คำตอบที่ได้รับเลือกจากเจ้าของกระทู้
ความคิดเห็นที่ 5
มีหลักฐานว่าเดิมชาวไทยสยามในสมัยอยุทธยาตอนต้นไว้ผมยาวเกล้าผมเป็นมวยโพกด้วยผ้าขาว ใกล้เคียงกับชาติพันธุ์ไท-กะไดกลุ่มอื่นครับ
แต่ภายหลังเปลี่ยนมาตัดผมสั้นทั้งชายหญิง ทั้งนี้มีหลักฐานว่าชาวไทยสยามตัดผมสั้นมาตั้งแต่ราวรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถแล้ว ไม่ได้เพิ่งมาตัดตอนเสียกรุงครับ
ทั้งนี้ชาวมอญก็ตัดผมสั้นรอบศีรษะใกล้เคียงกับชาวสยามครับ จดหมายเหตุ Suma Oriental ของ โตเม่ ปิรึซ (Tomé Pires) ชาวโปรตุเกสที่อาศัยในมะละกาช่วง พ.ศ. 2055-2058 (ค.ศ. 1512-1515) ตรงรัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดี (พระเชษฐาธิราช) ซึ่งบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับดินแดนในเอเชียที่ทำการค้ากับมะละกา ให้ข้อมูลเกี่ยวกับชาวสยามว่า “พวกเขามีร่างสูง ผิวคล้ำ ตัดผมสั้นเหมือนชาวพะโค”
จดหมายเหตุฉบับเดียวกันบรรยายทรงผมของชาวพะโค (มอญ) ว่า
"They are always shorn all round, leaving the hair growing in the middle of the head and longer on the top.”
(พวกเขาตัดผมสั้นเกรียนรอบศีรษะเสมอ เหลือผมไว้ที่กลางกระหม่อมด้านบนยาวกว่า)
ไม่พบหลักฐานระบุที่มาการตัดผมสั้นของชาวไทยสยามชัดเจน มีการสันนิษฐานว่าอาจเกิดจากหลายเหตุผล เช่น
- ศาสนา : อาจเกิดจากการเสด็จออกผนวชของสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถใน พ.ศ. 2008 (พ.ศ. 1445) ที่มีพระสงฆ์ที่ออกบวชโดยเสด็จถึง 2,384 รูป โดยการบวชครั้งใหญ่อาจทำให้ข้าราชการทั้งหลายเปลี่ยนค่านิยมมาไว้ผมสั้นในเวลาต่อมา โดยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานไว้ในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาว่า
“ยังมีข้อสันนิษฐานอีกอย่างหนึ่ง ด้วยธรรมเนียมของเรา เจ้านายขุนนางย่อมไว้ผมยาว ต่อไพร่เลวจึงตัดผมสั้น เช่น ชฎา ลอมพอก ซึ่งมาแต่ผ้าโพกเมื่อยังไว้ผมสูง จะเลิกไว้ผมยาวเมื่อเกิดบวชกันขึ้นดอกกระมัง (พระบรมไตรโลกนาถ) ข้อนี้ไม่มีหลักฐานเป็นแต่ข้าพเจ้านึกขึ้น ก็จดเอาไว้สำหรับผู้อื่นพิจารณาต่อไป”
- สงคราม : คนไทยสยามอาจเพื่อตัดผมให้ผิดแผกจากทรงผมของชนชาติศัตรู หรือเพื่อให้สะดวกในการหลบหนีข้าศึก โดยเฉพาะผู้หญิงที่อาจตัดผมสั้นเพื่อปลอมเป็นชาย อาจเป็นผลจากการทำสงครามระหว่างกรุงศรีอยุทธยากับเชียงใหม่ในสมัยอยุทธยาตอนต้น (ในอดีตมักสันนิษฐานว่าคนไทยตัดผมสั้นเพราะสงครามกับพม่า แต่มีหลักฐานว่าชาวอยุทธยาทั้งชายหญิงนิยมตัดผมสั้นมาก่อนรบกับพม่านานแล้ว) ทั้งนี้เพราะในอดีตก็ไว้ผมมวยโพกผ้าเหมือนกัน
- พิธีการราชสำนัก : เอ็งเงิลแบร์ท เค็มพ์เฟอร์ (Engelbert Kaempfer) นักธรรมชาติวิทยาและนายแพทย์ชาวเยอรมันที่เดินทางเข้ามาในสยามพร้อมคณะทูตดัตช์ใน พ.ศ.2233 (ค.ศ. 1690) รัชกาลสมเด็จพระเพทราชา บันทึกว่า เนื่องจากอยุทธยามีธรรมเนียมว่าเมื่อพระมหาษัตริย์สวรรคตหรือพระราชวงศ์สิ้นพระชนม์ ราษฎรจะต้องโกนผมไว้ทุกข์ ชาวสยามจึงนิยมไว้ผมสั้นเกรียนทั่วไป ต่างจากชาวพม่า พะโค ลาว กัมพูชาที่ไว้ผมยาว
