[เมื่อคึกฤทธิ์ ปราโมชวิจารณ์หนังสือ "ประวัติพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ" ที่แต่งโดยพระมหาบัว ญาณสัมปันโน เมื่อปี 2515]
.
ในฐานะบรรณาธิการหนังสือพิมพ์สยามรัฐ คึกฤทธิ์ ปราโมชถือว่าเป็นผู้ทรงอิทธิพลในวงการนักเขียนอย่างมาก คึกฤทธิ์เคยมีวิวาทะกับพุทธทาสภิกขุตั้งแต่ปี 2507 อีก 8 ปีต่อมา เขาก็ได้รับหนังสือ "ประวัติพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ" ที่แต่งโดยพระมหาบัว ญาณสัมปันโน แห่งวัดป่าบ้านตาด อุดรธานี ได้วิจารณ์ในหนังสือพิมพ์สยามรัฐ ฉบับวันที่ 23 มีนาคม 2515 มุ่งไปที่การเขียนประวัติที่เน้นอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ และคำถามว่าพระอรหันต์จะมาแสดงท่านิพพานให้อาจารย์มั่นดูได้อย่างไร?
.
"...ทั้งที่หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือที่อ่านสนุกอ่านเพลิน แต่ขณะที่อ่านนั้นก็เกิดความกังวลขึ้นเรื่อย ๆ ท่านอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระนั้น ท่านเป็นอาจารย์ทางวิปัสสนา ซึ่งมีผู้เคารพนับถือยกย่องมาก เมื่อได้อ่านประวัติของท่านก็เกิดความสนใจ จนกลายเป็นความร้อนใจที่จะได้ทราบถึงการปฏิบัติของท่านในทางวิปัสสนา แต่หนังสือเล่มนี้ก็มิได้บอกไว้ คงบอกแต่วัตรปฏิบัติของท่าน เช่นท่านนั่งสมาธิเวลาใด เดินจงกรมเวลาใด ฉันอาหารจากบาตรเป็นประจำและฉันวันละหน เหล่านี้เท่านั้น นอกจากนั้นก็มีเรื่องเกี่ยวกับการเดินทางของท่านเพื่อไปพำนักอยู่ในที่วิเวกตามป่าเขาหรือในถ้ำ ซึ่งก็เป็นเรื่องน่าตื่นเต้น น่าสนใจดังที่ได้กล่าวมาแล้ว..."
.
"...ท่านอาจารย์พระมหาบัวท่านเขียนไว้ว่า เมื่อครั้งพระอาจารย์มั่นออกไปอยู่ตามป่าตามเขาหรืออยู่ในถ้ำที่จังหวัดเชียงใหม่นั้น มีพระอินทร์และเทวดาทั้งหลาย คือเทวดาเบื้องล่างและเบื้องบน ตลอดจนพญานาคมาฟังธรรมจากท่านเป็นเนืองนิจ เทวดาที่มาจากประเทศเยอรมันก็มี ครั้งหนึ่งเทวดาที่มาฟังธรรมจากพระอาจารย์มั่นนั้นมีจำนวนมากจนท่านต้องกำหนดตารางสอน แบ่งเวลาให้เทวดาฟังธรรมเป็นพวก ๆ ไป เท่าที่ทราบจากหนังสือเล่มนี้ เทวดาที่จังหวัดสกลนครมีน้อยกว่าเทวดาที่เชียงใหม่ ขอให้ชาวจังหวัดสกลนครนึกเสียว่าเป็นกรรมก็แล้วกัน อย่าน้อยอกน้อยใจไปเลย..."
.
"...เรื่องที่แปลกประหลาดอย่างยิ่งนั้นก็คือในหนังสือเล่มนี้บอกว่า เมื่อพระอาจารย์มั่นอยู่ในถ้ำ มีพระอรหันต์หลายองค์มาสนทนาธรรมกับท่าน นอกจากสนทนาธรรมแล้ว พระอรหันต์ยังแสดงท่านิพพานของแต่ละองค์ให้พระอาจารย์มั่นดูอีกด้วย เมื่ออ่านถึงตอนนี้แล้วสิ่งที่เกิดขึ้นกับใจนั้นเกินไปกว่าความกังวล แต่เป็นความเดือดร้อนทีเดียว พระอรหันต์ที่นิพพานไปแล้ว มาสนทนาธรรมกับคนที่ยังไม่นิพพาน แล้วแสดงท่านิพพานให้ดูนั้น ไม่มีในพระบาลีเป็นแน่นอนครับ
.
เมื่ออุปสีวมานพมาทูลถามปัญหาพระพุทธเจ้าเรื่องพระอรหันต์นั้น อุปสีวมานพได้ทูลถามว่าที่ว่าพระอรหันต์ดับไปแล้วนั้น ท่านดับโดยสิ้นเชิง หรือว่าเป็นแต่ไม่มีตัวหรือจักเป็นผู้ตั้งอยู่ยั่งยืนหาอันตรายมิได้
.
สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสตอบว่า ประมาณแห่งเบญจขันธ์ของผู้ที่ดับขันธปรินิพพานแล้ว มิได้มีกิเลสซึ่งเป็นเหตุกล่าวผู้นั้นว่าไปเกิดเป็นอะไร ของผู้นั้นก็มิได้มี เมื่อธรรมทั้งหลายอันผู้นั้นขจัดได้หมดไปแล้ว ก็ตัดทางแห่งถ้อยคำที่จะพูดถึงผู้นั้นว่าเป็นอะไรเสียทั้งหมด หมายความว่า พระอรหันต์นั้นดับถึงขนาดที่ไม่มีเรื่องที่จะพูดถึงท่านอีกต่อไป
.
อ่านประวัติของพระอาจารย์มั่นจบแล้วก็ได้แต่ถามตนเองว่า ที่หลวงพ่อมั่นท่านต่อสู้กับความโง่หลงงมงายมนุษย์นั้น ท่านได้ชัยชนะทำให้ใครได้ฉลาดขึ้นหรือไม่ หรือว่าท่านตายเปล่า?"
.
ส่วนพระมหาบัวจะโต้ตอบอย่างไรในกรุณาติดตามตอนต่อไป
.
อ่านบทวิจารณ์เต็มๆ ได้จาก "ประวัติพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ" ฉบับพิมพ์ปี 2550 อยู่ในภาคผนวกที่ยกบทความมาลงในหัวข้อ "ปัญหา ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ สยามรัฐ ฉบับลงวันที่ 23 มีนาคม 2515"



ที่มาภาพ
1)
https://thongsaibook.lnwshop.com/.../%E0%B8%88%E0%B8%B2...
.
2) https://www.moomnangsue.com/.../%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8...
.
3) "ประวัติพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ" ฉบับพิมพ์ปี 2550
.
4) https://gd.lnwfile.com/_/gd/_raw/jp/0l/mr.jpg