บทความนี้จริงๆ อยากเขียนมาซักพักแล้ว พอเกาหลีเหนือทดลองยิงขีปนาวุธล่าสุดเมื่อคืนวันอังคาร เลยคิดว่าน่าจะเหมาะกับเวลานี้ ผมพยายามเขียนให้เห็นว่าเป้าหมายของจีน และสิ่งที่จีนต้องการจากประเทศ แผ่นดิน และคนเกาหลีเหนือนั้น มันคืออะไรบ้าง ไม่ใช่แค่คิดยังไงกับรัฐบาลเกาหลีเหนือในเวลานี้

ในวงการการเมืองระหว่างประเทศมหาอำนาจ 'กูรู' ไม่มีอยู่จริง เพราะเอาเข้าจริงๆ ยกเว้นว่าคุณได้เข้าประชุมระดับสูงในวอชิงตันหรือปักกิ่ง คุณไม่มีทางรู้ได้เลยว่าผู้นำมหาอำนาจเขารู้อะไร เขาคิดยังไง งานเขียนนี้เป็นความคิดเห็นของจขกท. 100% เกิดจากการอ่านและศึกษาเอง ผ่านข้อมูลจากสื่อที่เป็นข้อมูลสาธารณะ

---

1. เกาหลีเหนือมีความสำคัญอย่างไรกับจีน?
ในสายตาของจีน เกาหลีเหนือคือกันชน (buffer) ระหว่างจีนและเกาหลีใต้ ซึ่งเป็นมหาพันธมิตรของอเมริกา จีนจึงพร้อมสนับสนุนรัฐบาลเกาหลีเหนือด้านเศรษฐกิจ โดยรับบทบาทประเทศคู่ค้ารายใหญ่ และใช้อำนาจในฐานะสมาชิกถาวรของคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ (UN Security Council) ไม่ให้สหประชาชาติคว่ำบาตร (sanction) เกาหลีเหนือหนักมากเสียจนรัฐบาลเกาหลีเหนืออยู่ไม่ได้ ว่าง่ายๆ โอนอ่อนพอให้สหประชาชาติพูดได้ว่าได้ลงมือทำอะไรไปบ้างแล้ว แต่จริงๆ ยังปล่อยให้เกาหลีเหนือพออยู่ได้ และอาศัยการลักลอบสินค้าเข้าไปช่วยเหลือแทน




2. จีนต้องการอะไรจากเกาหลีเหนือ?
สิ่งที่จีนต้องการเหนือสิ่งอื่นใดคือความมั่นคงและเสถียรภาพในภูมิภาค ถ้าหากรัฐบาลเกาหลีเหนือกลายเป็นรัฐล้มเหลว ประเทศจีนจะต้องรับมือกับปัญหาขนาดใหญ่ถึง 4 อย่างพร้อมๆ กัน:
1. ความเสี่ยงว่าจะเกิดความโกลาหลขึ้นในประเทศเกาหลีเหนือ ประเทศที่ไม่มีกฏหมาย ไม่มีระเบียบ ไม่มีระบบการทำงานหลงเหลือ จะเกิดการล้มตายจากความอดยาก และมีโรคภัยทั่วประเทศ ทำให้เกิดผู้ลี้ภัยนับล้าน ซึ่งแน่นอนว่าหลายล้านคนก็จะหนีเข้าจีน คนเหล่านี้ไม่เป็นที่ต้องการของรัฐบาลจีน เพราะจะกลายมาเป็นภาระของรัฐบาลจีนแทน
2. ประเทศเกาหลีเหนือเป็นประเทศที่มีอาวุธอยู่เยอะแยะเต็มไปหมด ไม่มีใครชอบให้เพื่อนบ้านมีอาวุธเยอะขนาดนี้หรอก ถ้าหากเกาหลีเหนือกลายมาเป็นรัฐล้มเหลว ก็จะเกิดการค้าอาวุธและการค้าทหารในเกาหลีเหนือ และกลายเป็นภัยความมั่นคงต่อประเทศจีน โดยเฉพาะถ้ามีกลุ่มก่อการร้ายที่สามารถลักลอบคนเข้าไปในฐานะผู้ลี้ภัย และลักลอบอาวุธตามเข้าไป
3. ปัญหาของประเทศที่มีอาวุธนิวเคลียร์คือมันแทบจะไม่มีทางออกที่ดีเลยในกรณีที่เกิดรัฐล้มเหลว ในความโกลาหลนั้น อาจมีการใช้ระเบิดนิวเคลียร์ อาจทำไปเพื่อตอบโต้ หรืออาจเกิดจากปัญหาในการจัดเก็บบริหารในช่วงที่รัฐล้มเหลว และไม่มีการเข้าไปควบคุม ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลใด ความเสียหายที่เกิดจากพลังงานและของเสียนิวเคลียร์ก็จะส่งผลกระทบเป็นอย่างมากกับประเทศที่มีชายแดนร่วมอย่างประเทศจีน
4. สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ ถ้าเกาหลีเหนือกลายเป็นรัฐล้มเหลว ก็จะมีช่องโหว่ทางอำนาจให้เกาหลีใต้ควบรวมทั้งสองประเทศเป็นหนึ่ง นี่คือสิ่งที่จีนกลัวที่สุด การมีหนึ่งเกาหลีที่เข้มแข็ง มีประชากรจำนวนมาก มีอาวุธ มีกองกำลัง มีอเมริกาเป็นพันธมิตร และมีชายแดนติดประเทศจีน