- สภาพภูมิอากาศ : เนื่องจากบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยามีอากาศร้อนชื้น ไม่เหมาะที่จะไว้ผมยาว (เทียบกับดินแดนตอนบนอย่างล้านนา ล้านช้าง พม่า ไทใหญ่ อากาศจะเย็นกว่าลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาครับ) โดยเฉพาะกับชนชั้นล่างที่ส่วนใหญ่เป็นไพร่ต้องถูกเกณฑ์แรงงานหรือชาวบ้านที่ต้องทำงานในสภาพอากาศดังกล่าว ต่างจากชนชั้นสูงสามารถดูแลรักษาความสะอาดหรือตกแต่งมวยผมได้สะดวกกว่า
เป็นไปได้ว่าชนพื้นเมืองดั้งเดิมในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาอาจไว้ผมสั้นมาก่อนที่กลุ่มชาติพันธุ์ไทย้ายถิ่นฐานลงมาแล้ว ภายหลังเมื่อกลุ่มชาติพันธุ์ไทจากทางเหนือย้ายถิ่นฐานลงมา ในระยะแรกน่าจะยังไว้ผมมวยโพกผ้า แต่ภายหลังเมื่อผสมกลมกลืนกับชนพื้นเมืองแล้วเปลี่ยนมาไว้ผมสั้นตามชนพื้นเมืองให้เหมาะสมกับสภาพอากาศแทน
พิจารณาจากกฎมณเฑียรบาลสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถ พบว่าในเวลานั้นชนชั้นสูงทั้งชายหญิงในรัชกาลนี้ยังไว้ผมยาวเกล้าเป็นมวยอยู่ การตัดผมสั้นน่าจะแพร่หลายในชนชั้นล่างเป็นหลัก แต่เมื่อเวลาผ่านไปชนชั้นสูงก็เปลี่ยนค่านิยมมาตัดผมสั้นด้วย
รายละเอียดเพิ่มเติมอ่านได้ที่บทความ 'ผมมหาดไทย ผมปีก การไว้ผมสั้นของชาวไทยสยามโบราณ' ของผมครับ
https://www.facebook.com/WipakHistory/posts/3931625210234253
แต่ภายหลังเปลี่ยนมาตัดผมสั้นทั้งชายหญิง ทั้งนี้มีหลักฐานว่าชาวไทยสยามตัดผมสั้นมาตั้งแต่ราวรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถแล้ว ไม่ได้เพิ่งมาตัดตอนเสียกรุงครับ
ทั้งนี้ชาวมอญก็ตัดผมสั้นรอบศีรษะใกล้เคียงกับชาวสยามครับ จดหมายเหตุ Suma Oriental ของ โตเม่ ปิรึซ (Tomé Pires) ชาวโปรตุเกสที่อาศัยในมะละกาช่วง พ.ศ. 2055-2058 (ค.ศ. 1512-1515) ตรงรัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดี (พระเชษฐาธิราช) ซึ่งบันทึกเรื่องราวเกี่ยวกับดินแดนในเอเชียที่ทำการค้ากับมะละกา ให้ข้อมูลเกี่ยวกับชาวสยามว่า “พวกเขามีร่างสูง ผิวคล้ำ ตัดผมสั้นเหมือนชาวพะโค”
จดหมายเหตุฉบับเดียวกันบรรยายทรงผมของชาวพะโค (มอญ) ว่า
"They are always shorn all round, leaving the hair growing in the middle of the head and longer on the top.”
(พวกเขาตัดผมสั้นเกรียนรอบศีรษะเสมอ เหลือผมไว้ที่กลางกระหม่อมด้านบนยาวกว่า)
ไม่พบหลักฐานระบุที่มาการตัดผมสั้นของชาวไทยสยามชัดเจน มีการสันนิษฐานว่าอาจเกิดจากหลายเหตุผล เช่น
- ศาสนา : อาจเกิดจากการเสด็จออกผนวชของสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถใน พ.ศ. 2008 (พ.ศ. 1445) ที่มีพระสงฆ์ที่ออกบวชโดยเสด็จถึง 2,384 รูป โดยการบวชครั้งใหญ่อาจทำให้ข้าราชการทั้งหลายเปลี่ยนค่านิยมมาไว้ผมสั้นในเวลาต่อมา โดยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานไว้ในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาว่า
“ยังมีข้อสันนิษฐานอีกอย่างหนึ่ง ด้วยธรรมเนียมของเรา เจ้านายขุนนางย่อมไว้ผมยาว ต่อไพร่เลวจึงตัดผมสั้น เช่น ชฎา ลอมพอก ซึ่งมาแต่ผ้าโพกเมื่อยังไว้ผมสูง จะเลิกไว้ผมยาวเมื่อเกิดบวชกันขึ้นดอกกระมัง (พระบรมไตรโลกนาถ) ข้อนี้ไม่มีหลักฐานเป็นแต่ข้าพเจ้านึกขึ้น ก็จดเอาไว้สำหรับผู้อื่นพิจารณาต่อไป”
