สืบเนื่องจากการที่วัดนาป่าพง สอนสภาวธรรมว่า มี " สิ่งๆ หนึ่ง" เรียกว่า  "สัตว์"  ก็คือ ผู้ข้องในขันธ์ห้า โดยเรียกเป็นภาษาบาลีว่า "สตฺต สตฺตา สตฺตานํ"  และอ้างว่า ศัพท์เหล่านี้ พระพุทธเจ้าเป็นผู้บัญญัติขึ้น

-------------------------------------------------------------------------------------------
ถอดคลิปเสียงการสอนเรื่อง "สตฺตานํ"โดยพระคึกฤทธิ์
*พุทธวจน  วิญญาณ สัตตานัง และอัตภาพของสัตตานัง - YouTube
https://youtu.be/KPILfmOB294
4:29 
ค :  ใครเป็นผู้แล่นไป ผู้ท่องไป พระองค์ตรัสกับภิกขุว่า  ภิกขุทั้งหลาย สัตว์ผู้มีอวิชชาเป็นเครื่องกั้น ตัณหาแล่นไปอยู่ ท่องเที่ยวไปอยู่ในสังสารวัฏ เห็นไหมตรัสไว้ตรงๆ อยู่แล้วว่า สัตว์เป็นผู้แล่นไปท่องไปในสังสารวัฏ บางคราวแล่นจากโลกนี้สู่โลกอื่น บางคราวแล่นจากโลกอื่นสู่โลกนี้ เพราะความที่เขาไม่รู้ซึ่งอริยสัจทั้งสี่ พระองค์ไม่เคยตรัสว่า วิญญาณแล่นไปท่องเที่ยวไปไม่มี  นี่คือความคมของบทพยัญชนะ ผิดนิดเดียวไม่ได้ และเป็นบทพยัญชนะที่สำคัญมาก เป็นการปล่อยวางจิตได้หรือไม่ได้ ดังนั้นสาติจึงโดนตำหนิอย่างรุนแรง และบอกว่า เธอยังนับเป็นภิกขุในธรรมวินัยนี้ได้หรือไม่ อูย จะไล่ออกจากความเป็นภิกขุเลยนะ สาติเลยก้มหน้านิ่ง คอตกซบเซา นะ  แต่โยมเห็นว่า ปัจจุบันก็ยังมีภิกขุในธรรมวินัย พูดว่าวิญญาณเวียนว่ายตายเกิด ครูอาจารย์สอนว่าวิญญาณเวียนว่ายตายเกิดซึ่งมันก็คือมิจฉาทิฏฐิใช่มะ มันไม่มี เพราะวิญญาณเป็นสมุปปัณธรรมเกิดดับตลอดเวลา อย่างนี้ และพระองค์ก็ตรัสไว้เองว่า จิต มโน วิญญาณ เดียวกันนี่ ดวงหนึ่งเกิดขึ้น ดวงหนึ่งดับไป ตลอดวันตลอดคืน และใครเป็นผู้แล่นไป ก็คือสัตว์ แล้วสัตว์คืออะไร บาลีใช้คำว่าอะไร บาลีใช้คำว่า สัตตะ สัตตา สัตตานัง นี่คือคำที่พระพุทธเจ้าใช้
---------------------------------------------------------------------------------------------------

จึงขออนุญาตอธิบาย ให้ทราบว่า ตามหลักไวยากรณ์เราใช้ศัพท์นี้อย่างไรบ้าง
ก่อนอื่น เรามาทบทวนไวยากรณ์บาลีเล็กน้อยนะคะ

ศัพท์บาลีนั้น ก่อนที่เราจะนำมาสื่อสาร เราต้องลงวิภัตติที่ท้ายศัพท์  ซึ่งวิภัตตินามก็จะมี 7 วิภัตติ คือ ปฐมา ถึง สัตตมีวิภัตติ 
แต่ละวิภัตติก็แบ่งเป็นเอกพจน์และพหูพจน์ แต่ละพจน์ก็มีรูปต่างกัน
เมื่อใส่วิภัตติที่ท้ายศัพท์ ก็จะมีการเปลี่ยนแปลงตัวอักษรบริเวณท้ายศัพท์ดังตาราง กรุณาอ่านคำอธิบายพร้อมดูตารางไปด้วยนะคะ
แต่ละวิภัตติก็จะมีคำแปลประจำหมวดวิภัตติ  เวลาแปล ก็จะแปลคำแปลประจำวิภัตติตามด้วยความหมายของศัพท์นั้น


 
ตัวอย่าง ศัพท์ว่า "สตฺต" แปลว่า "สัตว์" 
เมื่อยังเป็นรูป "สตฺต" ยังเป็นแค่ศัพท์ นำไปใช้งานไม่ได้ สื่อสารยังไม่ได้ เมื่อจะนำไปใช้  ต้องลงวิภัตติก่อน

เมื่อลง ปฐมาวิภัตติเอกพจน์ที่ท้ายศัพท์ ก็จะเกิดการเปลี่ยนแปลงจาก ศัพท์   สตฺต    กลายเป็น สตฺโต  แปลว่า อันว่าสัตว์
เมื่อลง ปฐมาวิภัตติพหูพจน์ที่ท้ายศัพท์                    "                                 สตฺต          "        สตฺตา     "      อันว่าสัตว์ ทั้งหลาย

