายเขตแดนสหรัฐไทยใหญ่ไปทุกที ในเวลาเดียวกับที่กองทัพไทยถอยเข้าเขตแดนไทย กองทหารญี่ปุ่นก็เคลื่อนกำลังเข้ามาแทนในเชียงตุง
และในระยะต่อมาหน่วยเสรีไทยจากสหรัฐอเมริกา ได้เดินทางผ่านคุนมิงเข้ามาทางด้านความรับผิดชอบของท่าน จึงได้รับเสรีไทยเหล่านั้นทางด้านอำเภอเชียงของจังหวัดเชียงราย ไปจัดตั้งหน่วยใต้ดินขึ้นในหุบเขาแห่งหนึ่งที่อำเภองาวจังหวัดลำปาง ทำการติดต่อกับต่างประเทศ รับอาวุธที่ทันสมัยมาทำการฝึกฝนพลพรรคอย่างเป็นงานเป็นการ
ตอนนี้กองโจรของอังกฤษซึ่งอาศัยชาวเขาเป็นกำลัง และมีทหารพม่าอินเดียเข้าสมทบ นายทหารส่วนมากเป็นชนชาติอังกฤษ เข้ามารบกวนกองทหารของไทยและทหารญี่ปุ่นนับวันจะรุนแรงขึ้น หน่วยลาดตระเวนของเราถุกกองโจรของอังกฤษจู่โจม ฝ่ายเราไม่รู้ตัวต้องเสียชีวิตไปหลายคน และจับเป็นไปได้คนหนึ่ง ร.ต.ท.ธานีต้องพยายามหาทางติดต่อกับกองโจรอังกฤษ จนสามารถเดินทางไปพบกันได้
โดยให้ผู้ใหญ่บ้านเป็นผู้นำทาง พา ร.ต.ท.ธานี เดินทางไปสองวันเต็มกว่าจะถึงที่นัดหมาย ริมลำธารแห่งหนึ่ง ห่างจากเมืองเชียงตุงไปทางตะวันออกเฉียงเหนือ ๓๐ กว่า ก.ม. การพบคงใช้สัญญาณตีเกราะเคาะไม้กันตามเคย ฝ่ายเราให้คนถือธงขาวออกไปปรากฏตัวริมลำธาร สักครู่เรามองเห็นมีทหารพม่าเดินนำและมีนายทหารอังกฤษสองนายแต่งเครื่องแบบทหารออสเตรเลียน สวมหมวกสักหลาดปีกใหญ่ และมีทหารพื้นเมืองตามหลังมาสามคน จากฝั่งตรงข้ามท่านจึงออกไปปรากฏตัว พวกเขาจึงเดินข้ามลำธารเพราะน้ำไม่ลึกมากนักมาหาเรา
การเจรจาเป็นไปด้วยสันถวไมตรีอันดียิ่ง ครั้งแรกเขาได้ขอร้องให้ทหารและตำรวจไทย ถอนตัวออกจากดินแดนสหรัฐไทยใหญ่เสียโดยสิ้นเชิง เพราะพวกเขาได้รับคำสั่งให้มาทำการยึดดินแดนเขตนี้คืน แต่เมื่อเขาเข้าใจถึงความจำเป็นที่เราไม่สามารถจะถอนทหารออกจากดินแดนนี้ได้ เขาก็ยอมตกลงว่าเราจะไม่สู้รบกันอีก มีอะไรก็ติดต่อประสานงานกัน เราจึงถือโอกาสขอตัวทหารไทยที่เขาจับตัวไปพร้อมด้วยอาวุธปืนกลเบาหนึ่งกระบอกคืน เขาแสดงความเสียใจว่าทหารผู้นั้นได้เสียชีวิตไปก่อนหน้านี่เจ็ดวันแล้ว เพราะบาดเจ็บสาหัสมาก โดยได้พยายามรักษาพยาบาลอย่างสุดความสามรถแล้ว และได้ฝังศพเรียบร้อยแล้ว ขอส่งคืนแต่อาวุธที่ยึดไว้
กองโจรของอังกฤษบอกว่าเขาจะยึดเชียงตุงคืน เมื่อมีกำลังส่วนใหญ่พร้อม ท่านจึงแจ้งให้ทราบว่าขณะนี้ทหารญี่ปุ่นที่ยึดครองเมืองเชียงตุงอยู่นั้น มีกำลังไม่ต่ำกว่าหนึ่งกองพลใหญ่ มีอาวุธหนักคือปืนใหญ่สนามและอื่น ๆ อีกมากมาย เขาจึงต้องปฏิบัติการแบบกองโจรไปก่อน จนกว่ากำลังจะพร้อม
