การแห่ลูกแก้วเป็นเป็นประเวณีของชาวล้านนาที่ถือปฏิบัติสืบต่อกันมาเป็นเวลาช้านาน การแห่ลูกแก้วเป็นการแห่เด็กชายซึ่งจะบรรพชาเป็นสามเณรในพุทธศาสนา ส่วนมากอายุไม่เกิน 15 ปี ถือปฏิบัติทุกปีในช่วงระหว่างเดือน 6 – 8 เหนือ (มีนาคม – พฤษภาคม)

    ก่อนจะถึงวันบรรพชา 1 วัน พ่อแม่ผู้ปกครองจะนำเด็กเข้าพิธีบรรพชาไปแต่งองค์ทรงเครื่องที่วัด ประดับประดาด้วยอาภรณ์อย่างสวยงามแล้วขึ้นขี่บนหลังม้า บางพื้นที่อาจขี่คอผู้ใหญ่ แห่ไปตามบ้านญาติพี่น้องเป็นการแจ้งให้ทราบว่าลูกแก้วจะเข้าบรรพชาเป็นสามเณรถือเป็นการบอกบุญไปในตัวด้วย

    ในอดีตการจัดงานบุญแห่ลูกแก้ว หรือ “ปอยบวช” หรือ “ปอยน้อย” ในภาษาล้านนาก็เพื่อให้ลูกศิษย์วัดหรือ “ขะโยม” ที่คอยรับใช้ทำงานในวัดเป็นเวลาพอสมควรและได้เรียนจบการศึกษาภาคบังคับแล้ว ทางวัดและญาติพี่น้องก็จะร่วมกันเป็นเจ้าภาพพิธีบรรพชาให้เป็นสามเณรในพระพุทธศาสนาเมื่อกำหนดวันเป็นที่แน่นอนแล้ว พ่อแม่ญาติพี่น้องก็จะจัดหาเครื่องอัฏฐบริขารสำหรับสามเณรบวชใหม่ โดยมีผ้าสะบง 1 ผืน จีวร 1 ผืน อังสะ 1 ผืน ผ้ารัดเอว บาตร ลูกประคำ ดอกไม้ธูปเทียนจัดทำเป็นกระทงหรือทำเป็นช่อใส่ลงไปในพานสำหรับการขอบรรพชา 1 กระทง นอกจากนั้นยังมีกระทงสำหรับการขอศีล 1 กระทงและกระทงสำหรับขออุปัชฌายะอีก 1 กระทง
    สำหรับครอบครัวในที่ไม่มีเงินพอก็จะใช้วิธีเรี่ยไรเงินจากญาติพี่น้องหรือผู้ที่พอมีฐานะในหมู่บ้านของตนให้ช่วยบริจาคคนละชิ้นสองชิ้น เจ้าภาพงานบวชแต่ละคนจะมีพิมพ์บัตรเชิญไปตามหมู่บ้านต่าง ๆ ที่ญาติพี่น้องไปอาศัยอยู่ให้มาร่วมทำบุญ ส่วนสามเณรที่เตรียมจะเข้าบวชจะต้องมีการฝึกท่องคำขอบวชให้ได้ในระหว่างที่ยังเป็นขะโยม ในสมัยโบราณจะต้องสามารถอ่านอักขระภาษาพื้นเมืองได้ เมื่อบวชเรียนแล้วก็ต้องอ่านตัวหนังสือในพระธรรมคัมภีร์ต่าง ๆ ได้รวมทั้งท่องบทสวดมนต์ทำวัตร ฝึกกิริยาท่าทางการกราบไหว้เมื่ออยู่ในสมณเพศ

