บ้านห้วยโก๋นเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ที่อยู่ท่ามกลางขุนเขาและป่าไม้อยู่ใน ต.งอบ อ.ทุ่งช้าง จ.น่าน (ปัจจุบันเป็น อ.เฉลิมพระเกียรติ) มีประชากร ประมาณ 50 หลังคาเรือน เป็นคนไทลื้อและถิ่น ประมาณ 300 คน ห่างจากชายแดนไทย - ลาว ประมาณ 3 กม. สมัยก่อนมีการข้ามไปมาระหว่างประชาชนชาวไทยและประชาชนชาวลาว จนกระทั่ง ประเทศลาวได้เปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นระบอบคอมมิวนิสต์การไปมาหาสู่กันจึงทำได้ยาก เมื่อ ผกค. ได้เริ่มก่อการร้ายขึ้นที่ จ.น่าน ฐานบ้านห้วยโก๋นเคยถูก ผกค. เข้าโจมตีมาครั้งหนึ่งเมื่อปี พ.ศ.2511 ในครั้งนั้นมี ตชด. เสียชีวิต จำนวน 3 นาย ต่อมาจึงได้เปลี่ยนเอากำลังทหารเข้าไปวางแทน พล.ม.ส่วนหน้า ซึ่งมีหน้าที่รับผิดชอบในการปราบปราม ผกค. ในเขต จ.น่าน ได้จัดกำลังของ ร.21 พัน 2 รอ. เข้ารับผิดชอบ ณ ฐานปฏิบัติการบ้านห้วยโก๋น จำนวน 1 มว. (ร้อย ร.2123) เข้าที่ฐานปฏิบัติการ กม.21 พร้อมด้วยชุดปฏิบัติการ ร้อย.ป.2011 โดยมี ร.ท.สัมพันธ์ แจ้งเจนเวทย์ เป็น ผบ.ชุด
(แผนที่บริเวณบ้านห้วยโก๋น อ.เฉลิมพระเกียรติ จ.น่าน จาก Google maps ในปัจจุบัน)
เมื่อวันที่ 8 เม.ย. 2518 ฝ่ายเราได้รับข่าวสารที่น่าเชื่อถือได้ว่า ผกค. จะเข้าตีฐานบ้านห้วยโก๋น ผบ.ร้อย จึงได้สั่งการให้หน่วย ลว. 2 หน่วย จัดกำลังจากฐาน กม.21 จำนวน 21 นาย ให้ ร.ท.อุดม วิทยะเมธาคินทร์ เป็น หน.ชุด และจากฐานบ้านสบปืน จำนวน 10 นาย ให้ ร.ต.กำพล แจ่มมิน เป็น หน.ชุด นำกำลังพลไปเพิ่มกำลังให้กับฐานบ้านห้วยโก๋นซึ่งมี ร.ต.พงษ์ศักดิ์ ขันธวิธี เป็น ผบ.ฐาน ซึ่งในขณะนั้น ผกค. ได้วางกำลังรอบๆ ฐานแล้ว โดยที่ฝ่ายเราไม่ทราบ
เมื่อวันที่ 9 เม.ย. 2518 เวลาประมาณ 0430 พลุสะดุดทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของฐานได้แตกสว่างขึ้น ยามผลัดสุดท้ายของฐานเข้าใจได้ถูกต้องว่าต้องเป็นการกระทำของฝ่ายตรงข้ามจึงได้ยิงอาวุธประจำกายยิงไปยังบริเวณนั้น ทันใดนั้น ผกค. ก็ระดมยิงเข้ามาในฐานอย่างรุนแรงและจากรอบทิศทางด้วยอาวุธเบาและอาวุธหนักหลายชนิด เช่น ปลย.อาร์ก้า, จรวดอาร์พีจี, ปรส. และเครื่องยิงลูกระเบิด
