เดี๊ยนไล่ไทม์ไลน์ไม่เป็น และไม่แม่นประวัติศาสตร์ ทั้งของไทยและญี่ปุ่นน่ะค่ะ เพียงแต่เวลาเปรียบเทียบตอนมีเงินส่งคนไปเรียนเมืองนอก เดี๊ยนมักจะกดสยาม อวยญี่ปุ่น เช่นบอกว่าเขาผลิตเครื่องกระเบื้องกับผ้าไหม ส่งไปขายที่ยุโรป (ผ่านเส้นทางสายไหม?) การค้าแร่เงินกับฝรั่ง โดยลืมไปว่าถ้ากรุงเก่าไม่ถูกทำลาย อยุธยาหรือสยาม คงมีเงินส่งคนไปเรียนเมืองนอกอีกเพียบ

แต่ประวัติศาสตร์ช่วงนั้นก็ไม่มีใครรู้ ว่าคนโบราณแต่ละเมือง ตัดสินใจอย่างไร เป็นเพียงแต่จินตนาการสมมุติเอาเท่านั้น อาจติดตรงระบบไพร่ - ทาส อาจโดนล่าอาณานิคม หรืออื่น ๆ ที่จะเป็นจุดพลิกผัน ไม่ราบรื่นเท่ายุครัตนโกสินทร์ ประวัติศาสตร์ยุโรปก็มีการรบราฆ่าฟันกัน ผลัดกันขึ้นเป็นใหญ่ แข่งกันล่าเมืองขึ้น