มะก่องถี่ เป็นการเสี่ยงโชคของชาวไทใหญ่ โดยการทักทายปริศนาที่เจ้ามือนำมาใส่กล่องไม้เล็ก ชักแขวนไว้เหมือนธง จะเปิดอีกทีตอนเย็น โดยจะมีคำผวนเป็นกลอนสำหรับไว้ให้ผู้ทายแก้ออกมาแล้วนำมาแทง ลักษณะจะเป็นสัตว์ต่าง ๆ ประมาณ 30 กว่าชนิด ส่วนผลต่างที่ได้ คือ บาทละ 25 บาท แล้วนำมาคูณกับยอดของผู้แทง ( ลักษณะคล้าย ๆ หวย ) ปัจจุบันนี้หาดูยากแล้ว เพราะสิ่งเหล่านี้ขัดต่อกฏหมาย แต่สิ่งนี้เป็นภูมิปัญญาของคนไทใหญ่อย่างหนึ่ง ที่นับวันจะหายไปหมดแล้วครับ



มะก่องถี่ มาจากการพนันของพม่าที่ เรียกว่า “ต๊ง แซะ เ ช่าก์ เก่าง์ ถิ”
ต๊งแซะเช่าก์ แปลว่า 36
เก่าง์ แปลว่า ตัว
ถิ แปลว่า หวย
รวมแล้วแปลว่า “หวย 36 ตัว” มีรูปสัตว์ 36 ชนิด อยู่ตามส่วนต่าง ๆ ของรูปคน วิธีการแทงการออก หวย ก็คงเหมือนที่ ส่างกานต์ เมิงแหง เล่ามา หรือเหมือน หวย ก.ข. ของไทย

ไทใหญ่ เอาคำพม่ามาเรียกแบบไทใหญ่ว่า “หมาก ก่อง ถี่” และกร่อนเป็น “มะก่องถี่”
ตัวหนังสือพม่า ก็เอามาเปลี่ยนเป็น ตัวหนังสือไทใหญ่ คนไทใหญที่ไม่รู้หนังสือพม่าจะได้แน่ใจยิ่งขึ้น

การพนันการเสี่ยงโชค ใคร ๆ ก็ชอบ เพราะหาเงินง่ายดี (เสียเงินก็ง่ายดี)
ในเขตไทย อาจไม่มี
แต่ข้ามไปท่าขี้เหล็ก มีเกลื่อน ข้ามไปฝั่งเมียวดี ก็มีเกลื่อน ข้ามไปเกาะสอง ก็มีเกลื่อน
งานประเพณีต่าง ๆ ในรัฐฉาน และในรัฐของชนกล่มน้อย ก็มีเกลื่อน
พม่าไม่ห้าม กลับสนับสนุนให้มีเป็นงานเอิกเกริก ทั้งการพนัน เหล้า ยาเสพติด
มอมเมาให้ชนกลุ่มน้อยติดการพนัน ติดยาเสพติด จะได้ไม่มีปัญญาไปคิดกู้ชาติ

ขอเอาเรื่องมะก่องถี่ในหนังสือ “เที่ยวเมืองเชียงตุง และแคว้นสาละวิน” โดย บ. บุญค้ำ พิมพ์ครั้งที่ ๑ พ.ศ. ๒๔๙๙ มาฮอมโตยฅนครั

อ่านยากหน่อยนะครับผม



เป๋นประเพณีของคนไตเมื่อจัดงานปอยจะมีก๋ารเล่นพนันโตย ในเจียงตุ๋งก็มีก๋ารตั้งบ่อนโดยประมูลจากเจ้าฟ้าเป๋นเรื่องเป๋นราว มะก่องถี่เป๋นการพนันแบบนึ่งตี้นิยมกั๋นแพร่หลาย

วิธีเล่นมะก่องถี่เหมือนกับหวย ก.ข.ของไทยสมัยก่อน แต่ไจ้ฮูปสัตว์ต่างๆเป๋นตั๋วหวยแตนตั๋วอักษร ตำราเปิ้นว่าได้รับอิทธิพลมาจากจีน คือเอาตั๋วแทนคณะเซียนของจีนมาเล่น ในแต่ละวันมีก๋ารออกหวยเช้าและหวยค่ำ ก่อนหวยมะก่องถี่จะออก เจ้ามือก็จะเอาตั๋วหวยตี้จะออกขึ้นผูกไว้ปล๋ายยอดเสาสูง แล้วก็ออกปัญหาแจกหื้อคนแตง ถ้าใผแตงถูกก็จะได้กิ๋น ๒๗ ต่อ อย่างแตง ๑๐๐ บาท ก็จะได้ ๒,๗๐๐ บาท