ในที่สุดกองพันทหารราบที่ ๑๗ ก็ได้รับคำสั่งให้ถอนตัวจากชายแดนที่ติดกับเมืองมะและเมืองลา ร.ต.ท.ธานี จึงต้องเดินทางไปส่งคนนำสารไปแจ้งให้กองทัพจีนทราบว่า เรามีความจำเป็นทางยุทธศาสตร์และการเมือง บังคับให้เราต้องถอนกำลังทหารด้านนี้กลับโดยด่วน จึงไม่สามารถจะตั้งหน่วยติดต่อประสานงานต่อไปได้ ขอเลิกการติดต่อทางจุดนี้ตั้งแต่บัดนี้ และขณะนี้รัฐบาลของทั้งสองฝ่ายได้ติดต่อกันโดยตรงอยู่แล้ว
ในขณะเดียวกันกองบัญชาการตำรวจสนาม ก็ได้ถอนกำลังกลับจนหมดสิ้นแล้ว เพราะได้ข่าวว่ากองทัพอังกฤษยกพลข้ามแม่น้ำสาละวินมาแล้ว หน่วยลาดตระเวนของเราที่อยู่ข้างหน้าถูกฆ่าตายหมด อีก ๒๐ กว่า ก.ม.ก็จะถึงเมืองเชียงตุงแล้ว
ตัวท่านเองก็คิดว่าจะได้หมดภารกิจ เดินทางกลับกรุงเทพเสียที แต่กลับได้รับคำสั่งจากกองทัพพายัพ ซึ่งตั้งอยู่ที่จังหวัดเชียงราย ให้ไปรายงานตัวโดยด่วน เพื่อรับตำแหน่งผู้บังคับตำรวจสนาม ท่านเล่าว่า
ท่านแจ้งแก่เสนาธิการกองทัพพายัพว่า ตัวท่านมียศเพียงนายร้อยตำรวจเอกเท่านั้น จะไปทำหน้าที่เป็นผู้บังคับตำรวจสนามได้อย่างไร นายตำรวจสนามซึ่งมียศชั้นนายพลนายพันเยอะแยะไป ขอให้พิจารณาแต่งตั้งเขาเหล่านั้นเถิด แต่ เสนาธิการกองทัพแจ้งว่ายศชั้นไม่สำคัญเท่าความสามารถและผลงาน ท่านเชื่อว่าทางกรมตำรวจคงไม่ขัดข้องในการแต่งตั้งให้ท่านเป็นผู้บังคับตำรวจสนาม และกรมตำรวจก็ได้ออกคำสั่งแต่งตั้งให้ท่านเป็นผู้รักษาการในตำแหน่งรองผู้บังคับการตำรวจสนามสหรัฐไทยเดิม และให้รีบเดินทางไปจัดตั้งกองบังคับการขึ้นใหม่ที่เชียงตุงโดยด่วน
ท่านจึงได้รวบรวมเจ้าหน้าที่จากกองกำกับการตำรวจภูธรจังหวัดเชียงราย ได้ตัวสมุห์บัญชี นายแพทย์และพยาบาล พร้อมด้วยเจ้าหน้าที่ของกองบังคับการหลายคน รวมทั้งผู้บังคับกองเมืองเชียงตุง ขึ้นรถยนต์บรรทุกสองคัน ออกเดินทางจากเมืองเชียงรายมุ่งสู่เมืองเชียงตุง ระหว่างทางก็รวบรวมเจ้าหน้าที่ซึ่งกำลังเดินทางกลับจากหัวเมืองต่าง ๆ เอาตัวกลับไปเชียงตุง ได้กำลังไปทั้งหมดประมาณ ๖๐ กว่าคน เมื่อถึงเชียงตุงก็จัดตั้งกองบังคับการขึ้นใหม่ ข้าราชการฝ่ายพลเรือนก็ถอนตัวกลับจวนจะหมดแล้ว ต้องขอร้องพวกที่ยังไม่ได้กลับให้ยับยั้งไว้ก่อน จนตั้งหน่วยปกครองเมืองเชียงตุงได้สำเร็จ
ขณะนั้นฝ่ายพวกเจ้าฟ้าเชียงตุงก็ชักจะมีปฏิกิริยา ทำตัวออกห่าง ตัวเจ้าฟ้าเชียงตุงก็อพยพครอบครัวออกจากเมืองเชียงตุง ไปตั้งมั่นอยู่ที่หมู่บ้านแห่งหนึ่ง ห่างจากเมืองเชียงตุงประมาณ ๒๐ กว่า ก.ม. นัยว่าเป็นชัยภูมิที่เหมาะสม และระดมกำลังชาวบ้านในหมู่บ้านข้างเคียง เข้ามาฝึกอาวุธ มีการจัดวางกำลังรักษาตัวเองอยู่รอบ ๆ คอยคิดที่จะตลบหลังเราอยู่หมือนกัน