ยามชุดปฏิบัติการของทหารปืนใหญ่ ป.2011/1 ซึ่งตั้งอยู่ฐาน กม.21 อยู่ทางทิศตะวันออกของฐานบ้านห้วยโก๋น ได้ยินเสียงปืนและเสียงระเบิดอย่างรุนแรงที่ฐานบ้านห้วยโก๋นจึงแจ้งให้ศูนย์อำนวยการยิง(ศอย.) ทราบและเตรียมการไว้ แต่ยังไม่ได้รับการติดต่อจากฐานบ้านห้วยโก๋น
เวลา 0454 ผบ.ร้อย ร.2123 ได้รับรายงานจากฐานบ้านห้วยโก๋นว่าถูก ผกค. เข้าตีและขอให้ปืนใหญ่ยิงช่วย แต่เนื่องจากทางฐานบ้านห้วยโก๋นไม่ได้กำหนดที่ตั้งเป้าหมายให้แน่ชัด ผบ.ร้อย.ร.2123 และ ผบ.ชุดปฏิบัติการ ป.2011/1 กับ จนท.ศอย.ป. จึงพิจารณาร่วมกันว่าจุดระดมยิงในการตั้งรับจุดใดจะสามารถยับยั้งการเข้าตีของ ผกค. ได้ดี ในที่สุดจึงตกลงใจยิงไปยังจุดทางด้านตะวันออกใกล้กับสนาม ฮ. เป็นอันดับแรก
ร.ท.ชาญศักดิ์ อัญชลิสังกาศ ปฏิบัติหน้าที่แทน ผบ.มว.ป.2011/1 จึงได้สั่งยิงกระสุนปืนใหญ่นัดแรกของ ปบค. ขนาด 75 มม. จำนวน 1 กระบอก จากที่ตั้งยิงปืนใหญ่ฐานปฏิบัติการ กม.21 ยิงออกไปก่อน เวลา 0500 โดยใช้ปืนใหญ่ 1 กระบอก ยิงไปยังจุดระดมยิงในการตั้งรับที่ใกล้กับสนาม ฮ. และอีก 1 กระบอก ยิงไปยังจุดอื่น เมื่อยิงกระสุนนัดแรกออกไปแล้ว ทหารปืนใหญ่ไม่ได้รับการติดต่อจากฐานบ้านห้วยโก๋น(ไม่มี ผตน. ประจำฐานบ้านห้วยโก๋น เพราะ ผตน.ต้องอยู่กับ ผบ.ร้อย.ร.2123 ที่ฐาน กม.21) แต่ทางฐานบ้านห้วยโก๋นได้ส่งข่าวผ่านทาง ผบ.ร้อย.ร.2123 ว่าได้ยินเสียงปืนใหญ่ใกล้เคียงกับที่เคยปรับการยิงเอาไว้ แต่ไม่สามารถปรับการยิงได้ เนื่องจากยังมืดอยู่และเป็นพื้นที่ป่าเขาต้องรบอย่างติดพัน เมื่อเป็นการยิงแบบไม่มีการตรวจการณ์ ทางผู้รับการสนับสนุนต้องการให้ปืนใหญ่ยิงสนับสนุน ทหารปืนใหญ่จึงใช้วิธียิงกวาดเป็น เขต 5 มิล 3 มุมยิง ส่วนทางทิศใช้การยิงต่างทิศข้างละ 100 ม. นอกจากจุดระดมยิงทั้งหลายที่ได้ปรับไว้แล้วและจุดที่ทางฐานบ้านห้วยโก๋นต้องการให้ยิงมากที่สุด คือ บริเวณสนาม ฮ. ซึ่งเป็นด้านเข้าตีหลักของ ผกค.