จีนจะไม่มีวันทำให้เกาหลีเหนือต้องพังลงมา เพราะมันจะเป็นงานเพิ่มภาระให้ตัวเอง เก็บรัฐบาลเกาหลีเหนือไว้ง่ายกว่าเยอะ เพราะยังไงๆ ก็ไม่ได้คาดหวังอะไรมากไปกว่าแค่เป็นไม้กันชน แต่ก็จะพยายามยับยั้งไม่ให้เกาหลีเหนือใช้อาวุธนิวเคลียร์ เพราะจะเป็นการทำลายเสถียรภาพในภูมิภาค

ข้อที่ 4 คือข้อที่จีนกลัวมากที่สุด จีนจึงมีการวางแผนรองรับไว้แล้ว ในกรณีที่เกาหลีเหนือกลายมาเป็นรัฐล้มเหลว




3. จีนเตรียมการไว้อย่างไร?
มีการเพิ่มกองกำลังตามชายแดนจีน-เกาหลีเหนือ แสดงให้เห็นว่าจีนเองเริ่มมองว่าสถานการณ์ในเกาหลีเหนือได้กลายมาเป็นภัยต่อความมั่นคงของประเทศจีน คู่ควรต่อการวางแผนทางทหารให้พร้อมกับการรับมือ

ประเทศจีนไม่ได้กำลังเสริมทัพเพียงแค่เพื่อป้องกันชายแดนตัวเองในกรณีที่เกาหลีเหนือกลายเป็นรัฐล้มเหลว ต้องอย่าลืมว่าจีนจะร่วมสู้กับเกาหลีเหนือก็ต่อเมื่อเกาหลีเหนือถูกโจมตี แต่ถ้าเกาหลีเหนือโจมตีก่อน จีนไม่จำเป็นต้องเข้ามาปกป้อง เรื่องนี้รัฐบาลจีนได้เตือนรัฐบาลเกาหลีเหนือไปหลายครั้งแล้ว
ทั้งอย่างเป็นทางการ และการให้สื่อเป็นคนพูด แต่ไม่ว่าเกาหลีเหนือจะโจมตีก่อนหรือถูกโจมตี มีโอกาสสูงว่ารัฐบาลเกาหลีเหนือจะไม่รอดจากสงคราม โดยเฉพาะถ้าเป็นสงครามกับอเมริกา ไม่ว่าในกรณีไหนๆ แต่โดยเฉพาะในกรณีที่เกาหลีเหนือบุกก่อน กองกำลังจีนก็พร้อมจะบุกเข้าเกาหลีเหนือได้ทันที ไม่ใช่เพื่อปกป้องรัฐบาล เพราะถึงจุดนั้นมันก็สายไปเสียแล้ว ดีไม่ดีจะเข้าไปเก็บรัฐบาลเกาหลีเหนือเสียเองด้วยซ้ำ คือชิงบุกเข้าไปยึดให้ได้ก่อนกองทัพอเมริกาเพื่อเข้าไปคุมสถานการณ์ ไม่ให้เกิดปัญหา 4 อย่างที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ยังไงๆ มีความได้เปรียบเรื่องระยะทางอยู่แล้ว แถมเกาหลีเหนือจะไม่ได้เตรียมการตั้งรับจีนไว้เท่าเตรียมป้องกันการโจมตีจากอเมริกา คือไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้น จีนต้องการเป็นผู้กำหนดชะตาอนาคตของเกาหลีเหนือยุคหลังสงคราม อาจจะปกป้องรัฐบาลเดิม อาจจะตั้งรัฐบาลใหม่ อาจจะยึดเสียเอง ไม่มีใครรู้ได้ แต่เขาไม่ยอมให้เกาหลีใต้และอเมริกาเข้ามาคุมเป็นใหญ่ในดินแดนที่ชายแดนติดกับประเทศจีนแน่นอน