กองทัพพายัพก็ดำริมอบหมายการปกครองบ้านเมือง ให้ตำรวจสนามโดยสิ้นเชิง แต่กำลังตำรวจที่อยู่ในตัวเมืองเชียงตุงมีไม่ถึงสามสิบคน นอกนั้นต้องไปประจำปกครองท้องที่อำเภอ ต่าง ๆ ข้าศึกที่แท้นั้นไม่น่ากลัวเท่าชาวบ้านที่ไม่ซื่อต่อเราเท่านั้น นายเก่าเขากำลังจะกลับมามีอำนาจ พวกเขากำลังคิดจะตลบหลังเราอยู่ทุกคืนวัน ท่านจึงติดต่อกับกองทัพขอให้ทหารอยู่เป็นเพื่อนตายสักหนึ่งกองพัน ทางกองทัพจึงให้ กองพันทหารราบที่ ๒๕ อยู่รักษานครเชียงตุงร่วมกับตำรวจสนาม
ที่สำคัญคือท่านได้รับจดหมายจากฝ่ายอังกฤษว่า เขาขอเลิกข้อตกลงทั้งหมด เพราะเขาได้รับคำสั่งจากผู้บังคับบัญชา ให้เข้ายึดครองเมืองเชียงตุงให้ได้ ให้ทหารและตำรวจไทยรีบถอนตัวออกจากดินแดนของสหรัฐไทยเดิมโดยสิ้นเชิง ต่อไปนี้เราเป็นศัตรูซึ่งกันและกันแล้ว มันเป็นความจำเป็นที่เขาจะต้องปฏิบัติตามคำสั่งของผู้บังคับบัญชาโดยเฉียบขาด ขอแสดงความเสียใจเป็นอย่างยิ่ง
การที่เรากล้าถอนกำลังทหารส่วนใหญ่กลับ ให้เหลือเพียงกำลังส่วนน้อยไว้ให้รักษานครเชียงตุง ก็เพราะเราติดต่อและเข้าใจกันดีกับฝ่ายอังกฤษแล้ว เราคิดว่าไม่มีข้าศึกภายนอกที่จะคอยรบกวนเรา นอกจากข้าศึกภายในที่จะคอยปลดอาวุธเรา ในวินาทีใดวินาทีหนึ่งเท่านั้น
ร.ต.อ.ธานี สาทรกิจ รักษาการรองผู้บังคับการตำรวจสนาม กำลังเข้าตาจน ท่านเล่าว่าชีวิตของท่านชีวิตเดียวไม่เท่าไร แต่ชีวิตตำรวจในปกครอง และทหารเพื่อนร่วมตายอีกหนึ่งกองพันกำลังจะเป็นอันตราย ท่านจึงยอมเสี่ยงภัยตามผู้นำสาร กลับไปขอเจรจากับนายทหารอังกฤษอีกครั้ง แต่คราวนี้ได้พบกับนายทหารพม่าและทหารกูรข่าเท่านั้น
ท่านชี้แจงว่ารัฐบาลไทยไม่ต้องการดินแดนแห่งนี้ ที่เราถอนตัวไม่ได้เพราะเป็นนโยบายทางการเมือง เราพร้อมที่จะมอบดินแดนเหล่านี้ให้แก่กองทหารอังกฤษโดยทันที ตัวท่านมีอำนาจเต็มที่จะกระทำได้ เพราะได้รับมอบหมายจากรัฐบาล และทางรัฐบาลได้ติดต่อกับรัฐบาลอังกฤษโดยใกล้ชิดอยู่แล้ว ฝ่ายเขาก็ยืนยันตามเดิม เพราะเวลานี้มีหน่วยใหญ่ ๆ เพิ่มเติมมามากมาย ตัวเขาเองไม่สามารถจะติดต่อหรือสั่งการได้ นอกจากจะได้รับคำสั่งจากกองบัญชาการของเขาที่มันดะเลย์เท่านั้น
ท่านจึงรับว่าพร้อมที่จะเปิดทางให้กองทัพอังกฤษเข้ายึดครองเชียงตุง ถ้าหากเอาชนะกองทหารญี่ปุ่นได้ เราต้องเห็นใจเขาเพราะครั้งแรกเขามาเพียงหน่วยสองหน่วยเขาก็ตกลงกับเราได้ บัดนี้พวกเขาเข้ามาล้อมเกือบรอบเมืองเชียงตุงอยู่แล้ว ท่านจึงต้องกลับไปรายงานกองทัพพายัพ เพื่อตกลงใจต่อไป.