    ก่อนถึงวันงานจะมีการแอ่วผ้าอุ้ม คือนำเอาเครื่องใช้ของสงฆ์ที่ซื้อมาแล้วนั้นใส่บนพานให้คนอุ้มและมีคนกางสัปทนจัดเป็นขบวน ตีฆ้องร้องป่าวไปตามหมู่บ้านต่าง ๆ ในระแวกใกล้เคียงเพื่อประกาศงานบุญด้วย เมื่อถึงวันงาน เจ้าภาพจะไปพร้อมกันที่วัด นำเด็กชายที่จะเข้าบวชมาแต่งองค์ทรงเครื่องสมมุติให้เหมือนอย่างเจ้าสิทธาตถ์ หรือ เจ้าชายสิทธัตถะ ยามจะออกบวช มีเครื่องทรงที่สวยงามลูบไล้ด้วยน้ำอบน้ำหอมทางแป้งแต่งตัวเต็มที่ คนล้านนาจึงเรียกว่า “ลูกแก้ว” จากนั้นจะให้ชายฉกรรจ์ที่แข็งแรงทำหน้าที่เป็นม้ากัณฐัก หรือ ม้ากัณฐกะ ให้ลูกแก้วได้ขึ้นขี่คอ บางคนอาจจะใช้ม้าจริงหรืออาจใช้ช้างเข้ามาแทนก็ได้

   ขบวนลูกแก้วจะแห่ไปรอบ ๆ หมู่บ้านและจะขึ้นไปบนบ้านผู้ที่มีอาวุโสของหมู่บ้านเพื่อให้ผูกข้อมือ ขอศีลขอพร หลังจากนั้นขบวนลูกแก้วก็จะเดินทางกลับไปยังวัดเพื่อเปลี่ยนเครื่องแต่งตัวของลูกแก้วเป็นนุ่งขาวห่มขาวเพื่อเข้าพิธีบวช โดยมีพระอุปัชฌาย์ทำหน้าที่ผู้บวชให้
    ในงานบุญปอยน้อย หรือ ปอยบวชลูกแก้วนี้จะมีมหรสพเฉลิมฉลองเพื่อให้ความบันเทิงแก่ผู้มาร่วมงาน งานมหรสพจะใหญ่โตเพียงใดก็ขึ้นอยู่กับฐานะของเจ้าภาพ ส่วนใหญ่จะนิยมดนตรีพื้นเมือง ซอ แต่ปัจจุบันได้มีการนำเอาดนตรีสตริงเข้ามาเล่นเพื่อให้ผู้มาร่วมงานได้สนุกสนานรื่นเริง สำหรับเด็กวัด หรือ ขะโยมบางคนที่พ่อแม่ยากจนทางวัดและศรัทธาที่มีฐานะก็จะร่วมกันเป็นเจ้าภาพให้ เพราะชาวล้านนาถือว่าการบวชลูกแก้วเป็นการทานอีกลักษณะหนึ่ง มีอานิสงส์มาก เพราะการได้ร่วมสร้างเนื้อนาบุญขึ้นในบวรพุทธศาสนาเป็นโอกาสการทานครั้งของคนในชุมชน ซึ่งอาจร่วมเป็นเจ้าภาพในการซื้อปัจจัยถวายหรือซื้อเครื่องอัฏฐบริขารหรืออาจร่วมเป็นเจ้าภาพในการเลี้ยงภัตตาหารแด่พระสงฆ์หรืออาจร่วมบริจาคทรัพย์ ปัจจัยเล็ก ๆ น้อย ๆ ตามศรัทธา นับเป็นโอกาสในการทำบุญที่เอื้ออานิสงส์หลายรูปแบบตามแต่กำลังศรัทธาของผู้ถวายทาน



ร่วมสมทบทุนเป็นเจ้าภาพบรรพชาอุปสมบทสามัคคี ประจำปี 2567 สำนักปฏิบัติธรรมประจำจังหวัดแพร่ แห่งที่ 8
วัดพระธาตุพระลอ อำเภอสอง จังหวัดแพร่
วันที่ 6 เมษายน พ.ศ.2567

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม : พระครูไพโรจน์พัฒนโกศล วัดพระธาตุพระลอ อำเภอสอง จังหวัดแพร่
หมายเลขโทรศัพท์ 0869226974