[๖๑] ดูกรอานนท์ บุคคลเมื่อจะบัญญัติอัตตา ย่อมบัญญัติด้วยเหตุ   ประมาณเท่าไร
ก็เมื่อบุคคลจะบัญญัติอัตตา มีรูปเป็นกามาวจร ย่อมบัญญัติว่า  อัตตาของเรามีรูปเป็นกามาวจร
เมื่อบัญญัติอัตตามีรูปหาที่สุดมิได้ ย่อมบัญญัติว่า   อัตตาของเรามีรูปหาที่สุดมิได้
เมื่อบัญญัติอัตตาไม่มีรูปเป็นกามาวจร ย่อมบัญญัติว่า   อัตตาของเราไม่มีรูปเป็นกามาวจร เมื่อบัญญัติอัตตาไม่มีรูปหาที่สุดมิได้ ย่อม    บัญญัติว่า อัตตาของเราไม่มีรูปหาที่สุดมิได้ ฯ

     ดูกรอานนท์ บรรดาความเห็น ๔ อย่างนั้น ผู้ที่บัญญัติอัตตามีรูปเป็นกามาวจรนั้น(1)
ย่อมบัญญัติในกาลบัดนี้ หรือบัญญัติซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น หรือ มีความเห็นว่า เราจักยังสภาพ
อันไม่เที่ยงแท้ที่มีอยู่ให้สำเร็จ
เพื่อเป็นสภาพ ที่เที่ยงแท้
      อานนท์! การลงความเห็นว่า "อัตตาเป็นกามาวจร ย่อมติดสันดานผู้มีรูปที่เป็นอย่างนี้" เพราะฉะนั้น จึงควรกล่าวไว้ด้วย ฯ

      ดูกรอานนท์ บรรดาความเห็น ๔ อย่างนั้น ผู้มีบัญญัติอัตตามีรูปหาที่สุดมิได้นั้น(2)
ย่อมบัญญัติในกาลบัดนี้ หรือบัญญัติซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น หรือ มีความเห็นว่า เราจักยังสภาพที่ไม่เที่ยงแท้อันมีอยู่ให้สำเร็จ
เพื่อเป็นสภาพ ที่เที่ยงแท้
      อานนท์! การลงความเห็นว่า "อัตตาหาที่สุดมิได้ ย่อมติดสันดานผู้มีรูป ที่เป็นอย่างนี้"  เพราะฉะนั้น จึงควรกล่าวไว้ด้วย ฯ

      ดูกรอานนท์ บรรดาความเห็น ๔ อย่างนั้น ผู้ที่บัญญัติอัตตาไม่มีรูปเป็นกามาวจรนั้น(3)
ย่อมบัญญัติในกาลบัดนี้ หรือบัญญัติซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น หรือ  มีความเห็นว่า เราจักยังสภาพ
อันไม่เที่ยงแท้ที่มีอยู่ให้สำเร็จ
เพื่อเป็นสภาพ ที่เที่ยงแท้
      อานนท์! การลงความเห็นว่า "อัตตาเป็นกามาวจร ย่อมติดสันดานผู้มีอรูป ที่เป็นอย่างนี้" เพราะฉะนั้น จึงควรกล่าวไว้ด้วย ฯ

     ดูกรอานนท์ บรรดาความเห็น ๔ อย่างนั้น ส่วนผู้ที่บัญญัติอัตตาไม่มีรูปทั้งหาที่สุดมิได้นั้น(4)
ย่อมบัญญัติในกาลบัดนี้ หรือบัญญัติซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น  หรือมีความเห็นว่า เราจักยังสภาพที่ไม่เที่ยงแท้อันมีอยู่ให้สำเร็จ
เพื่อเป็นสภาพ ที่เที่ยงแท้
     อานนท์! การลงความเห็นว่า "อัตตาหาที่สุดมิได้ ย่อมติดสันดานผู้มีอรูป" เพราะฉะนั้น จึงควรกล่าวไว้ด้วย ฯ
      ดูกรอานนท์ บุคคลเมื่อจะบัญญัติอัตตาย่อมบัญญัติด้วยเหตุมีประมาณเท่านี้ แล ฯ

