อุทยัพพยญาน เป็นการเห็นการเกิดดับพร้อมกันของรูปนาม ซึ่งจิตจะต้องมีกำลัจึงจะเห็นได้ จิตที่มีกำลังเป็นตัวรู้ เป็นจิตที่กว้างคลุมอาการของรูปนาม (อภิภายตน)เป็นจิตที่เป็นอรูปฌานแผ่ออกจากภายใน กว้างกว่าอาการของรูปนามจึงคลุมอาการของรูปนามได้ เมื่อคลุมอาการของรูปนามจึงเหมือนแหที่ขังปลาไว้ภายใน จึงรู้ความเป็นไปของรูปนาม รู้ว่ารูปนาม อะไรเกิด อะไรดับ เกิดอย่างไรดับอย่างไร เมื่ออาการทางขันธ์5แต่ละอาการดับลง ผู้รู้ วิญญานรู้ก็ดับไปด้วย เมื่อรู้ไดัอย่างนี้ จิตจะมีความตั้งมั่น มั่นคง ญานนี้จึงมี3อย่าง
1.ตัวที่เป็นผู้รู้ ผู้ดูอาการ เป็นวิญญานขันธ์
2.อาการเป็นผู้ถูกรู้ เป็นขันธ์5
3.จิตที่ตั้งมั่น เป็นตัวจิต
ในขณะอยู่ในญาน จิตจะสลัดความกลัว ความโกรธ หลง จิตจะอยู่กับจิตที่ตั้งมั่น มั่นคง
อุทยัพพยญาน
1.ตัวที่เป็นผู้รู้ ผู้ดูอาการ เป็นวิญญานขันธ์
2.อาการเป็นผู้ถูกรู้ เป็นขันธ์5
3.จิตที่ตั้งมั่น เป็นตัวจิต
ในขณะอยู่ในญาน จิตจะสลัดความกลัว ความโกรธ หลง จิตจะอยู่กับจิตที่ตั้งมั่น มั่นคง