ตั๋วหวยเปิ้นจะพิมพ์ใส่ไว้ในฮูปคน โดยหวยตัง ๓๖ ตั๋วจะปรากฏอยู่ตามส่วนต่างๆของร่างก๋าย (ตามฮูปตี้ปี้เคอไตกับส่างกานต์โพสท์มาหื้อผ่อตังบนนั่นแหละ ถ้าเป๋นของเก่าดั้งเดิมจะมีตั๋วอักษรจีนกำกับอยู่ ) ตั๋วอย่างเช่น ม้าอยู่บนหัว อีเห็นอยู่ตี้ปาก นาคกับก่ำเบ้ออยู่ตี้หู ปลาทองอยู่มือขวา นกยางอยู่มือซ้าย หมูอยู่ตี้ท้อง เป็นต้น ฮูปสัตว์ตี้เอามาเป๋นตั๋วหวยนี้เป๋นตั่วแทนของเซียน แต่ละตั๋วมีลำดับเลขประจำตั๋วดังนี้
(๑) ลิง
(๒) กระต่าย (ตำฮาเซียนมีเต่า แหมตั๋วนึ่ง)
(๓) ปลาเงิน
(๔) ก๋าแก๋-นกพิราบ (ตำฮาเซียนเป๋นหอยแครง)
(๕) แหวน (ตำฮาเซียนเป๋นปลาตะเพียน)
(๖) ไก่
(๗) แม่ขาว-แม่ชี (ตำฮาเซียนเป๋นแมวป่า)
(๘) อีเห็น
(๙) หมา
(๑๐) แมงมุม
(๑๑) เต่า (ตำฮาเซียนเป๋นไก่ฟ้า)
(๑๒) เป็ดหรือห่าน
(๑๓) ม้า
(๑๔) หนู
(๑๕) หอย (ตำฮาเซียนเป๋นหอยสังข์และมังกร)
(๑๖) นกแดง (ตำฮาเซียนเป๋นนกนางแอ่น)
(๑๗) แมว (ตำฮาเซียนเป๋นปู๋)
(๑๘) ปลาทอง (ตำฮาเซียนเป๋นปลาฝาหรือตะพาบน้ำ)
(๑๙) มังกร
(๒๐) จ้าง (ตำฮาเซียนเป๋นนกเหยี่ยว)
(๒๑) ปู๋ (ตำฮาเซียนเป๋นกุ้ง)
(๒๒) แป๊ะ (ตำฮาเซียนเป๋นแกะ)
(๒๓) ก๋าดำ
(๒๔) เสือ
(๒๕) งัว (ตำฮาเซียนเป๋นควาย)
(๒๖) นกยูง
(๒๗) ก่ำเบ้อ-ผีเสื้อ
(๒๘) เหยี่ยน-ปลาไหล
(๒๙) นกยาง (ตำฮาเซียนเป๋นนกกระสา)
(๓๐) กบ
(๓๑) เผิ้ง
(๓๒) กว๋าง
(๓๓) งู
(๓๔) หมู
(๓๕) ขี้เดือน-ไส้เดือน (ตำฮาเซียนเป๋นสิงโต)
(๓๖) นาค (ตำฮาเซียนเป๋นมังกร)

ตั๋วหวยเหล่านี้ เปิ้นยังจัดเป็นคู่ ๆ ดังนี้
๑. ลิงคู่กับปลาทอง
๒. กระต่ายคู่กับแหวน
๓. ปลาเงินคู่กับขี้เดือน
๔. ก๋าแก๋คู่กับนกแดง
๕. ไก่คู่กับเหยี่ยน
๖. แม่ขาวคู่กับกว๋าง
๗. อีเห็นคู่กับจ้าง
๘. หมาคู่กับหนู
๙. แมงมุมคู่กับงัว
๑๐. เต่าคู่กับก่ำเบ้อ
๑๑. ห่านหรือเป็นคู่กับงู
๑๒. ม้าคู่กับนกยูง
๑๓. หอยคู่กับเผิ้ง
๑๔. แมวคู่กับมังกร
๑๕. ปูคู่กับนาค
๑๖. แป๊ะคู่กับก๋าดำ
๑๗. เสือคู่กับนกยาง
๑๘. หมูคู่กับกบ

