รู้จักกับทวีปใหม่ของโลก Zealandia

กระทู้สนทนา

ธรณีวิทยา วิทยาศาสตร์ ภูมิศาสตร์ หน้าต่างโลก

หมายเหตุ - ผมไม่ใช่นักธรณีวิทยา หรือนักวิทยาศาสตร์นะครับ เพียงแต่เห็นข่าว News Feed นี้ขึ้นมาบน Facebook แล้วเห็นว่าน่าสนใจดี จึงนำมาเผยแพร่ให้ทุกท่านได้รับทราบ อนึ่งยังไม่พบการประกาศอย่างเป็นทางการเกี่ยวกับทวีป Zealandia นี้นะครับ เท่าที่ผมเข้าใจคือ ทวีป Zealandia นี้เป็นทวีปที่พื้นที่ส่วนใหญ่จมอยู่ใต้น้ำ (มหาสมุทรแปซิฟิก)

(ด้านล่างนี้ แปลข่าวมาจาก Earth has a brand-new continent called Zealandia, and it's been hiding in plain sight for ages)

เด็กๆ ส่วนใหญ่ คงคุ้นชินกับคำพูดที่ว่า โลกเรานั้นมีทวีปอยู่ 7 ทวีป ประกอบไปด้วย แอฟริกา, เอเชีย, แอนตาร์กติกา, ออสเตรเลีย, ยุโรป, อเมริกาเหนือ และอเมริกาใต้

แต่ในมุมมองของนักธรณีวิทยา นั้นมองว่า ยุโรปและเอเชียนั้น เชื่อมต่อกันเป็นผืนทวีปใหญ่ (มหาทวีป - Supercontinent) เรียกรวมกันว่า "Eurasia - ยูเรเชีย" ซึ่งทำให้จำนวนทวีปในเชิงธรณีวิทยานั้นมีอยู่ 6 ทวีป

แต่จากการศึกษาแผ่นเปลือกโลกใหม่พบว่า มีทวีปใหม่ที่สูญหายไปจากสารบบ นั่นคือทวีป "Zealandia - ซีแลนเดีย" ซึ่งซุกซ่อนอยู่ภายใต้จมูกของเรานานนับพันๆปี

นักวิจัย 11 คนกล่าวว่า นิวซีแลนด์ และนิวแคลิโดเนียนั้น ไม่ใช่เป็นเพียงหมู่เกาะที่เชื่อมต่อกันเท่านั้น แต่ทั้งคู่เป็นแผ่นเปลือกโลกชิ้นเดียวกัน บนเนื้อที่กว่า 4.9 ล้านตารางกิโลเมตร ซึ่งแตกต่างอย่างชัดเจนกับแผ่นเปลือกโลกออสเตรเลีย (ซึ่งความแตกต่างนี้เป็นส่วนสำคัญที่น่าจะทำให้ Zealandia เป็นทวีปใหม่ที่ไม่ใช่ส่วนหนึ่งทวีปออสเตรเลีย เพราะแผ่น Zealandia ไม่ได้แยกออกมาจากทวีปออสเตรเลีย)
(โดยปกติแผ่นเปลือกโลกที่เป็นทวีป (continental crust) จะหนากว่าและมีความหนาแน่นน้อยกว่าแผ่นเปลือกโลกที่เป็นมหาสมุทร (oceanic crust))

นักวิจัยได้กล่าวไว้ในวารสาร Geological Society of America ว่า "เรื่องนี้ไม่ใช่สิ่งที่เพิ่งค้นพบ แต่มันเป็นการค่อยๆ เพิ่มพูนความรู้ความเข้าใจในข้อมูล ในช่วงเวลา 10 ปีที่แล้ว เรายังไม่ได้มีข้อมูลที่มากพอ หรือความมั่นใจที่จะเขียนรายงานนี้ออกมา"

นักวิจัย 10 คนในทีมมาจากหน่วยงานที่ศึกษาเรื่องนี้โดยเฉพาะ และอีกคนมาจากมหาวิทยาลัยในประเทศออสเตรเลีย แต่ถึงกระนั้นนักธรณีวิทยาอื่นๆ ก็ค่อนข้างมั่นใจ และยอมรับในข้อสรุปในรายงานของทีมนี้