เวลา 0500 ที่ตั้งยิงปืนใหญ่ ป.2011/1 ปบค. ขนาด 75 มม. ฐาน กม.21 ขอกระสุนปืนใหญ่เพิ่มเติมจาก ร้อย.ป.2011 พัน.ป.201 (ป.พัน.20) อ.ปัว เพราะ กระสุนกำลังจะหมด ร้อย.ป.2011 พัน.ป.201 จึงรายงานขอรับการสนับสนุน ฮ. ไปยัง พล.ม.สน. ค่ายสุริยพงษ์ จ.น่าน เพื่อขอกระสุนปืนใหญ่ให้กับที่ตั้ง ณ ฐาน กม.21
เวลา 0600 ร.ต.กำพล แจ่มมิน ผบ.หน่วย ลว. จากฐานบ้านสบปืน ได้แจ้งให้ ผบ.ร้อย.ร.2123 ทราบว่า ผกค. ส่วนหนึ่งได้เข้ามาในฐานบ้านห้วยโก๋นทางทิศตะวันออกได้แล้วและมีกำลังหนุนเนื่องเข้ามาอย่างไม่ขาดสาย กำลังของฝ่ายเราไปรวมกันอยู่ทางทิศใต้ ฝ่ายเราไม่สามารถใช้อาวุธประจำหน่วยทั้ง ค. ขนาด 4.2 นิ้ว และ ค. ขนาด 60 มม. ได้ จึงร้องขอให้ปืนใหญ่ยิงแตกอากาศเหนือฐานปฏิบัติการ ปืนใหญ่ทั้ง 2 กระบอก ได้ทำการยิงกระสุนแตกอากาศเหนือฐานบ้านห้วยโก๋นอย่างหนักและต่อเนื่องทำให้ ผกค. ไม่สามารถเข้าตีฐานได้สำเร็จและพบกับการสูญเสียอย่างหนัก
ในเวลาเช้าของวันเดียวกัน พล.ม.สน. ได้สั่งการให้ ฮ.ติดอาวุธ ทำการยิงสนับสนุนเหนือที่หมาย พร้อมกับส่งกองหนุนจาก ร้อย.ร.2122 ไปเพิ่มเติม แต่ถูกต้านทานอย่างหนัก ฮ. ลงไม่ได้ ในเวลาบ่าย บ.ติดอาวุธ ซึ่งมาเพิ่มเติมการยิงสนับสนุนทางอากาศอย่างหนัก ทำให้การปะทะเบาบางลง ฝ่ายเราสามารถผลักดันให้ ผกค. ถอยห่างจากฐานได้ในเวลาต่อมาและปืนใหญ่จากฐาน กม.21 ยังทำการยิงคุ้มกันฐานบ้านห้วยโก๋นตลอดเวลาทั้งคืน เนื่องจาก บ.ติดอาวุธไม่สามารถปฏิบัติการได้ในเวลากลางคืน
วันที่ 10 เม.ย. 2518 ฝ่ายเราได้มีการเพิ่มเติมกำลังและทำการ ลว. กวาดล้าง ผกค. ส่วนที่เหลือในบริเวณรอบๆ ฐานบ้านห้วยโก๋นจนถึงวันที่ 14 เม.ย. 2518 เหตุการณ์จึงสงบลง
ด้วยอำนาจการยิงอย่างรุนแรงของทหารปืนใหญ่การยิงแตกอากาศของ ปบค. ขนาด 75 มม. จำนวน 1 มว. (2 กระบอก) เหนือฐานบ้านห้วยโก๋น ได้รับการยืนยันจากผู้ซึ่งอยู่ที่ฐานบ้านห้วยโก๋นในขณะนั้นว่าได้ผลดีสามารถทำลายสังหาร ผกค. ที่เข้ามาในฐานเสียชีวิตเป็นจำนวนมากและยังสกัดกั้นยับยั้ง ผกค. ที่ส่งกำลังหนุนเนื่องกันเข้าเข้าตีได้เป็นอย่างดี ทำให้ ผกค. ต้องล่าถอย ไม่สามารถเข้ายึดฐานบ้านห้วยโก๋นได้สำเร็จและยังถูกปืนใหญ่ทำลายในขณะถอนตัวจนได้รับการสูญเสียอย่างหนัก สำหรับทหารราบฝ่ายเดียวกันไม่ได้รับอันตรายแต่อย่างใด
ผลของการรบ ผกค. เสียชีวิต จำนวน 52 นาย และบาดเจ็บเป็นจำนวนมาก เราสามารถยึดอาวุธยุทโธปกรณ์ได้จำนวนหนึ่ง ฝ่ายเราเสียชีวิต จำนวน 17 นายและบาดเจ็บ จำนวน 25 นาย ผลการรบที่บ้านห้วยโก๋นเป็นบทพิสูจน์ที่สำคัญของอำนาจการยิงจากปืนใหญ่สนามทั้งทางเทคนิคและทางยุทธวิธีที่มีความแม่นยำด้วยการยิงที่ต่อเนื่องทำให้เราสามารถรักษาเอกราชและอธิปไตยของชาติมาได้ถึงทุกวันนี้
