พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๒  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๔
มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์

๘. มหาหัตถิปโทปมสูตร
อุปมาอริยสัจกับรอยเท้าช้าง

             [๓๔๐] ข้าพเจ้าได้สดับมาอย่างนี้
             สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ พระวิหารเชตวัน อารามของท่านอานาถ
บิณฑิกเศรษฐี เขตพระนครสาวัตถี. สมัยนั้นแล ท่านพระสารีบุตร เรียกภิกษุทั้งหลายมาว่า
ดูกรภิกษุทั้งหลายผู้มีอายุ. ภิกษุเหล่านั้นรับคำของท่านพระสารีบุตรแล้ว.



             พระสารีบุตรได้กล่าวว่า ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย รอยเท้าเหล่าใดเหล่าหนึ่งแห่งสัตว์
ทั้งหลายผู้เที่ยวไปบนแผ่นดิน รอยเท้าเหล่านั้นทั้งหมด ย่อมถึงการประชุมลงในรอยเท้าช้าง
รอยเท้าช้างชาวโลกย่อมกล่าวว่า เป็นยอดของรอยเท้าเหล่านั้น เพราะรอยเท้าช้างเป็นของใหญ่
แม้ฉันใด ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย กุศลธรรมเหล่าใดเหล่าหนึ่ง กุศลธรรมเหล่านั้นทั้งหมด
ย่อมถึงการสงเคราะห์เข้าในอริยสัจสี่ ฉันนั้นเห็นเหมือนกันแล.


ในอริยสัจสี่เหล่าไหน? คือ

ในทุกขอริยสัจ
ในทุกขสมุทัยอริยสัจ
ในทุกขนิโรธอริยสัจ
ในทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ.




             [๓๔๑] ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ก็ทุกขอริยสัจเป็นไฉน? คือ

แม้ความเกิดเป็นทุกข์
แม้ความแก่เป็นทุกข์
แม้ความตายเป็นทุกข์
แม้ความโศก ความรำพัน ความทุกข์กาย ความทุกข์ใจ ความคับแค้นใจ ก็เป็นทุกข์
แม้ความที่ไม่ได้สิ่งที่ตนอยากได้ ก็เป็นทุกข์

โดยย่ออุปาทานขันธ์ ๕ เป็นทุกข์.

ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ก็อุปาทานขันธ์ห้าเป็นไฉน? คือ

อุปาทานขันธ์  คือ  รูป
อุปาทานขันธ์  คือ  เวทนา
อุปาทานขันธ์  คือ  สัญญา
อุปาทานขันธ์  คือ  สังขาร
อุปาทานขันธ์  คือ  วิญญาณ.




ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ก็อุปาทานขันธ์คือรูปเป็นไฉน? คือ

รูป ๔ และ  รูปที่อาศัยมหาภูตรูป ๔



ดูกรท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ก็มหาภูตรูป ๔ เป็นไฉน? คือ

ปฐวีธาตุ
อาโปธาตุ
เตโชธาตุ
วาโยธาตุ.