###########
วางเมื่อ เวลา ๐๙.๑๓
นิทานชาวสวน ๗ มี.ค.๕๖
นิทานชาวสวน
ชุด สงครามภาคพายัพ
ตอน ก่อนจะสิ้นสงคราม
ในตอน ยึดครองเมืองเชียงตุง และ เป็นมิตรกับทหารจีน ที่ผ่านมาแล้วนั้น คณะของผู้บัญชาการกองพลที่ ๓ ซึ่งไปเจรจาสันติภาพกับกองพล ๙๓ ของจีน มีล่ามภาษาจีนคนหนึ่ง ชื่อ ร้อยตำรวจโท ธานี สาทรกิจ ท่านได้เล่าเรื่องของท่านไว้ในเรื่อง เชียงตุง นครหลวงแห่งสหรัฐไทยใหญ่ ไว้ยาวมาก ซึ่งเป็นอีกมุมหนึ่งของสงครามภาคพายัพ ที่ไม่มีผู้รู้เห็นกันมากนัก จึงเก็บความมาเล่าไว้โดยย่นย่อในตอนนี้
ครั้งแรก ร.ต.ท.ธานี สาทรกิจ ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นล่ามภาษาจีน ประจำกองบังคับการตำรวจสนาม สหรัฐไทยใหญ่ ณ นครเชียงตุง เมื่อ ๓ มิถุนายน ๒๔๘๕ โดยเดินทางจากกรุงเทพไปจังหวัดลำปางด้วยรถไฟ และเดินทางไปจังหวัดเชียงรายโดยรถยนต์ และผ่านตำบลแม่สายไปจนถึงเมืองเลน จากนั้นต้องเดินทางโดยเกวียน ด้วยความยากลำบากมาก เพราะเป็นฤดูฝน จนถึงเชียงตุง ระยะทาง ๑๖๕ กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทาง ๒๘ วัน ปฏิบัติราชการอยู่จนถึง ๑ ตุลาคม ๒๔๘๕ จึงกลับมารับราชการ เป็นรองสารวัตรแผนก ๒ (ต่างประเทศ) กองตำรวจสันติบาล ในกรุงเทพ
จนถึง พ.ศ.๒๔๘๗ ประมาณต้นปี ก็ได้รับคำสั่งจาก พลตำรวจเอก หลวงอดุลเดชจรัส อธิบดีกรมตำรวจ ให้ไปปฏิบัติราชการพิเศษที่ กองพลที่ ๓ กองทัพพายัพ ณ เมืองเชียงตุงอีกครั้งหนึ่ง
คราวนี้เดินทางโดยเครื่องบินรบปีกสองชั้นเครื่องยนต์เดียว มีสองที่นั่งคือนักบินกับพลปืนหลัง ร.ต.ท.ธานี ได้ขดตัวเข้าไปเบียดอยู่กับที่พักเท้าของพลปืนหลังนั่นเอง
เดินทางจากดอนเมือง เวลา ๐๗.๐๐ น. แวะโคกกระทียม จังหวัดลพบุรี จังหวัดพิษณูโลก จังหวัดลำปาง และถึงจังหวัดเชียงราย เวลา ๑๗.๐๐ น.พักรับประทานอาหารถึงเวลา ๑๘.๐๐ น. จึงออกเดินทางโดยรถยนต์ จากแม่สาย ตามถนนที่สร้างใหม่ ถึงเชียงตุงเวลา ๐๒.๐๐ ของวันใหม่ พักนอนจนรุ่งเช้า จึงออกเดินทางไปรายงานตัวกับ พลตรี หลวงหาญสงคราม ที่ตำบลปางฮุงเมื่อเวลา ๐๖.๐๐ น.