เมื่อเราจะเรียก "สัตว์" จะเรียกว่า   "สตฺโต"     (เอกพจน์)    หรือ "สตฺตา" (พหูพจน์)
เมื่อเราจะเรียก "ต้นไม้" จะเรียกว่า "รุกโข"                        หรือ "รุกขา"                    เป็นต้น

เมื่อเราจะ เขียนว่า   "ต้นไม้       ของสัตว์ทั้งหลาย"
1.ศัพท์แรก เราก็ใช้ "รุกข" ลงปฐมาวิภัตติ ได้เป็น  "รุกฺโข"
2.เราต้องหาวิภัตติที่มีความหมายว่า "ของ...ทั้งหลาย"    มาแนบ ท้าย "สตฺต"      ท่านผู้อ่าน หาพบไหมคะว่าต้องใช้วิภัตติไหน?

.........

วิภัตติที่มีความหมายว่า "ของ...ทั้งหลาย"   ก็คือ ฉัฏฐีวิภัตติ ฝ่ายพหูพจน์ ซึ่งจะทำให้รูปศัพท์ จาก "สตฺต" เปลี่ยนไปเป็น "สตฺตานํ"
เมื่อนำสองศัพท์มาวางเรียงกัน (จะเรียงสลับกันกับการเรียงภาษาไทย)  
 ก็จะได้เป็น  "สตฺตานํ รุกโข" แปลว่า "อันว่าต้นไม้  ของสัตว์ทั้งหลาย"

(บางแห่ง ท่านอาจแปลให้เข้ากับสำนวนไทยว่า  "ต้นไม้ของหมู่สัตว์"  หรือ "ต้นไม้ของสัตว์" โดยละความหมายประจำวิภัตติหรือความหมายของพจน์ไว้
ลองดูวลีที่ คล้ายๆ กันก็เช่น "บ้านฉัน" "รถฉัน" ท่านไม่ใส่คำแปลของวิภัตติและพจน์ ไว้ เราผู้อ่านก็จะต้องเข้าใจว่า "ฉัน" มีฐานะเป็น "เจ้าของ"  ที่ลง "ฉัฏฐีวิภัตติ" แนบท้ายอยู่  ทำให้บางครั้งเมื่ออ่านคำแปลไทย แล้วต้องพลิกต้นฉบับบาลีเข้าไปดูวิภัตติดูว่า เราเข้าใจถูกต้องหรือไม่)

จะเห็นว่า  คำว่า "สตฺตานํ" แปลว่า "ของสัตว์ทั้งหลาย"  หรือ "แก่สัตว์ทั้งหลาย" ไม่นำมาใช้ เรียก คน สัตว์ สิ่งของ ทัพพะ  ต่างๆ 
ถ้าต้องการนำมาใช้ เรียก คน สัตว์ สิ่งของ  เราจะลง ปฐมาวิภัตติ ฝ่ายเอกพจน์ หรือ พหูพจน์
ถ้า เอกพจน์ ก็จะได้เป็น   "สตฺโต"  ถ้า พหูพจน์ ก็ได้เป็น  "สตฺตา"
ดัง พระพุทธวจนะดังภาพ
 

(หมายเหตุ สตฺโตติ มาจาก สตฺโต+อิติ  แปลว่า  "ว่าสัตว์"  )
ดังนั้น ที่พระคึกฤทธิ์กล่าวว่า พระศาสดาบัญญัติศัพท์ "สัตตานัง" เพื่อใช้เรียก "สัตว์" จึงไม่เป็นความจริงแต่ประการใด

ศัพท์ใดที่มีภาษาไทยง่ายๆ การเลือกใช้ภาษาไทยก็จะเป็นมิตรกับผู้ฟังมากกว่า เช่น การใช้ "สัตว์"   "ภิกษุ" ก็ใช้ได้อย่างลื่นไหล ไม่จำเป็นต้องกล่าวเป็นบาลีก็ได้

แต่ถ้าจะกล่าวเป็นบาลี ก็น่าจะให้ถูกไวยากรณ์ และมีตัวอย่างใช้ในพระบาลี  เราก็ใช้ได้อย่างไม่กังขา ไม่ผิดไวยากรณ์ และไม่สร้างคำใหม่ขึ้นมาเอง

ขอให้ทุกท่านเจริญในธรรมยิ่งๆ ขึ้นไปค่ะ _/\_

-------------------------------------
เพิ่มเติมค่ะ
ความหมายของคำว่า  สตฺต
สตฺต ศัพท์ เป็นไปได้หลายความหมายขึ้นอยู่กับ บริบทเป็นอย่างไร
แต่ละความหมายก็มีลิงค์ต่างกัน การลงวิภัตติที่ประกอบเป็นบท ก็ต่างกันไป


ศัพท์ อื่นๆจำนวนมาก ก็เช่นเดียวกันที่มีหลายความหมาย ถ้าบูรพาจารย์ไม่รวบรวมไว้ให้เราเป็นหมวดหมู่เรียบร้อย รุ่นเราคงไม่สามารถศึกษาพระบาลีได้เลย
สมดังสูตร(กฎ) บาลี กัจจายนสูตร ข้อแรกคือ

"อตฺโถ อกฺขรสญฺญาโต"

เนื้อความ(พระพุทธพจน์)  ย่อมเรียนรู้ได้ด้วยอักษร (บาลีไวยากรณ์)


🙏🙏🙏