ก๋ารจัดคู่นี้เปิ้นจัดต๋ามตำราเซียน แต่จะใดเปิ้นเอามาไจ้เป๋นคู่เพื่อเล่นมะก่องถี่ยังบ่ฮู้เหตุผล เพียงแต่อู้กั๋นว่า ถ้าออกปัญหาเป๋นสัตว์ขึ้นมาอย่างนึ่ง ฅนก็มักจะนึกถึงตั๋วตี้เป๋นคู่กั๋น ตัวอย่างเช่น ถ้าปั๋ญหาชวนหื้อกึ๊ดถึงม้า เขาอาจจะออกเป๋นนกยูงซึ่งเป๋นคู่กับม้าก็ได้ เพราะคนเล่นจะแตงคู่ไว้เสมอ คือจะแตงตังม้าและนกยูงโตย ตี้แต้นั้นมันก็เป๋นอุบายของเจ้ามือตี้ต้องก๋ารหื้อคนเล่นต้องเสียเงินแตงมะก่องถี่เพิ่มขึ้นอย่างน้อยก็แหมเท่านึ่ง

ส่วนตำแหน่งของหวยนั้น ถ้าออกปัญหาว่าไจ้อวัยวะส่วนใดส่วนนึ่ง คนแตงก็จะต้องไปผ่อตั๋วหวยตี้อยู่บนอวัยวะส่วนนั้น ตัวอย่างเช่นถ้าปัญหาอู้ถึงเรื่องท้องก็จะต้องเดาว่าจะต้องออกหมู ถ้าเกี่ยวกับมือก็จะต้องเดาว่าจะต้องออกนกยางหรือปลาทอง ซึ่งก็เป๋นอุบายแหมอันนึ่งตี้เยียะหื้อคนแตงต้องเล่นหวยอย่างน้อย ๒ ตั๋ว

ส่วนปัญหาหรือกำไบ้หวยตี้เจ้ามือจะออกไปหื้อคนแตงมะก่องถี่ไปตี๋ความหรือตายนั้น ก็บ่มีหลักก๋ารอะหยังหื้อยึดถือเป๋นหลักได้ นึกจะเขียนปั๋ญหาอะหยังก็เขียนไปเรื่อย คนตี้เอาปัญหาไปแจกก็หยิบเอาไป บ่ต้องคำนึงว่าปัญหานั้นมีอะหยังตี้ปอจะหื้อเข้าใจ๋ไปได้ว่าเป๋นตั๋วหวยตี้เอาขึ้นไปแขวนไว้แล้ว แต่คนเล่นก็ยังอุตส่าห์เอาไปอ่านเอาไปตี๋ความไปได้ต่างๆ ถ้าเกิดบังเอิญไปถูกเข้าก็นึกว่าตั๋วเองเก่งไขปั๋ญหามะก่องถี่ออก

ลองเอาตั๋วอย่างปัญหามะก่องถี่ตี้ออกตี้ท่าขี้เหล็กมาลองตายผ่อสัก ๔-๕ ข้อน้อ ขอหมู่จุมปี้น้องลองไจ้ปั๋ญญาตี๋ปัญหาผ่อโละ เผื่อเวลาเปิ้นเปิดเล่นมะก่องถี่ฝั่งปู้น เฮาจะได้เอาเงินเข้าประเทศพ่อง ๕๕๕๕๕

ปัญหาข้อ ๑ : แก้วแก่นเม็ดค่ามันแปงหลวง เอาลุกตางเหนือมาขายตางใต้ กำไฮมีมากนัก ปั๋ญหาหื้อดูจ้าดนัก กลับปิ๊กป้อกบ้านเมือเมือง

ปัญหาข้อ ๒ : ฟังวิทยุใจ๋หลุใจ๋หาย ได้ฟังกำทำนายใจ๋ฮักขึ้น ต้องสายใจ๋ดีมโนต้องๆ ปอได้ดีคำเมาอิ่มต้อง ปัญหาหื้อดูไก่เมาถูกค้อน ก็ก้อยหายเป่งหม่อมเมาไป

ปัญหาข้อ ๓ : ท่าขี้เหล็กนี้บ้านเมืองคับขัน แม่สายแม่จันคนเดินไต่เต้า ปัญหาหื้อดูยามคืนนั้นเล่า เป๋นเปี๊ยะแห่งอั้นลายเมียว

ปัญหาข้อ ๔ : ยามดอกไม้ติ้กหาบานเผย ไผจมเจยไฅ่ดมดอกแก้ว ปัญหาหื้อดูตี้น้ำกิ่วเจี้ยวไหลไปยังบ่อก้าง