และได้ร่วมเดินทางไปกับคณะที่ติดต่อเจรจาสันติภาพกับกองพล ๙๓ ของจีนทุกครั้ง ตามที่ได้เล่ามาแล้วในตอนก่อน ๆ
ร.ต.ท.ธานี เล่าว่าท่านไม่สันทัดภาษาจีนกลาง ได้พูดเจรจาด้วยภาษากวางตุ้ง ฝ่ายล่ามของจีนพูดภาษาไหหลำ แต่ก็สามารถเจรจาเข้าใจกันได้ ท่านได้บรรยายไว้ว่า
ท่านต้องเดินทางเข้ากรุงเทพอีกครั้งหนึ่งเพื่อรายงานผลการติดต่อ ให้ท่านอธิบดีกรมตำรวจ ทราบ ทั้งนี้เพื่อขอรับนโยบายในการแลกเปลี่ยนข่าวสารการเมืองต่อไป ในระยะเวลาที่ต้องทำหน้าที่ติดต่อกับกองทัพจีนอยู่นี้ ท่านต้องขึ้นเหนือล่องใต้อยู่เสมอ เพราะการรายงานข่าวไม่สามารถจะเขียนเป็นลายลักษณ์อักษรได้
การเดินทางจากสุดหล้าฟ้าเขียว แดนต่อแดน แต่ละเที่ยวต้องลำบากตรากตรำอย่างแสนสาหัส ท่านจึงเริ่มเป็นไข้มาเลเรียเมื่อเข้ารับหน้าที่ได้ไม่ถึงสองเดือน สมุดบันทึกได้บันทึกจำนวนครั้งที่ไข้จับ พอถึงครั้งที่ ๙๙ ท่านก็หมดอาลัยที่จะบันทึกมันต่อไป ตกลงฉีกสมุดบันทึกโปรยลงในลำน้ำหลวย ให้ลอยไปตามสายน้ำ
ร.ท.ธานี เล่าต่อไปว่า เมื่อฝ่ายเราตกลงทำสัญญาไม่รุกรานซึ่งกันและกัน กับกองทหารจีนได้แล้ว ทางกองทัพพายัพก็มีคำสั่งให้เคลื่อนย้ายกำลังทหารส่วนใหญ่ ลงมาตั้งที่เชียงรายและลำปาง ทางเชียงตุงก็เคลื่อนย้ายทหารเข้าพักอาศัยในบ้านในเมือง ไม่ต้องนอนในป่าขุดสนามเพลาะพร้อมเช่นแต่ก่อน ทหารส่วนใหญ่จึงได้พักฟื้น และรอดพ้นภยันตรายจากไข้ป่า ที่ร้ายแรงที่สุดในชีวิต
กองพลที่ ๓ ได้ถอยร่นเข้าใกล้เขตแดนไทย และห่างจากหน่วย กองพันทหารราบ ที่ ๑๗ ซึ่งเป็นหน่วยสุดท้ายที่อยู่กับท่านเพื่อติดต่อกับทหารจีน แต่กองทัพจีนก็ก็ถอนตัวออกห่างจากชายเขตแดนสหรัฐไทยใหญ่ไปทุกที ในเวลาเดียวกับที่กองทัพไทยถอยเข้าเขตแดนไทย กองทหารญี่ปุ่นก็เคลื่อนกำลังเข้ามาแทนในเชียงตุง
และในระยะต่อมาหน่วยเสรีไทยจากสหรัฐอเมริกา ได้เดินทางผ่านคุนมิงเข้ามาทางด้านความรับผิดชอบของท่าน จึงได้รับเสรีไทยเหล่านั้นทางด้านอำเภอเชียงของจังหวัดเชียงราย ไปจัดตั้งหน่วยใต้ดินขึ้นในหุบเขาแห่งหนึ่งที่อำเภองาวจังหวัดลำปาง ทำการติดต่อกับต่างประเทศ รับอาวุธที่ทันสมัยมาทำการฝึกฝนพลพรรคอย่างเป็นงานเป็นการ
