วิเคราะห์จากปัยจัยรวม ๆ หลายด้าน
- สภาพภูมิประเทศ ภูเขา, หุบเขาซับซ้อน , พื้นที่เกาะ , ความเเห้งเเล้งต่าง ๆ
- ด้านมานุษยวิทยา มนุษย์ฝั่งตะวันตกน่าจะฉลาดกว่า ? (ไม่เเน่ใจ) สังเกตจากการปฏิวัติอุตสาหกรรม
- ทรัพยากร เเละการริเริ่มพัฒนาคิดค้นต่าง ๆ
- ฝั่งเอเชียเหมือนเป็นจุดเริ่มต้นของศาสนา+จิตวิญญาณ มากกว่าการพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์

โดยพื้นฐานเเล้ว ประเทศฝั่งเอเชียพัฒนายากกว่าฝั่งยุโรป/อเมริกาใช่ไหมคะ