Bruce Luyendyk นักธรณีฟิสิกส์จาก University of California at Santa Barbara กล่าวว่า "บุคคลเหล่านี้ เป็นนักวิทยาศาสตร์ชั้นนำของโลก ฉันคิดว่าพวกเขาได้รวบรวมหลักฐานที่เป็นรูปธรรม ซึ่งมันสมบูรณ์แบบจริงๆ และฉันยังมองไม่เห็นว่าจะมีจุดไหนที่โดนตีกลับ เว้นเสียแต่ว่า รายละเอียดเล็กๆน้อยๆ ตรงขอบๆ"

ทำไม Zealandia จึงเกือบจะแน่นอนแล้วว่าเป็นทวีปใหม่

อันที่จริง แนวคิดเรื่องทวีป Zealandia นี้ไม่ใช่เรื่องใหม่ ซึ่ง Luyendyk ได้ประกาศไว้แล้วตั้งแต่ปี 1995 แต่ Luyendyk บอกว่า มันไม่ได้ตั้งใจจะให้มีฐานะเป็นทวีปใหม่ในครั้งแรก แต่มันถูกตั้งชื่อว่า Zealandia เพื่อใช้อธิบายทางธรณีวิทยาในส่วนของ New Zealand, New Caledonia และกลุ่มของธรณีที่จมอยู่ใต้น้ำ และบางชิ้นส่วนที่แยกตัวออกมาจาก Gondwana (มหาทวีปในโบราณกาล ตั้งแต่ 200 ล้านปีที่แล้ว)

Luyendyk กล่าวว่า "นั่นเป็นเหตุผล ที่ฉันยกขึ้นมาในแง่ของความสะดวก เพราะชิ้นส่วนเหล่านั้นเหมือนกัน เมื่อมองจาก Gondwana ฉะนั้นแล้วฉันเลยคิดว่า ทำไมไม่ตั้งชื่อให้กลุ่มของชิ้นส่วนเหล่านี้ขึ้นมาใหม่เลยล่ะ ในเมื่อมันเป็นสิ่งที่แตกต่างกัน"

บรรดานักวิจัยทั้งหลาย ต่างนำเอาแนวคิดของ Luyendyk มาต่อยอด โดยพวกเขาได้เก็บเอาหลักฐานใหม่ๆ นานกว่าทศวรรษ และวิเคราะห์ พิจารณามันด้วย 4 เกณฑ์ที่นักธรณีวิทยาใช้ในการศึกษาชั้นหิน

1. ความสูงสัมพัทธ์ของแผ่นดินที่โผล่ขึ้นพ้นจากพื้นมหาสมุทร
2. ความหลากหลายของชั้นหินต่างๆ 3 ประเภทคือ หินอัคนี (ที่พ่นมาจากภูเขาไฟ), หินแปร (ที่เกิดจากความร้อน หรือความดัน) และหินตะกอน (ที่เกิดจากการกัดเซาะ)
3. ความหนาของชั้นหินและแผ่นเปลือกโลก เทียบกับพื้นมหาสมุทรโดยรอบ
4. ขนาดของพื้นที่ ที่ใหญ่มากพอที่จะพิจารณาได้ว่า เป็นทวีป มากกว่าที่จะเป็นอนุทวีป (microcontinent) หรือชิ้นส่วนของทวีป (continental fragment)

นักธรณีวิทยาต่างพิจารณาแล้วว่า New Zealand และ New Caledonia นั้นเข้าเงื่อนไขทั้งข้อ 1, 2, 3 ข้างต้น โดยที่พวกมันเป็นเกาะที่ใหญ่ที่โผล่พ้นทะเลขึ้นมา และมีความหลากหลายทางธรณีวิทยา (มีหินทั้งสามแบบ) และประกอบขึ้นด้วยแผ่นเปลือกโลกที่หนากว่าและมีความหนาแน่นน้อยกว่าแผ่นมหาสมุทร