ตอนนี้กองโจรของอังกฤษซึ่งอาศัยชาวเขาเป็นกำลัง และมีทหารพม่าอินเดียเข้าสมทบ นายทหารส่วนมากเป็นชนชาติอังกฤษ เข้ามารบกวนกองทหารของไทยและทหารญี่ปุ่นนับวันจะรุนแรงขึ้น หน่วยลาดตระเวนของเราถุกกองโจรของอังกฤษจู่โจม ฝ่ายเราไม่รู้ตัวต้องเสียชีวิตไปหลายคน และจับเป็นไปได้คนหนึ่ง ร.ต.ท.ธานีต้องพยายามหาทางติดต่อกับกองโจรอังกฤษ จนสามารถเดินทางไปพบกันได้
โดยให้ผู้ใหญ่บ้านเป็นผู้นำทาง พา ร.ต.ท.ธานี เดินทางไปสองวันเต็มกว่าจะถึงที่นัดหมาย ริมลำธารแห่งหนึ่ง ห่างจากเมืองเชียงตุงไปทางตะวันออกเฉียงเหนือ ๓๐ กว่า ก.ม. การพบคงใช้สัญญาณตีเกราะเคาะไม้กันตามเคย ฝ่ายเราให้คนถือธงขาวออกไปปรากฏตัวริมลำธาร สักครู่เรามองเห็นมีทหารพม่าเดินนำและมีนายทหารอังกฤษสองนายแต่งเครื่องแบบทหารออสเตรเลียน สวมหมวกสักหลาดปีกใหญ่ และมีทหารพื้นเมืองตามหลังมาสามคน จากฝั่งตรงข้ามท่านจึงออกไปปรากฏตัว พวกเขาจึงเดินข้ามลำธารเพราะน้ำไม่ลึกมากนักมาหาเรา
การเจรจาเป็นไปด้วยสันถวไมตรีอันดียิ่ง ครั้งแรกเขาได้ขอร้องให้ทหารและตำรวจไทย ถอนตัวออกจากดินแดนสหรัฐไทยใหญ่เสียโดยสิ้นเชิง เพราะพวกเขาได้รับคำสั่งให้มาทำการยึดดินแดนเขตนี้คืน แต่เมื่อเขาเข้าใจถึงความจำเป็นที่เราไม่สามารถจะถอนทหารออกจากดินแดนนี้ได้ เขาก็ยอมตกลงว่าเราจะไม่สู้รบกันอีก มีอะไรก็ติดต่อประสานงานกัน เราจึงถือโอกาสขอตัวทหารไทยที่เขาจับตัวไปพร้อมด้วยอาวุธปืนกลเบาหนึ่งกระบอกคืน เขาแสดงความเสียใจว่าทหารผู้นั้นได้เสียชีวิตไปก่อนหน้านี่เจ็ดวันแล้ว เพราะบาดเจ็บสาหัสมาก โดยได้พยายามรักษาพยาบาลอย่างสุดความสามรถแล้ว และได้ฝังศพเรียบร้อยแล้ว ขอส่งคืนแต่อาวุธที่ยึดไว้
กองโจรของอังกฤษบอกว่าเขาจะยึดเชียงตุงคืน เมื่อมีกำลังส่วนใหญ่พร้อม ท่านจึงแจ้งให้ทราบว่าขณะนี้ทหารญี่ปุ่นที่ยึดครองเมืองเชียงตุงอยู่นั้น มีกำลังไม่ต่ำกว่าหนึ่งกองพลใหญ่ มีอาวุธหนักคือปืนใหญ่สนามและอื่น ๆ อีกมากมาย เขาจึงต้องปฏิบัติการแบบกองโจรไปก่อน จนกว่ากำลังจะพร้อม
ในที่สุดกองพันทหารราบที่ ๑๗ ก็ได้รับคำสั่งให้ถอนตัวจากชายแดนที่ติดกับเมืองมะและเมืองลา ร.ต.ท.ธานี จึงต้องเดินทางไปส่งคนนำสารไปแจ้งให้กองทัพจีนทราบว่า เรามีความจำเป็นทางยุทธศาสตร์และการเมือง บังคับให้เราต้องถอนกำลังทหารด้านนี้กลับโดยด่วน จึงไม่สามารถจะตั้งหน่วยติดต่อประสานงานต่อไปได้ ขอเลิกการติดต่อทางจุดนี้ตั้งแต่บัดนี้ และขณะนี้รัฐบาลของทั้งสองฝ่ายได้ติดต่อกันโดยตรงอยู่แล้ว