ทุกครั้งที่มีความตึงเครียดก็มักจะมีข่าวลือว่าจีนย้ายกองกำลังจำนวนมากไปไว้ที่ชายแดน ตัวอย่างเช่นในช่วงเดือนสิงหาคมปี 2015 หรือเมื่อเดือนเมษายนของปีนี้

4. จีนกังวลกับการมีเพื่อนบ้านติดอาวุธที่ทำตัวบ้าๆ ไหม?
เกาหลีเหนือเคยขู่ไว้ว่าจรวดนิวเคลียร์ของพวกเขา ถ้ายิงไปอเมริกาได้ ก็ยิงไปถึงเมืองไหนๆ ของจีนได้ และจีนจะมีเวลาตั้งรับน้อยกว่ามากด้วย กองกำลังในเขตชายแดนจึงไม่ได้สร้างแค่กำแพงและฐานทัพ แต่ยังสร้างที่หลบระเบิดนิวเคลียร์ (nuclear bunker) ไว้อีกด้วย

การมีเพื่อนบ้านบ้าๆ แถมยังติดอาวุธนิวเคลียร์ ก็เป็นเรื่องที่ทำให้จีนเป็นกังวลมาก ประเทศอื่นอยู่ไกลกว่ายังกังวลเลย เพียงแต่ว่าสิ่งที่จีนกลัวมากกว่าการมีเกาหลีเหนือเป็นเพื่อนบ้าน คือการไม่มีเกาหลีเหนือเป็นเพื่อนบ้าน




5. ทำไมอเมริกาถึงทำอะไรเกาหลีเหนือไม่ค่อยได้?
หลายคนอาจจะเข้าใจว่าเพียงแค่เพราะเกาหลีเหนือมีอาวุธนิวเคลียร์ทำให้อเมริกาทำอะไรเขาไม่ได้ แต่จริงๆ แล้วอเมริกามีระบบป้องกันที่ดีที่สุดในโลกอยู่แล้ว (ดีแค่ไหนไม่มีใครรู้เพราะไม่เคยเห็นการใช้จริงในโลก) และเอาเข้าจริงๆ สงครามนี้ถ้าเกิดเกาหลีเหนือมีแต่แพ้กับแพ้หนักมากๆ

แต่ต่อให้ไม่ถึงขั้นสู้กันมันก็น่าแปลกที่มหาอำนาจอย่างอเมริกาไม่สามารถกดดันเกาหลีเหนือได้มากกว่านี้ โดยเฉพาะช่วงก่อนที่เกาหลีเหนือจะพัฒนาเทคโนโลยีอาวุธของตัวเองมาถึงจุดที่สามารถทดลองอาวุธโชว์โลกให้กลัวได้

แน่นอนอย่างที่รู้กันดี เหตุผลเป็นเพราะว่าจีนหนุนหลังเกาหลีเหนือไว้อยู่ การโจมตีเกาหลีเหนือไม่ใช่ทางเลือกที่เป็นไปได้ของทางอเริกา เพราะจีนเป็นพันธมิตรกับเกาหลีเหนือ ซึ่งหมายถึงว่าอเมริกาต้องสู้รบกับจีนเช่นกัน เป็นสงครามที่ถ้าคิดดีๆ ไม่มีผู้ชนะ มีแต่ผู้แพ้ ทั้งอเมริกา จีน และประเทศอื่นๆ บนโลก ทำทุกอย่างเพื่อไม่ให้เกิดขึ้นแน่นอน

6. อเมริกากับจีนจะร่วมงานกันได้ไหม?
จีนไม่เคยยอมร่วมวางแผนรับมือสถานการณ์ในเกาหลีเหนือกับอเมริกา ทำให้อเมริกาไม่สามารถกดดันเกาหลีเหนือได้อย่างเต็มที่ และไม่สามารถวางแผนการล้มรัฐบาลของเกาหลีเหนือได้

แต่เมื่อเดือนสิงหาคมที่ผ่านมานายพลจากอเมริกาไปเยี่ยมจีน มีข่าวว่าอาจจะมีการพูดคุยถึงแผนรับมือกับสถานการณ์ในเกาหลีเหนือ แม้จะไม่มีข้อมูลที่ชัดเจน ไม่มีแผนที่แน่นอน แต่การยอมพูดคุยกันของสองมหาอำนาจย่อมทำให้รัฐบาลเกาหลีเหนือรู้สึกอึดอัดแน่นอน




