มีสติระลึกรู้ลมหายใจเข้าออก มีจิตนึกตึกตรองรู้ว่าลมเข้า ลมออก ลมสั้น ลมยาว ลมหยาบ ลมละเอียด เรียกว่า วิตก มีสติใคร่ครวญรู้ว่าลมเข้า ลมออกแล้ว เรียกว่า วิจารณ์ เมื่อมีสติรู้ลมหายใจ เกิดวิตก วิจารต่อเนื

การเจริญสมถสมาธิ จนจิตรวมเป็นอัปนาสมาธิ ต่ำสุด คือ ฌาน 1 ยิ่งถึงฌาน 4 ได้ยิ่งดี เพราะฌาน 4 จะเหลือแต่จิตตั้งมั่น เด่นดวงเป็นเอกัคตาและที่สำคัญ คือ เกิดอุเบกขารมณ์ คือ ความเป็นกลางอย่างยิ่ง กิเลสอวิชชา

ถ้าไม่ปฏิบัติขจัดกิเลส อวิชชาให้หมดสิ้น จะไม่เห็นธรรมตามความเป็นจริง จิตปุถุชนถูกเคลือบด้วยอวิชชา จนมืดบอดดำสนิท ทำให้หลงขันธ์ 5 เป็นตัวเป็นตน เป็นจิต จิตหลอมรวมกับวิญญาณและกายรวมเป็นเนื้อเดียวกัน วิ