ทั้งหมดทั้งปวงนี้ ทำให้ Luyendyk ให้ชื่อ Zealandia และประกาศว่า Zealandia มีฐานะเป็น "ทวีป" ซึ่ง(แตกต่างจากการที่)มันเคยถูกมองว่าเป็น กลุ่มของอนุทวีป หรือบางชิ้นส่วนจากทวีปโบราณ

ผู้เขียนยังได้คำนึงถึงเกณฑ์ข้อสุดท้าย(ที่จะจัดให้ Zealandia เป็นทวีปได้หรือไม่) ว่า "มันใหญ่พอ และรวมเป็นแผ่นเดียวกันมากพอที่จะเป็นทวีปของมันเองได้หรือ?" ..... โดยที่ คำถามนี้เป็นคำถามที่นักวิจัยทั้งหลายต่างเคยมองข้ามไป ซึ่งมันไม่ใช่ความผิดของพวกเขาหรอก เพราะว่า เมื่อมองเผินๆ Zealandia ดูเหมือนจะเป็นสิ่งที่อยู่กระจัดกระจายเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยจริงๆ (ดูเหมือนจะไม่ได้เป็นแผ่นเปลือกโลกชิ้นเดียว)

แต่อย่างไรก็ตาม จากผลการศึกษาครั้งใหม่ ด้วยข้อมูลจาก ภาพถ่ายดาวเทียมที่แสดงถึงความสูงต่ำของพื้นดิน และแผนที่ความโน้มถ่วงของพื้นมหาสมุทรโบราณ แสดงให้เห็นว่า Zealandia นั้นเป็นพื้นที่ที่เป็นชิ้นส่วนเดียวจริงๆ จากข้อมูลนั้นบอกได้ว่า Zealandia นั้นมีขนาดโดยประมาณใหญ่พอๆกับ แผ่นอินเดีย (ซึ่งรวมส่วนของประเทศอินเดีย ปากีสถาน บังคลาเทศ ฯลฯ ด้วย) และใหญ่กว่าแผ่นมาดากัสการ์ (Madagascar), นิวกีนี (New Guinea), กรีนแลนด์ (Greenland) หรือชิ้นส่วนอื่นๆ ของเปลือกโลก

ผู้นำเสนองานเขียนว่า "ถ้าระดับความสูงของแผ่นเปลือกโลก ได้รับการจัดทำแผนที่ในครั้งแรกในแนวทางเดียวกับการจัดทำแผนที่ดาวอังคาร และดาวศุกร์ (ซึ่งไม่มีน้ำทะเลทึบแสง)แล้วละก็ เรายืนยันว่า Zealandia ก็น่าจะได้รับการศึกษาพิจารณาและระบุได้ว่า เป็นหนึ่งในทวีปของโลกใบนี้มาตั้งนานแล้วแหละ"

The geologic devil's in the details

ผู้เขียนยังได้บรรยายเพิ่มเติมว่า ในขณะที่ India มีขนาดที่ใหญ่พอที่จะเป็นทวีป (Continent) และบางทีมันเคยเป็น แต่ในปัจจุบัน India เป็นส่วนหนึ่งของแผ่น Eurasia เพราะว่ามันชน และดันเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของแผ่นทวีปนั้นมาตั้งแต่ ล้านปีที่แล้ว

Zealandia ในกรณีเดียวกัน ณ ตอนนี้ยังไม่ได้ ปะทะเข้าไปยังแผ่น Australia โดยที่ตอนนี้ มีชิ้นส่วนของพื้นมหาสมุทรที่ชื่อว่า "Cato Trough" ยังคงแบ่งแยกแผ่นทวีปเอาไว้ด้วยระยะห่างราวๆ 25 กิโลเมตร

"ข้อโต้แย้งอีกอันหนึ่งของการตั้งให้ Zealandia เป็นทวีป ก็คือการที่มันถูกแบ่งเป็นสองส่วน เป็นส่วนเหนือและส่วนใต้ ด้วยแผ่นเปลือกโลก (tectonic plates) 2 แผ่น คือ แผ่น Australian Plate และ Pacific Plate การแบ่งเป็นส่วนเหนือและส่วนใต้นี้ทำให้ Zealandia ดูเหมือนเป็นชิ้นส่วนของแผ่นทวีปอื่นๆ แทนที่จะเป็นทวีปของตัวมันเองที่รวมเป็นแผ่นเดียวกัน

