- ดูจบ ชอบ เหมือนนั่งฟัง Lecture วิชาประวัติศาสตร์ที่แทรกด้วยวิชาภูมิศาสตร์ของประเทศเพื่อนบ้านเพลิน ๆในเวลา 14 นาที ถึงให้ความรู้ได้ไม่หมดทั้งตำราในเวลาที่จำกัดแต่ก็ได้รับความรู้ไปไม่น้อยเช่นกัน สารคดีเรื่องนี้จะเล่าผ่านมุมมองของตัวละคร 3 คนที่อาศัยในชุมชนโรการ์ กอเอ็ง ที่ติดกับแม่น้ำโขงในเขตกัมพูชา อย่าง วรรณา , สีนา และ เล่ห์ญา แบบให้ตัวละครพรรณนาเอง ตั้งแต่แนะนำตัวว่าเป็นใคร ทำงานอะไร มาอยู่ที่แห่งนี้ได้ยังไง ในสไตล์ Document สำรวจข้อมูล ระหว่างทางก็แวะไปสำรวจดูบ้านของพวกเขาแต่ละคน ดู Activity ประจำวัน สลับกับแวะไปถ่ายตามเมืองหลวงอย่างกรุงพนมเปญ เขตชานเมืองแต่ละที่กลายเป็นเขตอุตสาหกรรมผลิตรายได้ของนักลงทุน ดูไปรู้สึกเข้าใจและเห็นใจพวกเขาที่กำลังเผชิญกับการเติบโตของทุนนิยมที่ค่อย ๆ กว้านซื้อที่ในเขตธรรมชาติที่มองเห็นขุมทรัพย์ข้างในจากการปล่อยให้เรือพาณิชย์เข้ามาดูดทรายในพื้นที่อนุรักษ์ที่นอกจากเป็นบ้านของพวกเขาแล้วยังเป็นอาชีพที่หล่อเลี้ยงชีวิตอีกด้วยจนกระทั่งมีการออกคำสั่งให้พวกเขาต้องย้ายไปอยู่ที่อื่นโดยปราศจากการเยียวยาใด ๆ มันชวนตั้งคำถามให้ปวดใจลึก ๆ ว่า ถ้าเป็นเราจะรับมือกับมันยังไง ?

- คือได้ศึกษาเรื่องราวของกัมพูชา ตั้งแต่สงครามฝรั่งเศสจนถึงยุคเขมรแดงจากการดูข่าวก็ดี , หนังสือก็ดี กระทั่ง ดูหนังอิงประวัติศาสตร์มาอย่าง Killing Field (1984) และ First They Killed My Father (2017) ก็ตาม สิ่งเหล่านี้ทำให้เราเห็นภาพและพอเรียบเรียง Timeline ในขณะนั้นได้อยู่ว่าเคยเกิดอะไรขึ้นพอมาเชื่อมโยงกับสารคดีเรื่องนี้ก็เลยกลายเป็นการประกอบชิ้นส่วนจิ๊กซอว์เพื่อสมานรอยต่อช่วงเวลาให้เป็นรูปกระจ่างชัดขึ้นว่า อ๋อ มันมีที่มาอย่างนี้นี่เอง ถึงแม้ว่าตัวสารคดีไม่ได้กล่าวถึงเหตุการณ์นั้นแต่เราก็อดที่จะนึกถึงขึ้นมาไม่ได้จริง ๆ  ว่านี่คือสารตั้งต้นให้ประเทศเป็นอย่างทุกวันนี้ เมื่อเทียบกับสภาพบ้านเมืองถือว่าเติบโตจริง แต่โตแค่เปลือกนอก เจริญแต่วัตถุรวยกระจุกในกลุ่มชนชั้นทุนนิยมจากนักลงทุนต่างชาติสวนทางกับความเป็นอยู่ของคนส่วนใหญ่ที่เป็นคนชนชั้นกลางลงมาอยู่แบบอัตคัดและจนกระจายไม่ต่างกับบ้านเรานัก 