กถาว่าด้วยการไม่บัญญัติอัตตา
[๖๒] ดูกรอานนท์ บุคคลเมื่อไม่บัญญัติอัตตา ย่อมไม่บัญญัติด้วยเหตุ มีประมาณเท่าไร
     อานนท์! ก็เมื่อบุคคลไม่บัญญัติอัตตามีรูปเป็นกามาวจร
ย่อมไม่บัญญัติว่า อัตตาของเรามีรูปเป็นกามาวจร
เมื่อไม่บัญญัติอัตตามีรูปอันหาที่สุดมิได้     
ย่อมไม่บัญญัติว่า อัตตาของเรามีรูปหาที่สุดมิได้ เมื่อไม่บัญญัติอัตตาไม่มีรูปเป็นกามาวจร ย่อมไม่บัญญัติว่า อัตตาของเราไม่มีรูปเป็นกามาจร
เมื่อไม่บัญญัติอัตตาไม่มีรูปหาที่สุดมิได้ ย่อมไม่บัญญัติว่า อัตตาของเราไม่มีรูปหาที่สุดมิได้

      อานนท์! บรรดาความเห็น ๔ อย่างนั้น ผู้ที่ไม่บัญญัติอัตตามีรูปเป็นกามาวจรนั้น  ย่อมไม่บัญญัติในกาลบัดนี้ หรือไม่บัญญัติซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น หรือไม่มีความเห็นว่า เราจักยังสภาพอันไม่เที่ยงแท้ที่มีอยู่ให้สำเร็จ เพื่อเป็นสภาพที่เที่ยงแท้   
     อานนท์ การลงความเห็นว่า "อัตตาเป็นกามาวจร ย่อมไม่ติดสันดานผู้มีรูปที่เป็นอย่างนี้" เพราะฉะนั้น จึงควรกล่าวไว้ด้วย ฯ

        อานนท์!  ผู้ที่ไม่บัญญัติอัตตามีรูปหาที่สุดมิได้นั้น ย่อมไม่บัญญัติในกาลบัดนี้ หรือ ไม่
บัญญัติซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น หรือไม่มีความเห็นว่า เราจักยังสภาพอัน ไม่เที่ยงแท้ที่มีอยู่ให้สำเร็จ
เพื่อเป็นสภาพที่เที่ยงแท้
       อานนท์! การลงความเห็นว่า  "อัตตาหาที่สุดมิได้ ย่อมไม่ติดสันดาน
ผู้มีรูป ที่เป็นอย่างนี้" เพราะฉะนั้น จึงควร กล่าวไว้ด้วย ฯ

ส่วนผู้ที่ไม่บัญญัติอัตตาไม่มีรูปเป็นกามาวจรนั้น ย่อมไม่บัญญัติในกาลบัดนี้ หรือไม่
บัญญัติซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น หรือไม่มีความเห็นว่า เราจักยังสภาพ   อันไม่เที่ยงแท้ที่มีอยู่ให้
สำเร็จ
เพื่อเป็นสภาพที่เที่ยงแท้
    อานนท์! การลงความเห็นว่า "อัตตาเป็นกามาวจร ย่อมไม่
ติดสันดานผู้มีอรูปที่เป็นอย่างนี้" เพราะฉะนั้น จึงควร  กล่าวไว้ด้วย ฯ

ผู้ที่ไม่บัญญัติอัตตาไม่มีรูปหาที่สุดมิได้นั้น ย่อมไม่บัญญัติในกาลบัดนี้หรือไม่บัญญัติ
ซึ่งสภาพที่เป็นอย่างนั้น หรือไม่มีความเห็นว่า เราจักยังสภาพอัน ไม่เที่ยงแท้ที่มีอยู่ให้สำเร็จ
เพื่อเป็นสภาพที่เที่ยงแท้
    อานนท์! การลงความเห็นว่า  "อัตตาหาที่สุดมิได้ ย่อมไม่ติดสันดานผู้มีอรูป ที่เป็นอย่างนี้" เพราะฉะนั้น จึงควรกล่าวไว้ด้วย ฯ
      ดูกรอานนท์ บุคคลเมื่อไม่บัญญัติอัตตา ย่อมไม่บัญญัติด้วยเหตุมีประมาณเท่านี้ แล ฯ