แมงสี่หูห้าตา เป็นชื่อสัตว์ประหลาดตัวหนึ่งในตำนานว่าด้วยวัดพระธาตุดอยเขาควายแก้ว อำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย 

ตำ​นาน​”แมงสี่หู​ ห้าตา” มีลักษณะ​คล้ายหมี​ ขนปกคลุม​ร่างกาย​ มีหูสองคู่​ ตา 5 ดวง​ ที่ดวงตาจะเป็นสีเขียว​ 

กินถ่านไฟร้อนเป็นอาหาร​เมื่อถ่ายมูลออกมา​เป็น​ทองคำ​ แมงสี่หู​ ห้าตายังได้เชื่อมโยง​กับพระพุทธ​ศาสนา​


โดยว่าจำนวนสี่หู​ ห้าตา​ แสดง​ถึงหลัก​ธรรม​พรหม​วิหาร​4 และ​ ศีล 5​

4 หูหมายถึงหลักพรหมวิหาร 4 และ 5 ตาหมายถึงศีล 5 ข้อ ส่วนเรื่องที่แมง 4 หู 5 ตา
 
กินถ่านไฟแล้วอึออกมาเป็นทองคำนั้นหมายถึง มีความอดทนต่อกิเลสมาร จนผลบุญส่งให้ประสบกับความเจริญรุ่งเรือง



นิทาน​พื้น​เมือง​ของ​ชาวล้านนา​ เรื่อง​ “แมงสี่หู​ ห้าตา” หรือ”พระ​อินทร์​จำแลง” ได้เล่าต่อกันว่าในสมัยพุทธกาล​ 

มีชายหนุ่มฐานะ​ยากจน​ขัดสน​ มีที่ดินเพียงเล็กน้อย​ไว้ปลูกข้าวกิน เกิดเหตุแห้งแล้ง​ฝนฟ้า​ไม่ตกต้อง​ตามฤดูกาล​ 

ต้นข้าว​ที่​ปลูก​ไว้ไม่ประสบ​ผล​ตามที่คาดหมายได้ครึ่ง​เสีย​ครึ่ง​ มีพระอินทร์​บนสวรรค์​ได้มองเห็นความ​เป็น​อยู่ของชายผู้นี้​ 

จึง​อยาก​ช่วย​เหลือ​ให้พ้น​ทุก​ข์ยาก​ จึงจำแลงกายเป็น​สัตว์​ประหลาด​ มีลักษณะ​มีสี่หู ห้า​ตา​ มาทำลายต้นข้าวในนาม​ 

ชายหนุ่ม​เห็น​เข้าก็เกิด​ความโมโห​ คิด​จะ​ฆ่าสัตว์แต่ไม่มีอาวุธ​ จึง​คิดหาวิธีดักจับสัตว์​จนกระทั่ง​จับได้​ 

จึงนำมาผูกติดไว้กับต้นเสากระท่อม  เมื่อ​จับได้ก็เลี้ยงไว้หลังจาก​เสร็จ​สิ้น​ทำนากลับบ้าน​ในตอนเย็น​ได้นำหญ้า

มาให้แมงสี่หู​ ห้า​ตา​ กิน​ แต่มัน​ไม่​ยอมกินยืนตัวสั่น​เหมือว่าหนาว​ คงต้อง​การความอบอุ่น​ 

จึงหาฟืนมาก่อไฟสร้างความอบอุ่น​ให้​ ในขณะที่​ชายหนุ่ม​เสร็จ​ภารกิจ​มต่างๆเข้ากระต๊อบ​เพื่อ​พักผ่อน​

 ได้เห็นแมงสี่​หู​ ห้า​ตา​ เก็บ​กินก้อน​ถ่านที่แดงและร้อน​ อย่างไม่รู้ร้อนและไม่ลวกปาก​ดูจนตัวเองเผลอหลับ​ 

ตื่นมาตอนเช้า​ตนเองเห็นเป็นทองคำ​ ชายหนุ่ม​จึงนำทองคำไปขายจนร่ำรวย




การบูชา​กราบไหว้​ขอพร”แมงสี่หู​ ห้าตา” หรือ​”พระอินทร์จำแลง” ต้อง​มากราบไหว้​ในช่วงเวลาค่ำ​ เป็น​ต้นไป

มีความเชื่อว่า​ หากใครมีความทุกข์​ ความลำบาก​ เมื่อมาขอพร​ เอาสิ่งไม่ดีมาทิ้งไว้​ 

ความทุกข์​ ความ​ลำบาก​ก็จะหายไปพร้อมกับตะวันที่ตกดิน​



นอกจากนี้ แมง 4 หู 5 ตา” ยังนำมาใช้เป็น มาสคอต ประจำการแข่งขันกีฬาแห่งชาติ เจียงฮายเกมส์ เมื่อปี 2561 อีกด้วย 


สำหรับเจ้าของไอเดียแมง 4 หู 5 ตา คือ “ปอย” พจวรรณ พันธ์จินดา ชาวจังหวัดเชียงราย 

โดยเธอได้เผยถึงที่มาในการออกแบบมาสคอตแมง 4 หู 5 ตา ที่มีชื่อว่าเจ้า “คำสุข” นี้ว่า “เราได้ไอเดียว่า 

ที่เชียงใหม่ก็เคยนำเอาตัวฟาน (เก้งเผือก) มาเป็นมาสคอตในการรณรงค์ให้เชียงใหม่เป็นเมืองมรดกโลก 

ซึ่งฟานก็เป็นสัตว์เป็นตำนานโบราณเชียงใหม่เหมือนกัน อีกทั้งที่ญี่ปุ่นนำเอาเทพเจ้าต่างๆ มาเป็นมาสคอตได้  

ที่เชียงราย แมง 4 หู 5 ตา ซึ่งเป็นตำนานเก่าก็น่าจะเป็นมาสคอตได้เช่นเดียวกัน”