อ้างอิง: นิตยสารทหารปืนใหญ่ ฉบับพิเศษ วันทหารปืนใหญ่ 17 ธันวาคม 2562
(แก้ไขย่อหน้า)
วีรกรรมทหารปืนใหญ่ บ้านห้วยโก๋น
เมื่อวันที่ 9 เม.ย. 2518 เวลาประมาณ 0430 พลุสะดุดทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของฐานได้แตกสว่างขึ้น ยามผลัดสุดท้ายของฐานเข้าใจได้ถูกต้องว่าต้องเป็นการกระทำของฝ่ายตรงข้ามจึงได้ยิงอาวุธประจำกายยิงไปยังบริเวณนั้น ทันใดนั้น ผกค. ก็ระดมยิงเข้ามาในฐานอย่างรุนแรงและจากรอบทิศทางด้วยอาวุธเบาและอาวุธหนักหลายชนิด เช่น ปลย.อาร์ก้า, จรวดอาร์พีจี, ปรส. และเครื่องยิงลูกระเบิด
ยามชุดปฏิบัติการของทหารปืนใหญ่ ป.2011/1 ซึ่งตั้งอยู่ฐาน กม.21 อยู่ทางทิศตะวันออกของฐานบ้านห้วยโก๋น ได้ยินเสียงปืนและเสียงระเบิดอย่างรุนแรงที่ฐานบ้านห้วยโก๋นจึงแจ้งให้ศูนย์อำนวยการยิง(ศอย.) ทราบและเตรียมการไว้ แต่ยังไม่ได้รับการติดต่อจากฐานบ้านห้วยโก๋น
เวลา 0454 ผบ.ร้อย ร.2123 ได้รับรายงานจากฐานบ้านห้วยโก๋นว่าถูก ผกค. เข้าตีและขอให้ปืนใหญ่ยิงช่วย แต่เนื่องจากทางฐานบ้านห้วยโก๋นไม่ได้กำหนดที่ตั้งเป้าหมายให้แน่ชัด ผบ.ร้อย.ร.2123 และ ผบ.ชุดปฏิบัติการ ป.2011/1 กับ จนท.ศอย.ป. จึงพิจารณาร่วมกันว่าจุดระดมยิงในการตั้งรับจุดใดจะสามารถยับยั้งการเข้าตีของ ผกค. ได้ดี ในที่สุดจึงตกลงใจยิงไปยังจุดทางด้านตะวันออกใกล้กับสนาม ฮ. เป็นอันดับแรก
ร.ท.ชาญศักดิ์ อัญชลิสังกาศ ปฏิบัติหน้าที่แทน ผบ.มว.ป.2011/1 จึงได้สั่งยิงกระสุนปืนใหญ่นัดแรกของ ปบค. ขนาด 75 มม. จำนวน 1 กระบอก จากที่ตั้งยิงปืนใหญ่ฐานปฏิบัติการ กม.21 ยิงออกไปก่อน เวลา 0500 โดยใช้ปืนใหญ่ 1 กระบอก ยิงไปยังจุดระดมยิงในการตั้งรับที่ใกล้กับสนาม ฮ. และอีก 1 กระบอก ยิงไปยังจุดอื่น เมื่อยิงกระสุนนัดแรกออกไปแล้ว ทหารปืนใหญ่ไม่ได้รับการติดต่อจากฐานบ้านห้วยโก๋น(ไม่มี ผตน. ประจำฐานบ้านห้วยโก๋น เพราะ ผตน.ต้องอยู่กับ ผบ.ร้อย.ร.2123 ที่ฐาน กม.21) แต่ทางฐานบ้านห้วยโก๋นได้ส่งข่าวผ่านทาง ผบ.ร้อย.ร.2123 ว่าได้ยินเสียงปืนใหญ่ใกล้เคียงกับที่เคยปรับการยิงเอาไว้ แต่ไม่สามารถปรับการยิงได้ เนื่องจากยังมืดอยู่และเป็นพื้นที่ป่าเขาต้องรบอย่างติดพัน เมื่อเป็นการยิงแบบไม่มีการตรวจการณ์ ทางผู้รับการสนับสนุนต้องการให้ปืนใหญ่ยิงสนับสนุน ทหารปืนใหญ่จึงใช้วิธียิงกวาดเป็น เขต 5 มิล 3 มุมยิง ส่วนทางทิศใช้การยิงต่างทิศข้างละ 100 ม. นอกจากจุดระดมยิงทั้งหลายที่ได้ปรับไว้แล้วและจุดที่ทางฐานบ้านห้วยโก๋นต้องการให้ยิงมากที่สุด คือ บริเวณสนาม ฮ. ซึ่งเป็นด้านเข้าตีหลักของ ผกค.
