Mode ในทฤษฎี ดนตรี jazz (ไม่ใช่ Mode ในยุค Renaissance นะ)
ก่อนอื่นต้องอธิบายว่า Mode กับ scale มันคนละอย่างกัน อันที่จริงการใช้ Mode มันมีอยู่ในทุกเพลง เพียงแต่ไม่มีใครนำมาวิเคราะห์ อันที่จริงก็มีคนวิเคราะห์บ้าง แต่คนก็ขี้เกียจฟังเพราะมันก็ไม่ได้สำคัญเท่ากับวิธีการเล่น เพราะคนส่วนใหญ่ก็ไม่ได้เป็นคนแต่งเพลง แค่เล่นตามที่ต้นฉบับทำมาให้ก็พอจะคิดทำไมเยอะแยะ
แต่ถ้าหากคุณต้องการ อิมโพรไวส์ หรือ แต่ง เพลงเอง มันก็อาจจะช่วยคุณได้เยอะ
โหมดแต่ละโหมด ยกตัวอย่างใน key C ดังนี้ (พื้นฐาน) ที่จริงมีเยอะกว่านี้มาก และแต่ละ mode จะมีโน้ต character ที่สำคัญ
C Ionian = c d e F g a b - 1 2 3 4 5 6 7
D dorian = d e f g a B c - 1 2 b3 4 5 6 b7
E phrygian = e F g a b c d - 1 b2 b3 4 5 b6 b7
F lydian = f g a B c d e - 1 2 3 #4 5 6 7
G mixolydian = g a b c d e F - 1 2 3 4 5 6 b7
A aeolian = a b c d e F g - 1 2 b3 4 5 b6 b7
B locrian = b c d e F g a - 1 b2 b3 4 b5 b6 b7
วันนี้จะมากล่าวถึงแค่เรื่องการใช้ Mode ในการ improvisation เท่านั้น
ทีนี้คำถามคือ แล้ว จะใช้ยังไง
ผมจะยกตัวอย่าง progression chord
Dm7/G7/C เราก็อิมโพรไวส์ด้วย scale Cmajor ได้เลย แต่ถ้าเรามองลึกลงไปบน Mode จะได้ดังนี้ D dorian/G mixolydian/C ionian
คำถามคือแล้วมันต่างจากบันไดเสียง C major ยังไง คำตอบคือ ไม่ต่าง แต่วิธีคิดให้เราคิดเป็น Mode ไว้ก่อนเพราะเมื่อ ถ้ามีการเล่น Chord นอกคีย์
หรือเล่น melody นอกคีย์ ยกตัวอย่าง melody นอกคีย์ เช่น จาก D dorian/G mixolydian/C ionian เปลี่ยนเป็น D dorian/Gmixolydian/C lydian
จะเห็นว่ามีการ เปลี่ยนเมโลดี้ จาก C ionian เป็น C lydian หรือการเปลี่ยนคีย์ จากคีย์ C เป็น คีย์ G ชั่วขณะ บนคอร์ด C ที่ยังเป็นคอร์ดเดิม เปลี่ยนคีย์แค่เมโลดี้ หรือการยืมคอร์ดนอกคีย์ secondary dominant เช่น C/A7/Dm7/G7 เราจะเล่นยังไงบนคอร์ด A7 ที่เป็น secondary dominant เข้าหา Dm7 ถ้าเราจะเล่นบันไดเสียง Cmajor บนคอร์ดนี้ก็ไม่ได้ เราก็ต้องหา Mode ทึ่มันเล่นกับคอร์ดนี้ได้ เช่น Amixolydian มาจากบันไดเสียง Dmajor หรือ A aeolian dominant มาจาก Dmelodicminor หรืออีกตัวอย่างถ้ามี borrowed chord จาก Mode อื่นๆ เช่น C/Am/Dbmaj7/G7 คิดเป็นMode จะได้ C ionian/A aeolian/????/G mixolydian/ เจ้าคอร์ด Dbmaj7 คือการ modal interchange แต่เราจะอิมโพรไวส์ Dblydian บนคอร์ด Dbmaj7 เพราะมันคือ Modeลำดับ II บน C Phrygian mode ก็จะเป็น C ionian/A aeolian/Dblydian/Gmixolydian
คำถามต่อมาก็คือแล้วเราจะเล่น Mode ไปทำไมเราก็แค่เล่นตาม คีย์เพลงนั้นๆไปเลย ง่ายกว่า คำตอบคือ ถูก จะเล่นให้มันยากทำไม แต่ถ้าเราต้องการเล่นสำเนียงที่แตกต่าง ก็อาจต้องใส่อะไรใหม่ๆ สำเนียง ที่แตกต่างจากต้นฉบับ ก็ต้องหาวิธีที่ง่ายๆก็คือการเปลี่ยน Mode ในลักษณะต่างๆ
ใครมีคำถามอะไรถามไว้ได้เลยครับเพราะจะได้ตอบหรือยกตัวอย่างในคำถามนั้นๆจะได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้นเพราะเขียนในนี้ทีเดียวอาจไม่เข้าใจหรือไม่ครบ
