เมื่อบางคนได้ตั้งคำถามกับผมว่า อะไรคือปัญหาของการดำรงอยู่ของอิสลามในภูมิภาคบ้านเรา เป็นคำถามที่ก่อขึ้นท่ามกลางบรรยากาศของกระแสอาเซียน หรือภูมิภาคแบบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ … ผมบอกว่า ในเมื่ออิสลามเป็นสัจจะสากลที่อธิบายการดำรงอยู่ของฟากฟ้าทั้งหลายและแผ่นดิน ดังคำสนทนาระหว่างมูซาและฟาโรห์ ผมก็มองเห็นความสากลนี้สามารถปรากฏขึ้นในทั่วทุกภูมิภาคได้ ทั้งในเอเชีย ยุโรป และแอฟริกา โดยไม่เพียงดำรงแก่นแท้มันไว้ได้ แต่ยังสามารถตอบสนองได้อย่างกลมกลืนกับธรรมชาติของแต่ละท้องที่ที่แตกต่างกันออกไป

ผมคิดว่า จินตนาการของผู้คนที่มีต่ออิสลาม แม้แต่มุสลิมกันเอง คือการมองเห็นอิสลามเป็นทะเลทราย เห็นโดมมัสญิดที่ปรากฏขึ้นตรงใกล้ๆ โอเอซีซ และดาบโค้งงอของนักรบมุสลิมที่เก็บไว้ในฝักและพร้อมที่จะชักชูขึ้นเหนือหัว เพื่อสังหารฝ่ายตรงข้าม … ผมคิดว่าภาพพวกนี้บางส่วนมันเกินจริงอย่างดาบที่กลายเป็นภาพแห่งการหลั่งเลือด แต่หลายๆภาพ ก็ไม่ใช่เรื่องแปลก อิสลามที่ปรากฏขึ้นในท้องทะเลทรายก็ย่อมมีอูฐ มีเด็กๆ ทีอาจสนุกกับการขอให้พ่อได้นั่งบนหลังอูฐ ท่ามกลางบรรยากาศร้อนระอุของท้องทะเลทราย

จินตนาการนี้มักเป็นจินตนาการเดียวในการปรากฏตัวของอิสลามต่อคนจำนวนมาก ทั้งที่คนอาหรับเองก็ไม่ได้อยู่ในโลกที่เป็นแบบนี้ทั้งหมด แม้แต่ในอดีตกาล … ศูนย์กลางอำนาจของอับบาสียะฮฺที่แบกแดดก็เป็นอารยธรรมลุ่มน้ำ ดำรงอยู่ในอีกแบบหนึ่ง แตกต่างจากอุมาวียะฮฺแห่งดามัสกัส หรือสังคมมักกะฮฺในเวลานั้น