เวลา 0600 ร.ต.กำพล แจ่มมิน ผบ.หน่วย ลว. จากฐานบ้านสบปืน ได้แจ้งให้ ผบ.ร้อย.ร.2123 ทราบว่า ผกค. ส่วนหนึ่งได้เข้ามาในฐานบ้านห้วยโก๋นทางทิศตะวันออกได้แล้วและมีกำลังหนุนเนื่องเข้ามาอย่างไม่ขาดสาย กำลังของฝ่ายเราไปรวมกันอยู่ทางทิศใต้ ฝ่ายเราไม่สามารถใช้อาวุธประจำหน่วยทั้ง ค. ขนาด 4.2 นิ้ว และ ค. ขนาด 60 มม. ได้ จึงร้องขอให้ปืนใหญ่ยิงแตกอากาศเหนือฐานปฏิบัติการ ปืนใหญ่ทั้ง 2 กระบอก ได้ทำการยิงกระสุนแตกอากาศเหนือฐานบ้านห้วยโก๋นอย่างหนักและต่อเนื่องทำให้ ผกค. ไม่สามารถเข้าตีฐานได้สำเร็จและพบกับการสูญเสียอย่างหนัก
ในเวลาเช้าของวันเดียวกัน พล.ม.สน. ได้สั่งการให้ ฮ.ติดอาวุธ ทำการยิงสนับสนุนเหนือที่หมาย พร้อมกับส่งกองหนุนจาก ร้อย.ร.2122 ไปเพิ่มเติม แต่ถูกต้านทานอย่างหนัก ฮ. ลงไม่ได้ ในเวลาบ่าย บ.ติดอาวุธ ซึ่งมาเพิ่มเติมการยิงสนับสนุนทางอากาศอย่างหนัก ทำให้การปะทะเบาบางลง ฝ่ายเราสามารถผลักดันให้ ผกค. ถอยห่างจากฐานได้ในเวลาต่อมาและปืนใหญ่จากฐาน กม.21 ยังทำการยิงคุ้มกันฐานบ้านห้วยโก๋นตลอดเวลาทั้งคืน เนื่องจาก บ.ติดอาวุธไม่สามารถปฏิบัติการได้ในเวลากลางคืน
วันที่ 10 เม.ย. 2518 ฝ่ายเราได้มีการเพิ่มเติมกำลังและทำการ ลว. กวาดล้าง ผกค. ส่วนที่เหลือในบริเวณรอบๆ ฐานบ้านห้วยโก๋นจนถึงวันที่ 14 เม.ย. 2518 เหตุการณ์จึงสงบลง
ด้วยอำนาจการยิงอย่างรุนแรงของทหารปืนใหญ่การยิงแตกอากาศของ ปบค. ขนาด 75 มม. จำนวน 1 มว. (2 กระบอก) เหนือฐานบ้านห้วยโก๋น ได้รับการยืนยันจากผู้ซึ่งอยู่ที่ฐานบ้านห้วยโก๋นในขณะนั้นว่าได้ผลดีสามารถทำลายสังหาร ผกค. ที่เข้ามาในฐานเสียชีวิตเป็นจำนวนมากและยังสกัดกั้นยับยั้ง ผกค. ที่ส่งกำลังหนุนเนื่องกันเข้าเข้าตีได้เป็นอย่างดี ทำให้ ผกค. ต้องล่าถอย ไม่สามารถเข้ายึดฐานบ้านห้วยโก๋นได้สำเร็จและยังถูกปืนใหญ่ทำลายในขณะถอนตัวจนได้รับการสูญเสียอย่างหนัก สำหรับทหารราบฝ่ายเดียวกันไม่ได้รับอันตรายแต่อย่างใด
ผลของการรบ ผกค. เสียชีวิต จำนวน 52 นาย และบาดเจ็บเป็นจำนวนมาก เราสามารถยึดอาวุธยุทโธปกรณ์ได้จำนวนหนึ่ง ฝ่ายเราเสียชีวิต จำนวน 17 นายและบาดเจ็บ จำนวน 25 นาย ผลการรบที่บ้านห้วยโก๋นเป็นบทพิสูจน์ที่สำคัญของอำนาจการยิงจากปืนใหญ่สนามทั้งทางเทคนิคและทางยุทธวิธีที่มีความแม่นยำด้วยการยิงที่ต่อเนื่องทำให้เราสามารถรักษาเอกราชและอธิปไตยของชาติมาได้ถึงทุกวันนี้
อ้างอิง: นิตยสารทหารปืนใหญ่ ฉบับพิเศษ วันทหารปืนใหญ่ 17 ธันวาคม 2562
(แก้ไขย่อหน้า)