7. ทำไมอเมริกาถึงต้องสนใจปัญหาเกาหลีเหนือ?
เหตุผลที่เกาหลีเหนือต่อกรกับอเมริกาก็เพราะอเมริกาคอยสนับสนุนเกาหลีใต้ มีกองกำลังทหารอยู่ในภูมิภาคมากมาย เกาหลีเหนือเคยยินยอมจะเจรจา แต่ข้อแม้คืออเมริกาต้องออกไปจากภูมิภาคซะ ซึ่งแน่นอนว่าอเมริกาและพันธมิตรในภูมิภาคไม่ยอม เรื่องนี้มันก็ 20 กว่าปีมาแล้ว

เหตุผลที่อเมริกายังต้องอยู่เป็นเพราะอเมริกาและพันธมิตรในภูมิภาคไม่สามารถหวังให้จีนมาคอยดูแลแก้ปัญหาเกาหลีเหนือให้ได้ ตราบใดที่เกาหลีเหนือยังคงมีอาวุธนิวเคลียร์ อเมริกาก็จำเป็นต้องมีกองกำลังและฐานทัพในภูมิภาค เพราะถ้าไม่มีอเมริกา จีนจะสามารถใช้เกาหลีเหนือเป็นเครื่องมือในการเข้าครอบคลุมภูมิภาคได้ เพราะใครๆ ก็จะต้องยอมจีน เพราะจีนเป็นประเทศเดียวที่สามารถปกป้องพวกเขาจากภัยของเกาหลีเหนือได้ แต่ถ้าอเมริกายังอยู่ ประเทศในภูมิภาคนี้มีทางเลือก อเมริกายังคงสามารถกดดันไม่ให้เกาหลีเหนือใช้อาวุธได้ ไม่จำเป็นต้องง้อจีนประเทศเดียว เป็นการจำกัดอิทธิพลของจีน ไม่ให้ขึ้นมาครองภูมิภาคนี้แต่เพียงผู้เดียว

8. ทางออกร่วมระหว่างอเมริกากับจีนจะเกิดขึ้นได้อย่างไร?
อเมริกากับจีนจริงๆ แล้วควรมีเป้าหมายในการรักษาเสถียรภาพในภูมิภาคเหมือนกัน บางทีในอนาคตเราอาจจะได้เห็นจีนและอเมริการ่วมมือกันแก้ไขสถานการณ์เกาหลีเหนือด้วยกัน บีบให้เกาหลีเหนือต้องอยู่ตัวคนเดียว ไม่มีพันธมิตรหลงเหลืออยู่บนโลกใบนี้ ทางนิตยสารระดับโลกอย่าง The Economist ก็มองว่าเราเข้าใกล้ความจริงนี้มากขึ้น หลังจากที่เกาหลีเหนือทดลองอาวุธมากขึ้น รัฐบาลจีนได้เพื่มมาตรการคว่ำบาตรทางการเงินกับเกาหลีเหนือมากขึ้น และแหล่งข่าวของเขาก็บอกว่ากองทัพของทั้งสองประเทศก็เริ่มเห็นตรงกันแล้ว



แต่จะว่าไปก็คงยาก ก่อนอื่นเลยจีนต้องไว้ใจและเชื่อมั่นว่าอเมริกาทุ่มเทต่อการรักษาเสถียรภาพในภูมิภาคเท่าจีน ไม่ใช่ต้องการขยายขอบเขตอำนาจของพันธมิตรมาแตะชายแดนจีน ซึ่งแน่นอนว่าการข่มขู่ของ Donald Trump ไม่ช่วยให้จีนมัน่ใจขึ้นเลย วันๆ เอาแต่ขู่ว่าจะรบกับเกาหลีเหนือ Trump ควรเรียนรู้จากประเทศอื่นๆ ในภูมิภาคว่าเขาไม่สามารถขู่ให้รัฐบาลเกาหลีเหนือยอมแพ้ได้ ถ้ามันทำได้ เขาทำกันไปนานแล้ว แต่ควรจะหันมาหาทางกดดันร่วมกัน เพื่อป้องกันไม่ให้มีการใช้อาวุธนิวเคลียร์ เพราะนั้นคือสิ่งที่แย่ที่สุดที่สามารถเกิดขึ้นได้กับโลกใบนี้