ปฏิจจสมุปบาท  เป็น บทธรรม อันสำคัญ ยิ่งยวด ของพระพุทธองค์ ที่อธิบาย สัจจะของความเป็นไป ของชีวิตทุกชีวิต ในโลก ด้วยความ เข้าใจและอธิบายความเป็นไปโลก แต่ขณะเดียวกัน ก็ดูเหมือนจะย้อนแย้ง กับ ความเห็นของ ผู้คนในโลกทั้งหลาย แทบทั้งหมด 
ยิ่ง โดยเฉพาะ บทธรรม เรื่อง  
ขันธ์ ไม่ใช่ เรา  ขันธ์ไม่เป็นเรา  ขันธ์ ไม่เป็น อัตตาของเรา
(เนตํ มม   เนโส หมสฺมิ  น เมโส  อตฺตตา) 

บทธรรมคำสอนนี้  ถูกตีความ อย่างหลากหลาย  จนถึง บทสรุปว่า ชีวิตคืออะไร   ด้วยทิฏฐิ ว่า

เรา เป็นสมมุติ บ้าง
เรา แท้จริงไม่มี เพราะขันธ์สร้าง เราขึ้นมาบ้าง
เราเป็นคำแทนของขันธ์บ้าง
ชีวิต  คือ ขันธ์ ไม่มีอย่างอื่น 

หรือ  ในอีกทิฏฐิหนึ่งว่า 

เรา ไม่ใช่สิ่งสมมุติของขันธ์
เรา มีอยู่อย่างแท้จริง 
เรา ไม่ใช่ขันธ์    
ชีวิต  คือ เรา และ ขันธ์   ไม่มี เราและขันธ์ ไม่มีชีวิต

ท่านเห็นว่า ชีวิตคืออะไรกัน?