คือจากที่ผมดูมาผมเห็นว่าจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์เหมือนจะไม่ใช่ประเทศเลย เพราะ...
- มีรัฐเป็นหลายร้อยรัฐ
- มีผู้นำหลายคนในรัฐเดียว
- บางรัฐในจักรวรรดิกับเเข่งขันเเละทำการต่อสู้กันซะงั้น
- การปกครองไม่เด็ดขาด โดยเฉพาะปรัสเซียที่ไม่ค่อยเชื่อฟังจักรพรรดิเท่าไหร่
- ปกครองเเบบสหภาพยุโรป ซึ่งสหภาพยุโรปไม่ใช่ประเทศอยู่เเล้วเเต่เหมือนว่าเป็นองค์กร เพียงเเต่สหภาพยุโรปขาดองค์ประกอบหลายอย่างเฉยๆ เช่นไม่มีประมุขเหมือนจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ ประมาณนี้
- บางรัฐอยู่ทั้งนอกทั้งในจักรวรรดิในเวลาเดียวกัน เช่นออสเตรียบางส่วนก็อยู่ภายในจักรวรรดิ อีกส่วนที่เป็นฮังการีกลับอยู่นอกจักรวรรดิซะงั้น
- โดยเฉพาะหลังจากที่จักรพรรดินโปเลียนยุบจักรวรรดินี้ทิ้ง พอจะสถาปนาขึ้นมาใหม่ก็ไม่ใช้คำว่าจักรวรรดิอีกต่อไปเเล้ว  กลายเป็นสมาพันธรัฐเยอรมัน โดยที่ไม่มีจักรพรรดิอีกต่อไป ผมว่าจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ช่วงที่เป็นสมาพันธรัฐเยอรมัน มันดูเหมือนจะไม่ใช่รัฐอีกต่อไปเเล้ว 

ใครคิดว่าจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ไม่ใช่ประเทศบ้าง เพราะเท่าที่ดูมาผมเห็นว่ามันเเค่เป็นการช่วยเหลือกันระหว่างรัฐเยอรมันเฉยๆ มากกว่า เพียงเเค่ว่ามันมีประมุขเเล้วก็นำหน้าชื่อว่าจักรวรรดิเท่านั้นเอง

---

เเต่ว่าช่วงเเรกๆ นี่ผมว่าจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์น่าจะเป็นรัฐๆ นึงนะ เพราะไม่ได้มีรัฐเยอะขนาดนี้ โดยเฉพาะช่วงที่เป็นราชอาณาจักรเยอรมันหรือฟรานเซียตะวันออกนี่คือมันเป็นรัฐไม่ นึงเลยล่ะ ทำให้ผมสงสัยว่าตกลงมันเป็นประเทศมั้ยนะ โดยเฉพาะช่วงปลายจักรวรรดิที่มีรัฐเป็นร้อยๆ รัฐอยู่ในจักรวรรดิ