- กัมพูชามีแม่น้ำสายสำคัญที่เป็นตัวเชื่อมรอยต่อหลายประเทศในเขตเอเชียนั่นคือ แม่น้ำโขง ซึ่งที่นี่แหล่ะคือแหล่งขุมทรัพย์ให้บรรดานักลงทุนหรือนักธุรกิจเข้ามาหาประโยชน์กันสนุกสนาน นั่นคือ ทราย ที่เป็นวัตถุดิบสำคัญที่ใช้อุปโภคในภาคอุตสาหกรรมและแปรรูปเป็นวัสดุเครื่องใช้ในการบริโภคครัวเรือน เช่น ปูน , แก้ว และ กระจก เพื่ออำนวยความต้องการของคนในปัจจุบันที่มีมากขึ้นตามอัตราการขยายตัวของประชากรโดยไม่มีทีท่าว่าจะหยุดจนกลายเป็นความฟุ่มเฟือยเกินความพอดี คนจึงต้องซื้อที่ขุดดินถางป่าเพื่อเอามาสร้างบ้าน สร้างตึกเบียดเสียดกันเป็นปลากระป๋องเหมือนจีน สาขา 2 ตอนกล้องถ่ายภาพมุมสูงดูโครงการบ้านวิลล่าที่สร้างมาแบบ Pattern เดียวกัน เรียงหน้าเหมือนกับเรื่อง Vivarium (2019) ที่เห็นแล้วจูบไม่หอมในความสมบูรณ์แบบในอุดมคติหลอก ๆ ที่มองว่าเสียดสีและเย้ยยันบนความเหลื่อมล้ำระหว่างชนชั้นที่เน้นขายฝันเพื่อล่อใจคนมีฝัน เมื่อมองกลับที่คนอีกกลุ่มที่ยังอาศัยในบ้านสังกะสี รับจ้างหาเช้ากินค่ำเป็นวัน ๆ รู้สึกเจ็บปวดยังไงไม่รู้ 

- หนังสะท้อนให้เห็นว่าการดูดทรายในแม่น้ำแต่ละครั้งมันส่งผลกระทบอะไรต่ออะไรบ้าง ถึงไม่ได้ใช้ภาพ Graphic ประกอบลงไปแต่การพรรณนาผ่านบทสนทนาทำให้เราเข้าใจสิ่งที่สื่อมาตั้งแต่ต้นจนถึงช่วงท้ายเรื่องมีการสรุปเส้นทางของตัว วรรณา , สีนา และ เล่ห์ญา ว่าชีวิตจะเป็นอย่างไรแต่ไม่ใช่ปัญหาใหญ่โตเพราะนี่คือหนังสารคดี ขณะเดียวกันได้มอบ Message ล้ำค่าบางอย่างให้เป็นการบ้านทบทวนและเก็บไปคิดกันต่อว่าควรตระหนักในสิ่งที่เกิดขึ้นบนโลกนี้ ซึ่งผมได้เห็นข่าวประเภทนี้ผ่านตาใน Internet แล้วเห็นด้วยว่าเป็นปัญหาใกล้ตัวมากและมีแนวโน้มว่าในไม่ช้าจะถึงจุดวิกฤติเร็ววัน โอเคว่าทรายสามารถสร้างตัวได้แต่ก็ต้องใช้เวลาในการฟื้นฟูแต่ระบบนิเวศถูกรบกวนจนเปลี่ยนไปแล้ว ถ้าคนเอาแต่ดูดต่อเพียงต้องการให้เศรษฐกิจมัน Run ไปตามโลก ยังไงสักวันหนึ่งก็หมดหายไปอยู่ดี ถึงจะไม่หมดไปแต่ก็เกิด Effect อื่นตามมาอยู่ดี ไม่ใช่แค่ตัวสภาพแม่น้ำเบื้องต้นที่แห้งแล้งจนเหลือแต่เศษดินแต่ยังทำให้สัตว์น้ำไม่มีที่อยู่และสูญพันธุ์ไป เพราะ แรงดูดของเครื่องยนต์เรือมันดันไปจี้จุดของชั้นใต้ดินจนเกิดการสะเทือนของพื้นดินจนเกิดการเคลื่อนตัวทำให้เกิดแผ่นดินไหวแถมโยงไปถึงภาวะโลกร้อนทำให้เกิดภัยแล้งและน้ำท่วมอีก ถ้าพวกคอนกรีตสามารถ แยกค่าออกจากกันเป็นทราย , หิน , น้ำ และ ปูน ได้นี้จะช่วยประหยัดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติบนโลกได้เยอะมาก ไม่ว่าจะทำอะไรลงไปด้วยวิธีไหนสิ่งนั้นก็จะย้อนกลับไปหาไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง ถึงไม่เกิดขึ้นในเร็ววันก็อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต เพียงแค่สะสมปัญหาและรอจังหวะแค่นั้น 

ขอขอบคุณผู้อ่านทุกท่านครับ เมื่อได้อ่านแล้ว สามารถกด Like & Share บทความของผม และ  Facebook : EM Pascal เพื่อเป็นกำลังใจในการรีวิวครั้งต่อไป ขอบคุณครับ