''กำเนิดและพัฒนาการแห่งพระพุทธรูป''
โดย พระมหาสมจินต์ สมฺมาปญฺโญ,ผศ.ดร. (2546)

พระพุทธนิรมิต

พระพุทธเจ้าสมัยที่ทรงพระชนม์อยู่ เวลาที่ทรงปฏิบัติกิจสำคัญจะทรงเนรมิตพระพุทธนิรมิตขึ้นเป็นผู้ร่วมกระทำกิจนั้น ๆ เช่น เมื่อทรงแสดงยมกปาฏิหาริย์ ได้มีพระพุทธนิรมิตแสดงอิริยาบถต่าง ๆ ร่วมด้วย ดังข้อความตอนหนึ่งว่า

ท่อไฟพุ่งออกจากพระโลมา(ขน)เส้นหนึ่ง ๆ สายน้ำไหลออกจากขุม พระโลมาขุมหนึ่ง ๆ รัศมี ๖ สี คือ เขียว เหลือง แดง ขาว หงสบาท ปภัสสร เปล่งออก พระผู้มีพระภาคทรงจงกรม พระพุทธนิรมิตย่อมยืน หรือนั่งหรือนอน พระผู้มีพระภาคประทับยืน พระพุทธนิรมิตย่อม จงกรม นั่ง หรือนอน

ในพรรษาที่ ๗ เมื่อเสด็จขึ้นไปจำพรรษา ณ สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ แสดงพระอภิธรรมโปรดพระมารดาซึ่งประทับอยู่ในสวรรค์ชั้นดุสิต๑ ทรงแสดงพระอภิธรรมติดต่อกัน ๓ เดือน กล่าวคือ เมื่อมีเหตุจำเป็นต้องไปทำกิจอื่นชั่วคราว เพื่อไม่ให้การแสดงธรรมขาดตอน พระพุทธเจ้าจะทรงเนรมิตพระพุทธนิรมิตขึ้นมาทำหน้าที่แสดงธรรมแทน เมื่อทรงทำกิจอื่นเสร็จเรียบร้อยแล้วจึงเสด็จกลับมาแสดงธรรมต่อจากที่พระพุทธนิรมิตแสดงไว้

ในคราวแสดงยมกปาฏิหาริย์ ๒ เพื่อปราบพวกเจ้าลัทธิต่าง ๆ ทรงเนรมิตพระพุทธเจ้าขึ้นมาทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยในการแสดงยมกปาฏิหาริย์ และในคราวที่แสดงพระอภิธรรมโปรดพุทธมารดา ทรงเนรมิตพระพุทธเจ้าขึ้นมาทำหน้าที่แสดงธรรมในเวลาเสด็จไปทำกิจที่อื่น มีรายละเอียดดังกล่าวมานั้น ทำให้สรุปได้ในที่นี้ว่า ในสมัยที่พระพุทธเจ้ายังดำรงพระชนม์อยู่ มีพระพุทธรูปที่เป็นพระพุทธนิรมิต แต่ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีพระพุทธรูปที่ช่างทำขึ้นจากวัตถุ ทำให้สันนิษฐานได้ว่า ไม่มีพระพุทธรูปที่ทำขึ้นจากวัตถุในครั้งพุทธกาล เพราะไม่มีความจำเป็นที่ต้องทำอย่างนั้น เมื่อประสงค์จะเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า พุทธบริษัทย่อมมีโอกาสเข้าเฝ้าพระพุทธองค์ทียังทรงพระชนม์อยู่ หรือแม้จะอยู่ในถิ่นไกลจากพระพุทธองค์ เมื่อระลึกถึงรู้ว่พระองค์ยังทรงพระชนม์อยู่ ย่อมเกิดทัสสนานุตตริยะขึ้นโดยอัตโนมัติ

พระพุทธนิรมิตก็คือพระพุทธรูปนั่นเอง


อ่านต่อที่:
http://www.mcu.ac.th/site/articlecontent_desc.php?article_id=467&articlegroup_id=97