ในขณะเดียวกันกองบัญชาการตำรวจสนาม ก็ได้ถอนกำลังกลับจนหมดสิ้นแล้ว เพราะได้ข่าวว่ากองทัพอังกฤษยกพลข้ามแม่น้ำสาละวินมาแล้ว หน่วยลาดตระเวนของเราที่อยู่ข้างหน้าถูกฆ่าตายหมด อีก ๒๐ กว่า ก.ม.ก็จะถึงเมืองเชียงตุงแล้ว
ตัวท่านเองก็คิดว่าจะได้หมดภารกิจ เดินทางกลับกรุงเทพเสียที แต่กลับได้รับคำสั่งจากกองทัพพายัพ ซึ่งตั้งอยู่ที่จังหวัดเชียงราย ให้ไปรายงานตัวโดยด่วน เพื่อรับตำแหน่งผู้บังคับตำรวจสนาม ท่านเล่าว่า
ท่านแจ้งแก่เสนาธิการกองทัพพายัพว่า ตัวท่านมียศเพียงนายร้อยตำรวจเอกเท่านั้น จะไปทำหน้าที่เป็นผู้บังคับตำรวจสนามได้อย่างไร นายตำรวจสนามซึ่งมียศชั้นนายพลนายพันเยอะแยะไป ขอให้พิจารณาแต่งตั้งเขาเหล่านั้นเถิด แต่ เสนาธิการกองทัพแจ้งว่ายศชั้นไม่สำคัญเท่าความสามารถและผลงาน ท่านเชื่อว่าทางกรมตำรวจคงไม่ขัดข้องในการแต่งตั้งให้ท่านเป็นผู้บังคับตำรวจสนาม และกรมตำรวจก็ได้ออกคำสั่งแต่งตั้งให้ท่านเป็นผู้รักษาการในตำแหน่งรองผู้บังคับการตำรวจสนามสหรัฐไทยเดิม และให้รีบเดินทางไปจัดตั้งกองบังคับการขึ้นใหม่ที่เชียงตุงโดยด่วน
ท่านจึงได้รวบรวมเจ้าหน้าที่จากกองกำกับการตำรวจภูธรจังหวัดเชียงราย ได้ตัวสมุห์บัญชี นายแพทย์และพยาบาล พร้อมด้วยเจ้าหน้าที่ของกองบังคับการหลายคน รวมทั้งผู้บังคับกองเมืองเชียงตุง ขึ้นรถยนต์บรรทุกสองคัน ออกเดินทางจากเมืองเชียงรายมุ่งสู่เมืองเชียงตุง ระหว่างทางก็รวบรวมเจ้าหน้าที่ซึ่งกำลังเดินทางกลับจากหัวเมืองต่าง ๆ เอาตัวกลับไปเชียงตุง ได้กำลังไปทั้งหมดประมาณ ๖๐ กว่าคน เมื่อถึงเชียงตุงก็จัดตั้งกองบังคับการขึ้นใหม่ ข้าราชการฝ่ายพลเรือนก็ถอนตัวกลับจวนจะหมดแล้ว ต้องขอร้องพวกที่ยังไม่ได้กลับให้ยับยั้งไว้ก่อน จนตั้งหน่วยปกครองเมืองเชียงตุงได้สำเร็จ
ขณะนั้นฝ่ายพวกเจ้าฟ้าเชียงตุงก็ชักจะมีปฏิกิริยา ทำตัวออกห่าง ตัวเจ้าฟ้าเชียงตุงก็อพยพครอบครัวออกจากเมืองเชียงตุง ไปตั้งมั่นอยู่ที่หมู่บ้านแห่งหนึ่ง ห่างจากเมืองเชียงตุงประมาณ ๒๐ กว่า ก.ม. นัยว่าเป็นชัยภูมิที่เหมาะสม และระดมกำลังชาวบ้านในหมู่บ้านข้างเคียง เข้ามาฝึกอาวุธ มีการจัดวางกำลังรักษาตัวเองอยู่รอบ ๆ คอยคิดที่จะตลบหลังเราอยู่หมือนกัน
