เมื่อพูดถึงพิพิธภัณฑ์สารนาถ เมืองพาราณสี หลายคนก็ต้องนึกถึงพระพุทธรูปปางปฐมเทศนาที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นพระพุทธรูปที่สวยที่สุดในโลก และเสาหินศิลาจารึกของพระเจ้าอโศก ที่มีความงดงามเช้าเดียวกัน ซึ่งเมื่อเดินทางไปกราบสังเวชียสถานเมืองสารนาถ สถานที่แสดงปฐมเทศนา ก็ต้องไม่พลาดที่จะเข้าไปชมภายในพิพิธภัณฑ์ ที่มีจัดแสดงและรักษาโบราณวัตถุที่ขุดค้นได้ในบริเวณสารนาถ เช่นพระพุทธรูป พระโพธิสัตว์ เทวรูป เครื่องใช้สอยในยุคนั้นๆ
วันนี้จึงขอนำทุกท่านได้ชมภาพความงดงามของโบราณวัตถุที่ถูกขุดค้นพบได้ในบริเวณสารนาถ เริ่มต้นจากพระพุทธรูปปางปฐมเทศนา องค์นี้เป็นพระพุทธรูปที่สร้างขึ้นในยุคสมัยคุปตะ (Gupta Period) ประมาณปี พ.ศ. ๘๐๐-๑๒๐๐ ยุคนี้ นับว่าเป็นยุคที่มีความเจริญสูงสุด แห่งพุทธศิลป์ พระพุทธรูป ที่ถูกค้นพบ ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ปางปฐมเทศนานี้ ถือกันว่า เป็นพุทธปฏิมาที่งดงามมาก แต่ก่อนนี้อินเดียมีการประกวดพุทธปฏิมา หากส่งพระพุทธรูปองค์นี้เข้าประกวด ก็จักได้รับการคัดเลือกว่าเป็นพุทธรูปที่งดงามที่สุดทุกครั้งไป นับว่าเป็นพระพุทธรูปที่สวยงามที่สุดในโลกองค์หนึ่งก็ว่าได้
องค์พระสร้างจากหินทรายเมืองจูนาร์ มีความสูงจากฐานถึงพระรัศมี ๑.๖ เมตร หน้าตักกว้าง๐.๗๙ เมตร ประทับนั่งในท่าขัดสมาธิเพชรบนพระแท่น พระหัตถ์อยู่ในท่าทรงแสดงธรรม สื่อความหมายถึงการไขปริศนาธรรมที่ถูกปกปิดมานาน ด้านบนมีพระรัศมีแผ่เป็นวงกลม ปรากฎเป็นรูปเทวดา ๒ ตน กำลังโปรยดอกไม้บูชาพระพุทธองค์ ตรงกลางฐานพระพุทธรูปแกะสลักเป็นวงล้อพระธรรมจักรอยู่บนแท่น มีกวางสองตัวหมอบอยู่ทั้งสองข้าง มีรูปพระปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ ขนาบสองข้าง ด้านซ้ายมีรูปสลักสตรีและเด็ก สันนิษฐานว่า เป็นเจ้าภาพผู้สร้างองค์พระพร้อมบุตร
เสาหินศิลาจารึกพระเจ้าอโศก เสาเป็นหินทรายแดง จากเมืองจูนาร์ ปัจจุบันได้นำมาตราแผ่นดินหรือตราสัญลักษณ์ประจำชาติของอินเดีย การสร้างเสาหินจารึก จะมีรูปสัตว์ อาทิเช่น สิงห์ ช้าง ม้า วัว เป็นต้น ส่วนที่สารนาถจะเป็นมีสิงห์ ๔ หัวหันหลังชนกัน (จตุรสิงห์) ซึ่งแตกต่าง จากที่อื่น สูง ๑๕.๒๕ เมตร เสาหินหักลงมา ส่วนหัวสิงห์ปัจจุบันได้เก็บไว้ในพิพิธภัณฑ์สารนาถ
ส่วนประกอบ ความหมายของเสาหิน
๑. บนสุด ธรรมจักร มี ๒๔ ชี่ หมายถึงปฏิจจสมุปบาท
๒. สิงห์ ๔ หัว หมายถึง การขยายคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ไปยังทิศต่างๆ
๓. รูปสัตว์ ๔ ชนิด คือ
สิงห์ คือ บ่งบอกถึงความยิ่งใหญ่ พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรม บันลือสีหนาท
ช้าง คือ ผู้มีปัญญา พระนางสิริมายาทรงสุบินนิมิตเห็นช้างเผือก
ม้า คือ ความเร็ว เสด็จออกผนวชทรงม้ากัณฑกะ
วัว คือ ความอดทน พระองค์ได้ปฐมฌาณในวันแรกนาขวัญ
๔. ดอกบัว หมายถึง ขณะที่พระองค์ประสูติมีดอกบัวผุดขึ้น รองรับ
๕. ความหมายของอักษรพราหมี ถอดใจความออกได้ว่า ข้าฯ ได้ทำ ให้สงฆ์สามัคคีเป็นหนึ่งเดียวแล้ว บุคคลใดๆ จะเป็นภิกษุหรือภิกษุณีก็ตาม ไม่อาจทำลายสงฆ์ได้ ก็แล หากบุคคลใด จะเป็นภิกษุ หรือภิกษุณี ก็ตาม จักทำสงฆ์ให้แตกกัน บุคคลนั้นจักต้อง ถูกบังคับให้นุ่งผ้าขาว และไปอาศัยอยู่ ณ สถานที่อื่น (นอกวัด) พึงแจ้ง สาส์นพระบรมราชโองการนี้ให้ทราบทั่วกัน
และภายในพิพิธภัณฑ์ยังมีโบราณวัตถุพระพุทธรูป พระโพธิสัตว์ เทวรูป เครื่องใช้สอยในยุคนั้นๆ อีกจำนวนมาก เป็นที่ตื่นตาตื่นใจของบุคคลผู้ได้เข้าชมภายในพิพิธภัณฑ์เมืองสารนาถ
ภาพ : Namaste Dhamma Channel

https://www.facebook.com/namaste.dhamma/posts/10204840256441849