วิธีใช้ Mode บนดนตรีในการอิมโพรไวส์ สำหรับคนที่พอรู้เรื่อง Mode บ้างแล้ว
ก่อนอื่นต้องอธิบายว่า Mode กับ scale มันคนละอย่างกัน อันที่จริงการใช้ Mode มันมีอยู่ในทุกเพลง เพียงแต่ไม่มีใครนำมาวิเคราะห์ อันที่จริงก็มีคนวิเคราะห์บ้าง แต่คนก็ขี้เกียจฟังเพราะมันก็ไม่ได้สำคัญเท่ากับวิธีการเล่น เพราะคนส่วนใหญ่ก็ไม่ได้เป็นคนแต่งเพลง แค่เล่นตามที่ต้นฉบับทำมาให้ก็พอจะคิดทำไมเยอะแยะ
แต่ถ้าหากคุณต้องการ อิมโพรไวส์ หรือ แต่ง เพลงเอง มันก็อาจจะช่วยคุณได้เยอะ
โหมดแต่ละโหมด ยกตัวอย่างใน key C ดังนี้ (พื้นฐาน) ที่จริงมีเยอะกว่านี้มาก และแต่ละ mode จะมีโน้ต character ที่สำคัญ
C Ionian = c d e F g a b - 1 2 3 4 5 6 7
D dorian = d e f g a B c - 1 2 b3 4 5 6 b7
E phrygian = e F g a b c d - 1 b2 b3 4 5 b6 b7
F lydian = f g a B c d e - 1 2 3 #4 5 6 7
G mixolydian = g a b c d e F - 1 2 3 4 5 6 b7
A aeolian = a b c d e F g - 1 2 b3 4 5 b6 b7
B locrian = b c d e F g a - 1 b2 b3 4 b5 b6 b7
วันนี้จะมากล่าวถึงแค่เรื่องการใช้ Mode ในการ improvisation เท่านั้น
ทีนี้คำถามคือ แล้ว จะใช้ยังไง
ผมจะยกตัวอย่าง progression chord
Dm7/G7/C เราก็อิมโพรไวส์ด้วย scale Cmajor ได้เลย แต่ถ้าเรามองลึกลงไปบน Mode จะได้ดังนี้ D dorian/G mixolydian/C ionian
คำถามคือแล้วมันต่างจากบันไดเสียง C major ยังไง คำตอบคือ ไม่ต่าง แต่วิธีคิดให้เราคิดเป็น Mode ไว้ก่อนเพราะเมื่อ ถ้ามีการเล่น Chord นอกคีย์
หรือเล่น melody นอกคีย์ ยกตัวอย่าง melody นอกคีย์ เช่น จาก D dorian/G mixolydian/C ionian เปลี่ยนเป็น D dorian/Gmixolydian/C lydian
จะเห็นว่ามีการ เปลี่ยนเมโลดี้ จาก C ionian เป็น C lydian หรือการเปลี่ยนคีย์ จากคีย์ C เป็น คีย์ G ชั่วขณะ บนคอร์ด C ที่ยังเป็นคอร์ดเดิม เปลี่ยนคีย์แค่เมโลดี้ หรือการยืมคอร์ดนอกคีย์ secondary dominant เช่น C/A7/Dm7/G7 เราจะเล่นยังไงบนคอร์ด A7 ที่เป็น secondary dominant เข้าหา Dm7 ถ้าเราจะเล่นบันไดเสียง Cmajor บนคอร์ดนี้ก็ไม่ได้ เราก็ต้องหา Mode ทึ่มันเล่นกับคอร์ดนี้ได้ เช่น Amixolydian มาจากบันไดเสียง Dmajor หรือ A aeolian dominant มาจาก Dmelodicminor หรืออีกตัวอย่างถ้ามี borrowed chord จาก Mode อื่นๆ เช่น C/Am/Dbmaj7/G7 คิดเป็นMode จะได้ C ionian/A aeolian/????/G mixolydian/ เจ้าคอร์ด Dbmaj7 คือการ modal interchange แต่เราจะอิมโพรไวส์ Dblydian บนคอร์ด Dbmaj7 เพราะมันคือ Modeลำดับ II บน C Phrygian mode ก็จะเป็น C ionian/A aeolian/Dblydian/Gmixolydian
คำถามต่อมาก็คือแล้วเราจะเล่น Mode ไปทำไมเราก็แค่เล่นตาม คีย์เพลงนั้นๆไปเลย ง่ายกว่า คำตอบคือ ถูก จะเล่นให้มันยากทำไม แต่ถ้าเราต้องการเล่นสำเนียงที่แตกต่าง ก็อาจต้องใส่อะไรใหม่ๆ สำเนียง ที่แตกต่างจากต้นฉบับ ก็ต้องหาวิธีที่ง่ายๆก็คือการเปลี่ยน Mode ในลักษณะต่างๆ
ใครมีคำถามอะไรถามไว้ได้เลยครับเพราะจะได้ตอบหรือยกตัวอย่างในคำถามนั้นๆจะได้ชัดเจนมากยิ่งขึ้นเพราะเขียนในนี้ทีเดียวอาจไม่เข้าใจหรือไม่ครบ