แต่นักวิจัยก็ได้บอกว่า Arabia, India และส่วนหนึ่งของ Central America ก็มีการโดนแบ่งคล้ายกัน แต่ยังคงได้รับการพิจารณาว่าเป็นส่วนหนึ่งของทวีปอยู่ดี ..... Luyendyk เล่าว่า "ฉันมาจากแคลิฟอร์เนีย ที่นั่นมีรอยต่อของแผ่นเปลือกโลกพาดผ่าน อีกหลายล้านปีถัดไป ชิ้นส่วนทางทิศตะวันตกก็จะเคลื่อนที่ไปใกล้ๆ กับอลาสก้า อย่างนี้จะทำให้ชิ้นส่วนนี้ไม่เป็นส่วนของอเมริกาเหนือหรือเปล่าล่ะ? ไม่ใช่เลย (ยังไงมันก็ยังเป็นส่วนหนึ่งของทวีปอเมริกาเหนืออยู่ดี)"

นอกจากนี้ นักวิจัยยังพบว่า ตัวอย่างหินจาก Zealandia นั้นสร้างมาจากชั้นหินของทวีป ซึ่งเคยเป็นส่วนหนึ่งของ Gondwana และเคลื่อนมาในทิศทางคล้ายกับของทวีป แอนตาร์กติกา และออสเตรเลีย

จากข้อมูลและตัวอย่างต่างๆ แสดงให้เห็นว่า Zealandia ไม่ใช่แตกตัวออกมา แต่มันเป็นส่วนของแผ่นเปลือกโลกที่ถูกทำให้บางลง ยืดออก และกดให้จมอยู่ใต้น้ำ ผ่านกาลเวลามานานนับล้านๆปี ..... ในวันนี้ มีเพียง 5% เท่านั้นที่มองเห็นได้ ซึ่งเป็นเหตุผลที่ว่าทำไมมันเพิ่งถูกค้นพบ

นักวิทยาศาสตร์กล่าวว่า "คุณค่าทางวิทยาศาสตร์ ต่อการจำแนกว่า Zealandia นั้นมีฐานะเป็นทวีป ไม่ใช่เพียงแค่การประกาศชื่อ แต่มันมีประโยชน์ในแง่ธรณีวิทยา ที่ทำให้รู้ได้ว่า แผ่นทวีปก็สามารถถูกกดให้จมลงใต้น้ำได้ และส่วนที่ยังไม่แตกออกไปนั้นมีประโยชน์ และกระตุ้นแนวคิดทางด้าน Geodynamic ต่อการร่วมกันสำรวจ การก่อตัวและล่มสลายของแผ่นเปลือกทวีป"

Luyendyk กล่าวว่า "เขาเชื่อว่า มันจะไม่ได้จบลงเพียงแค่ ความอยากรู้ในทางวิทยาศาสตร์ แต่เขาคิดว่ามันยิ่งใหญ่กว่านั้น ซึ่งจะมีผลกระทบต่อโลกใบนี้อย่างแท้จริง ..... ผลกระทบทางเศรษฐกิจนั้นมีความชัดเจน และมีนัยยะ เพราะต่อไปแล้ว นิวซีแลนด์ จะถูกจัดให้อยู่ในทวีปใด? และส่วนใดไม่ได้อยู่ในประเทศนิวซีแลนด์"

อนึ่ง จากข้อตกลงของสหประชาชาติ ระบุว่า ขอบเขตของทวีปนั้น ถูกกำหนดไว้ว่า ประเทศในอาณาเขตสามารถเสาะหาผลประโยชน์นอกชายฝั่งได้ และนั่นก็ทำให้ ประเทศนิวซีแลนด์อาจจะมีทรัพยากรทางทะเลนับหมื่นล้านดอลลาร์จากน้ำมันใต้ทะเล และแร่ธาตุที่อุดมอยู่ในอาณาเขต