ขอม (Khom) เป็นชื่อทางวัฒนธรรมไม่ใช่ชื่อเชื้อชาติ ขอม หมายถึงคนกลุ่มหนึ่งที่อยู่บริเวณลุ่มน้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออก บริเวณแม่น้ำป่าสัก บริเวณลุ่มแม่น้ำมูล และกลุ่มคนในประเทศกัมพูชาในปัจจุบัน  คนกลุ่มนี้เดิมนับถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดูต่อมาเปลี่ยนเป็นพุทธมหายาน  ที่ใดเป็นกลุ่มวัฒนธรรมขอมดูได้จากปราสาทหิน ปราสาทอิฐต่างๆ ที่ปรากฏอยู่มากมาย ละโว้ อยุธยา สุโขทัย ต่างก็เป็นขอม  ส่วนเขมร (Khmer) เป็นชื่อชนชาติปัจจุบันได้เปลี่ยนชื่อเป็นกัมพูชาแต่คนไทยนิยมเรียกชื่อเดิมมากกว่าชื่อใหม่  เมื่อเรียกเขมรแล้วคนกัมพูชาไม่พอใจที่คนไทยใช้ชื่อเดิมเรียกผมก็ไม่เข้าใจว่าทำไมต้องโกรธ...

หลายวันที่ผ่านมาคนไทยทั้งประเทศดีใจที่เมืองโบราณศรีเทพ ได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม ก็มีบรรดาอาจารย์รวมไปถึงผู้มีความรู้ด้านประวัติศาสตร์และด้านโบราณคดีพากันออกมาให้ความรู้เกี่ยวกับเมืองโบราณศรีเทพและอาณาจักรทวารวดีมากมาย  คำพูดคำหนึ่งของบรรดาอาจารย์และผู้รู้ที่ทำให้นักรบคีย์บอร์ดชาวไทยไม่พอใจคือท่านทั้งหลายบอกว่าตอนท้ายๆ ของอาณาจักรทวารวดีตกอยู่ภายใต้อำนาจของอาณาจักรเขมร  ได้ยินแบบนี้นักรบคีย์บอร์ดก็ไม่พอใจบอกให้แก้ไขเป็นตกอยู่ภายใต้อำนาจขอม  ขอม≠เขมร หากบอกว่าตกอยู่ภายใต้อำนาจเขมรเกรงว่าจะต้องรบกันกับเกรียนคีย์บอร์ดประเทศเพื่อนบ้านอีกนาน


ภาพถ่ายปรางค์ศรีเทพ บ่งบอกถึงอำนาจของอาณาจักรเขมรและอริยธรรมขอม

ทีนี้มาทำความเข้าใจว่าเมื่ออาณาจักรทวารวดีอ่อนแอลง อาณาจักรอีศานปุระที่ร่วมสมัยกันก็สิ้นสลายไป ตอนนั้นมีอาณาจักรเขมรเรืองอำนาจขึ้นมาและได้ครอบครองดินแดนทวารวดีและอีศานปุระทั้งหมด ดังนั้นคำพูดของอาจารย์และผู้รู้ที่บอกว่าทวารวดีตกอยู่ภายใต้อำนาจเขมรนั้นถูกต้องแล้ว แต่อาณาจักรเขมรก็มีอำนาจปกครองเหนือดินแดนนี้ไม่นานก็เสื่อมอำนาจไปแต่วัฒนธรรมของขอมนั้นยังอยู่ต่อมาอีกหลายร้อยปี  ตอนที่อาณาจักรเขมรมีอำนาจยิ่งใหญ่นั้นชนชั้นปกครองไม่ใช่คนพื้นเมืองแต่เป็นพวกแขกจาม และเป็นกษัตริย์จากภาคอีสานโดยเฉพาะกษัตริย์ราชสกุลมหิธรปุระ จากลุ่มน้ำมูลได้ปกครองอาณาจักรเขมรมายาวนานกว่า 300 ปี จนถูกพระเจ้าแตงหวาน(ตระซ็อกประแอม) ปฏิวัติยึดอำนาจสำเร็จแล้วปราบดาตนเองขึ้นเป็นกษัตริย์  ในสมัยเจ้าสามพระยาของอยุธยาจะยกทัพไปตีเมืองพระนครท่านเกรงว่าจะถูกหัวเมืองทางอีสานตีตลบหลังจึงยกทัพมาอีสานก่อน  บรรดาเมืองอีสานทั้งหลายนอกจากไม่รบด้วยแถมเปิดประตูเมืองเลี้ยงดูปูเสื่อต้อนรับทัพอยุธยาเป็นอย่างดีเมื่อทราบว่าจะไปตีเขมรเพราะแค้นที่ถูกแย่งอำนาจในคราวนั้น  เมื่อไม่ต้องรบกันแล้วเจ้าสามพระยาก็ยกทัพไปตีเมืองพระนครได้สำเร็จกวาดต้อนผู้คนจากเขมรมาเป็นจำนวนมาก  ช่วงเวลาที่อาณาจักรเขมรจะมีอำนาจเหนือดินแดนของทวารวดีและอีศานปุระเป็นวลาสั้นๆ เพราะดูบันทึกของจีนแล้วพบว่าเมืองละโว้ซึ่งเป็นเมืองภายใต้อำนาจของอาณาจักรเขมรได้ส่งเครื่องบรรณาการไปจีนตั้งแต่ พ.ศ.1698 การที่ละโว้ส่งเครื่องบรรณาการได้แสดงว่าจีนยอมรับว่าละโว้เป็น"กั๋ว"มีอำนาจปกครองเป็นของตนเองไม่อยู่ภายใต้อำนาจของอาณาจักรอื่นใด  ละโว้ส่งเครื่องบรรณการให้จีนเรื่อยมาตั้งแต่ราชวงศ์ซ่งใต้ ราชวงศ์หยวน มาจนถึงราชวงศ์หมิง ในสมัยเจ้านครอินทร์แห่งอยุธยาจึงหยุดส่งเพราะละโว้ถูกควบรวมกับอยุธยาโดยสมบูรณ์แล้ว

สรุป ที่บรรดาอาจารย์และผู้รู้ทั้งหลายบอกว่าอาณาจักรทวารวดีตกอยู่ภายใต้อำนาจของอาณาจักรเขมรนั้นถูกต้องแล้ว อย่าไปบังคับให้ต้องพูดว่าตกอยู่ภายใต้อำนาจขอมเพราะมันจะผิดเพี้ยนจากความจริง แต่อาณาจักรเขมรตอนนั้นชนชั้นปกครองไม่ใช่คนเขมรในปัจุบัน