คุณไปเฝ้าดูตัวเอง เวลาไหนบ้างที่กิเลสไม่เผาจิตใจ เมื่อนั้นแหละมันอยู่กับนิพพาน  จะโดยบังเอิญก็ได้ หรือโดยคุณพยายามมันก็ได้  มันจึงเป็นนิพพานชั่วขณะ ๆ หรือว่าในระดับที่ยังไม่เต็มเปี่ยม  โดยกาลก็ชั่วขณะ โดยเทศะก็คือไม่เต็มเปี่ยม  เป็นวิทยาศาสตร์โดย Time ก็ว่ามันชั่วขณะ โดย Space มันก็ไม่เต็มเปี่ยม  นั่นคือนิพพานที่เราอยากจะมีกันได้ ที่นี่และเดี๋ยวนี้

ผมเรียกว่า "นิพพานที่นี่และเดี๋ยวนี้" คืออย่างนี้  ทีนี้คนเขาไม่เข้าใจ เขาก็ด่าเรา ว่าเราพูดโกหกหลอกลวงประชาชน  นิพพานที่นี่และเดี๋ยวนี้  เพราะเขาได้รับคำสั่งสอนมาแต่ว่าต้องอีกหลายหมื่นชาติแสนชาติ จึงจะนิพพาน ที่นี่และเดี๋ยวนี้ได้อย่างไร  มันไม่ใช่ความหมายเดียวกัน  แต่มันเป็นความอะไรเดียวกันโดยปริยายนะ  ปริยายเดียวกัน

นิพพานสมบูรณ์ เด็ดขาดตายตัวไม่เปลี่ยนแปลง ส่วนของบุคคลทั่วไปที่ยังไม่เป็นพระอรหันต์คือว่านิพพานเป็นขณะ ๆ   และก็ควรจะพูดว่าไม่เต็มรูป  นิพพานชั่วขณะตามเหตุปัจจัย  เมื่อว่างกิเลสก็เป็นนิพพานได้พอสมควร แต่ถือว่ารสชาติเดียวกัน  รสชาติเดียวกัน  เหมือนของตัวอย่าง  ก็รสอย่างเดียวกันกับของที่เป็นของจริง  เหมือนน้ำทะเลมันก็เค็มอย่างนั้นละ  คือเอามาจิบชิมดูเป็นตัวอย่างสักนิด มันก็เค็มอย่างนั้นละ  ถ้านิพพานจริงมันก็ได้สมบูรณ์ตลอดเวลา  ถ้านิพพานชั่วขณะมันก็ไม่สมบูรณ์และไม่ตลอดเวลา  แต่ก็ยังดี  

พุทธทาสภิกขุ

หมายเหตุ ห้องนิทรรศรการนิพพานชิมลอง ตั้งอยู่ที่ชั้น ๒ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ ประกอบด้วยพื้นที่เจริญสติภาวนา ในอิริยาบท นั่ง ยืน เดิน เพื่อให้ได้ทดลองสัมผัสรสนิพพานด้วยตนเอง