- สงคราม : คนไทยสยามอาจเพื่อตัดผมให้ผิดแผกจากทรงผมของชนชาติศัตรู หรือเพื่อให้สะดวกในการหลบหนีข้าศึก โดยเฉพาะผู้หญิงที่อาจตัดผมสั้นเพื่อปลอมเป็นชาย อาจเป็นผลจากการทำสงครามระหว่างกรุงศรีอยุทธยากับเชียงใหม่ในสมัยอยุทธยาตอนต้น (ในอดีตมักสันนิษฐานว่าคนไทยตัดผมสั้นเพราะสงครามกับพม่า แต่มีหลักฐานว่าชาวอยุทธยาทั้งชายหญิงนิยมตัดผมสั้นมาก่อนรบกับพม่านานแล้ว) ทั้งนี้เพราะในอดีตก็ไว้ผมมวยโพกผ้าเหมือนกัน
- พิธีการราชสำนัก : เอ็งเงิลแบร์ท เค็มพ์เฟอร์ (Engelbert Kaempfer) นักธรรมชาติวิทยาและนายแพทย์ชาวเยอรมันที่เดินทางเข้ามาในสยามพร้อมคณะทูตดัตช์ใน พ.ศ.2233 (ค.ศ. 1690) รัชกาลสมเด็จพระเพทราชา บันทึกว่า เนื่องจากอยุทธยามีธรรมเนียมว่าเมื่อพระมหาษัตริย์สวรรคตหรือพระราชวงศ์สิ้นพระชนม์ ราษฎรจะต้องโกนผมไว้ทุกข์ ชาวสยามจึงนิยมไว้ผมสั้นเกรียนทั่วไป ต่างจากชาวพม่า พะโค ลาว กัมพูชาที่ไว้ผมยาว
- สภาพภูมิอากาศ : เนื่องจากบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยามีอากาศร้อนชื้น ไม่เหมาะที่จะไว้ผมยาว (เทียบกับดินแดนตอนบนอย่างล้านนา ล้านช้าง พม่า ไทใหญ่ อากาศจะเย็นกว่าลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาครับ) โดยเฉพาะกับชนชั้นล่างที่ส่วนใหญ่เป็นไพร่ต้องถูกเกณฑ์แรงงานหรือชาวบ้านที่ต้องทำงานในสภาพอากาศดังกล่าว ต่างจากชนชั้นสูงสามารถดูแลรักษาความสะอาดหรือตกแต่งมวยผมได้สะดวกกว่า
เป็นไปได้ว่าชนพื้นเมืองดั้งเดิมในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาอาจไว้ผมสั้นมาก่อนที่กลุ่มชาติพันธุ์ไทย้ายถิ่นฐานลงมาแล้ว ภายหลังเมื่อกลุ่มชาติพันธุ์ไทจากทางเหนือย้ายถิ่นฐานลงมา ในระยะแรกน่าจะยังไว้ผมมวยโพกผ้า แต่ภายหลังเมื่อผสมกลมกลืนกับชนพื้นเมืองแล้วเปลี่ยนมาไว้ผมสั้นตามชนพื้นเมืองให้เหมาะสมกับสภาพอากาศแทน
พิจารณาจากกฎมณเฑียรบาลสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถ พบว่าในเวลานั้นชนชั้นสูงทั้งชายหญิงในรัชกาลนี้ยังไว้ผมยาวเกล้าเป็นมวยอยู่ การตัดผมสั้นน่าจะแพร่หลายในชนชั้นล่างเป็นหลัก แต่เมื่อเวลาผ่านไปชนชั้นสูงก็เปลี่ยนค่านิยมมาตัดผมสั้นด้วย
รายละเอียดเพิ่มเติมอ่านได้ที่บทความ 'ผมมหาดไทย ผมปีก การไว้ผมสั้นของชาวไทยสยามโบราณ' ของผมครับ
https://www.facebook.com/WipakHistory/posts/3931625210234253
แสดงความคิดเห็น
เพราะ อะไร ชายไทยยุคกลางถึงตัดผมสั้นครับ
หลายคนมักอธิบายว่า เพราะ อากาศบ้านเรามันร้อน แต่ถ้าคิดให้ดี ทั้งล้านช้าง, มอญ, ล้านนา, พม่า ก็ลมฟ้าอากาศโทนเดียวกับเดียวกับบ้านเรา เขาก็ไม่ยักร้อนจนต้องกร้อนผม ยิ่งทางใต้ลงมลายูใกล้เส้นศูนย์สูตรอากาศร้อน ทั้งฝนหนักกว่าบ้านเรา ยังปล่อยผมยาวจนโพกหัวได้ ไม่เปนปัญหากับอากาศร้อน
ถ้าจะบอกว่าเพื่อแยกฝ่ายเวลาเรารบกับพม่า ก็ดูแปร่งๆ เพราะ มันสังเกตุง่ายๆอยู่แล้วว่า ไพร่พลพม่านั้นโพกหัวกัน ฝ่ายไทยจะผมยาวหรือสั้นก็ไม่น่าเกี่ยวด้วย หรือจะเพื่อให้ใส่พวกหมวกศึกหมวกเบี่ยงง่ายๆ แต่มันก็ต้องโพกผ้ากันเสียดสีกับหมวกก่อนสวมอยู่ดี ถึงผมสั้นก็ไม่มีผลอีก...