กองทัพพายัพก็ดำริมอบหมายการปกครองบ้านเมือง ให้ตำรวจสนามโดยสิ้นเชิง แต่กำลังตำรวจที่อยู่ในตัวเมืองเชียงตุงมีไม่ถึงสามสิบคน นอกนั้นต้องไปประจำปกครองท้องที่อำเภอ ต่าง ๆ ข้าศึกที่แท้นั้นไม่น่ากลัวเท่าชาวบ้านที่ไม่ซื่อต่อเราเท่านั้น นายเก่าเขากำลังจะกลับมามีอำนาจ พวกเขากำลังคิดจะตลบหลังเราอยู่ทุกคืนวัน ท่านจึงติดต่อกับกองทัพขอให้ทหารอยู่เป็นเพื่อนตายสักหนึ่งกองพัน ทางกองทัพจึงให้ กองพันทหารราบที่ ๒๕ อยู่รักษานครเชียงตุงร่วมกับตำรวจสนาม
ที่สำคัญคือท่านได้รับจดหมายจากฝ่ายอังกฤษว่า เขาขอเลิกข้อตกลงทั้งหมด เพราะเขาได้รับคำสั่งจากผู้บังคับบัญชา ให้เข้ายึดครองเมืองเชียงตุงให้ได้ ให้ทหารและตำรวจไทยรีบถอนตัวออกจากดินแดนของสหรัฐไทยเดิมโดยสิ้นเชิง ต่อไปนี้เราเป็นศัตรูซึ่งกันและกันแล้ว มันเป็นความจำเป็นที่เขาจะต้องปฏิบัติตามคำสั่งของผู้บังคับบัญชาโดยเฉียบขาด ขอแสดงความเสียใจเป็นอย่างยิ่ง
การที่เรากล้าถอนกำลังทหารส่วนใหญ่กลับ ให้เหลือเพียงกำลังส่วนน้อยไว้ให้รักษานครเชียงตุง ก็เพราะเราติดต่อและเข้าใจกันดีกับฝ่ายอังกฤษแล้ว เราคิดว่าไม่มีข้าศึกภายนอกที่จะคอยรบกวนเรา นอกจากข้าศึกภายในที่จะคอยปลดอาวุธเรา ในวินาทีใดวินาทีหนึ่งเท่านั้น
ร.ต.อ.ธานี สาทรกิจ รักษาการรองผู้บังคับการตำรวจสนาม กำลังเข้าตาจน ท่านเล่าว่าชีวิตของท่านชีวิตเดียวไม่เท่าไร แต่ชีวิตตำรวจในปกครอง และทหารเพื่อนร่วมตายอีกหนึ่งกองพันกำลังจะเป็นอันตราย ท่านจึงยอมเสี่ยงภัยตามผู้นำสาร กลับไปขอเจรจากับนายทหารอังกฤษอีกครั้ง แต่คราวนี้ได้พบกับนายทหารพม่าและทหารกูรข่าเท่านั้น
ท่านชี้แจงว่ารัฐบาลไทยไม่ต้องการดินแดนแห่งนี้ ที่เราถอนตัวไม่ได้เพราะเป็นนโยบายทางการเมือง เราพร้อมที่จะมอบดินแดนเหล่านี้ให้แก่กองทหารอังกฤษโดยทันที ตัวท่านมีอำนาจเต็มที่จะกระทำได้ เพราะได้รับมอบหมายจากรัฐบาล และทางรัฐบาลได้ติดต่อกับรัฐบาลอังกฤษโดยใกล้ชิดอยู่แล้ว ฝ่ายเขาก็ยืนยันตามเดิม เพราะเวลานี้มีหน่วยใหญ่ ๆ เพิ่มเติมมามากมาย ตัวเขาเองไม่สามารถจะติดต่อหรือสั่งการได้ นอกจากจะได้รับคำสั่งจากกองบัญชาการของเขาที่มันดะเลย์เท่านั้น
ท่านจึงรับว่าพร้อมที่จะเปิดทางให้กองทัพอังกฤษเข้ายึดครองเชียงตุง ถ้าหากเอาชนะกองทหารญี่ปุ่นได้ เราต้องเห็นใจเขาเพราะครั้งแรกเขามาเพียงหน่วยสองหน่วยเขาก็ตกลงกับเราได้ บัดนี้พวกเขาเข้ามาล้อมเกือบรอบเมืองเชียงตุงอยู่แล้ว ท่านจึงต้องกลับไปรายงานกองทัพพายัพ เพื่อตกลงใจต่อไป.
###########
วางเมื่อ เวลา ๐๙.๑๓