เอาแบบเข้าใจง่ายๆ   ปฏิจจสมุปบาท  ก็คือ  การกล่าวถึงปัจจัยที่เกิดสืบเนื่องเกี่ยวโยงติดต่อกัน เป็นเหตุเป็นผลต่อกัน ของวงจรของความทุกข์ ของการเกิดมาเป็นมนุษย์หรือสัตว์ทั้งหลาย ที่เวียนว่ายตายเกิดไปในภพภูมิต่างๆในวัฏฏะสงสาร ...  เริ่มตั้งแต่สาเหตุเริ่มต้นของทุกข์ ว่าทุกข์เกิดมาจากเหตุอะไร  ก่อผลอะไรตามๆ ออกมา สืบเนื่องกันไปเป็นวงจร  เกิดๆดับๆ  ติดต่อไปเรื่อยๆ  และถ้าจะดับวงจรนั้นจะดับที่ตรงไหน  ....

ปฏิจจสมุปบาท  อาจจะแบ่งเป็น ๒ นัยะ  คือ วงจรแบบเล็กละเอียด เกิดขึ้นในขณะจิตเดียว  ไวมากๆ ไวกว่ากระพริบตาหลายล้านเท่า  หรืออีกนัยหนึ่ง  คือ วงจรแบบใหญ่  วงจรหนึ่งหมายถึงที่เราเกิดมาชาติหนึ่งแล้วตายไปครั้งหนึ่ง

-วงจรแบบเล็ก ในขณะจิตเดียว  เรากระพริบตา ๑ ครั้ง  จะมีวงจรปฏิจจสมุปบาทเกิดขึ้นประมาณ ล้านล้านวง ไปแล้ว..ไวมากๆ  หมายถึงจิตเกิดๆดับๆไปแล้วประมาณ ล้านล้านดวง นั่นเอง

-วงจรแบบใหญ่ หมายถึงเราเกิดออกมาจากท้องแม้ มีอายุเติบใหญ่  จนตายลงโลงไปครั้งหนึ่ง  ก็คือวงจรปฏิจจสมุปบาทวงหนึ่ง


วงจรปฏิจจสมุปบาท  เริ่มต้นด้วยอวิชชาไปเรื่อยๆ  จนถึงกองทุกข์ทั้งหมด แล้วกลับมาที่อวิชชาอีก ...ดังนี้ -->  

  อวิชชา --> สังขาร -->  วิญญาณ -->  นามรูป -->  สฬายตนะ -->  ผัสสะ -->  เวทนา -->  ตัณหา -->  อุปาทาน --> ภพ -->  ชาติ -->  ชรา -->  มรณะ -->  ความทุกข์โศกทั้งปวง -->  อวิชชา --> สังขาร -->  วิญญาณ -->  นามรูป -->  สฬายตนะ -->  ผัสสะ -->  เวทนา -->  ตัณหา -->  อุปาทาน --> ภพ -->  ชาติ -->  ชรา -->  มรณะ -->  ความทุกข์โศกทั้งปวง -->  อวิชชา --> ฯลฯ ...... เป็นวงจรไปแบบนี้เรื่อยๆๆๆ ไม่สิ้นสุด จนกว่าจะหมดกิเลส  บรรลุเป็นพระอรหันต์ ...... วงจรนี้จึงจะหยุดลง เมื่ออวิชชาหมดสิ้นไปด้วยมรรคญาณ จะทำให้วงจรนี้สิ้นสุดลง  หมดทุกข์ด้วยประการทั้งปวง