ปัญหาข้อ ๕ : ผ้าลายดอกไม้ยิ่งดูยิ่งสวย สอดหาตวยตี้ไหนบ่ได้ มีแต่ร้านเดียวกะลาแขกใต้ ตั้งขายอยู่หั้นฮิมตาง ปัญหามันแท้บ่ถ้าดูไกล๋ หื้อดูในร้านกูลาเถ้า

กำเฉลย
ปัญหาข้อ ๑ หวยออก – แม่ขาว
ปัญหาข้อ ๒ หวยออก – จ้าง
ปัญหาข้อ ๓ หวยออก – อีเห็น
ปัญหาข้อ ๔ หวยออก – กระต่าย
ปัญหาข้อ ๕ หวยออก – กบ

เป๋นจะใดพ่องครับ อ่านปัญหากั๋นแล้วตายถูกกี่ข้อ สรุปแล้วได้กะเสียครับ ๕๕๕๕๕ จะหันว่าปัญหาตี้ออกมาบ่มีอะหยังตี้จะจวนหื้อเดาได้เลย กำตี้ว่าหื้อผ่อตำแหน่งตี้ตั๋วหวยก็เหมือนกั๋น อย่างกะว่าอีเห็นอยู่ตี้ปาก ในปัญหาก็บ่มีอะหยังเกี่ยวกับปาก ถ้าจะถือเอากำว่าแมวลายก็ยังมีเสือแหมตั๋วตี้มีลายเหมือนแมว แต่บางเตื้อก็มีปัญหาตี้สามารถจะตายได้เหมือนกั๋น อย่างตายว่า เป๋นตำรวจฮักษาบ่หื้อขโมยลักของในบ้าน แต่บ่มีเงินเดือน มีแต่เบี้ยเลี้ยง เป๋นคนสุภาพเรียบร้อยบ่ดุร้าย หวยออกตี้ตั๋ว แมว อี้ก้า ถ้าอู้กำสมัยใหม่ก็บ่ามีอะหยังตี้แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างปัญหากับหวยเลย สรุปแล้ว เดา เสี่ยง เอาล้วนๆ

นอกจากก๋ารตายปั๋ญหาอย่างตี้อู้มาแล้ว บางฅนฝันหันอะหยัง หรือไปปะสัตว์อะหยังก็จะเอาไปตี๋ความแล้วเอาไปแตงมะก่องถี่ สมัยก่อนเล่ากั๋นว่า มีแม่ญิงสองสามคนไปขอหวยมะก่องถี่จากเจ้าฟ้า ๆ รำคาญตี้มารบก๋วน อู้แล้วก็เอามือซ้ายก๋ำนิ้วจี้ขวาจั๊กเข้าจั๊กออก แล้วก็ไล่หมู่แม่ยิงบ้าหวยหมู่นั้นไป แม่ยิงก็โขธหาว่าเจ้าฟ้าลามกดูถูก ปอหวยมะก่องถี่ออกเป๋น แหวน ก็นึกถึงตี้เจ้าฟ้าแป๋งมือหื้อผ่อซึ่งเป๋นก๋ารใบ้หวยว่าเป๋นแหวน ก็ได้แต่เสียใจ๋ตี้ตั๋วง่าวไปเอง

เรื่องตี้เจ้าฟ้าใบ้หวยนี้อาจเป๋นเรื่องจริงก็ได้ เพราะในก๋ารประมูลหวยจากเจ้าฟ้านั้น นอกจากจะได้เงินประมูลแล้ว เจ้าฟ้ายังมีสิทธิ์เลือกเอาตั๋วหวยไว้เป๋นของตั๋วเก่า สัก ๑๐ ตั๋วหรือกว่านั้นแล้วแต่จะตกลงกั๋น ถ้าคนแตงหวยตี้เจ้าฟ้าเลือกไว้ เงินตี้แตงตังหมดก็เป๋นของเจ้าฟ้า ถ้าแตงถูกหวยของเจ้าฟ้า เจ้ามือต้องจ่ายเงินหื้อคนแตงเอง แต่ว่าบ่ได้เงินแตงเพราะเป๋นของเจ้าฟ้า ดังนั้นเจ้าฟ้าก็อาจมีผลประโยชน์ในหวยตี้เลือกนั้น ก็อาจใบ้หวยหื้อคนไปแตงก็ได้

Credit : หลื่อเจงคำ
http://sboibc3m.wordpress.com/2012/09/08/%E0%B8%A1%E0%B8%B0%E0%B8%81%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%96%E0%B8%B5%E0%B9%88-%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B9%84%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%B1%E0%B8%9A-%E0%B8%AB/