พระอภัยมณีอาจจะเป็นวรรณคดีไทยที่มีจักรวาลนิทานกว้างที่สุด กว้างยิ่งกว่าจักรวาลนิทานของมหากาพย์ท้าวฮุ่ง-ท้าวเจือง สำหรับดินแดนในเรื่องพระอภัยมณีอันเป็นผลงานประพันธ์ของสุนทรภู่นั้นมีความโดดเด่นที่น่าสนใจอย่างยิ่ง เนื่องจากการวางตำแหน่งเมืองและสถานที่ต่างๆ ในท้องเรื่องอย่างมีหลักการ ประหนึ่งว่าผู้ประพันธ์มีแผนที่อยู่ในมือ เหตุการณ์ส่วนใหญ่ในเรื่องพระอภัยมณีเกิดขึ้นในท้องทะเล นักวิชาการหลายคนต่างวิเคราะห์ข้อมูลและนำเสนอว่า ทะเลในเรื่องพระอภัยมณีคือทะเลอันดามัน ไม่ใช่อ่าวไทย นอกจากนี้สุนทรภู่ยังจินตนาการถึงเมืองและสถานที่ของชนชาติต่างๆ มากมายนอกเหนือจากชาวไทยเช่น เมืองของชาวจีน แขก จาม ฝรั่ง วิลันดา พราหมณ์ พม่า มอญ และอื่นๆ อีกมากมาย