ต่อสาบมรกต หรือ ต่อมณีรัตน์
emerald jewel wasp
เป็นแมลงที่แสนอันตราย
และมีพิษเหมือนตัวต่อทั่วไป
ถ้าคนถูกต่อมณีรัตน์ต่อยด้วยเหล็กในแล้ว
จะสร้างความเจ็บปวดให้กับคน
ได้แบบแทบเลือดตากระเด็น

ตัวต่อชนิดนี้พบได้ในพื้นเขตร้อนชื้น
ในเอเชียใต้ แอฟริกา หมู่เกาะแปซิฟิก
สำหรับคนไม่ต้องกังวลกับพวกมันมากนัก
เว้นแต่พวกมันจะถูกรุกราน ถูกรบกวน
พวกมันจึงจะออกมาทำร้ายศัตรู

แต่สำหรับแมลงสาบ Cockroaches
การได้พบเจอตัวต่อชนิดนี้ คือ
ฝันร้าย/ฝันสยองของแมลงสาบ
เพราะตัวต่อมณีรัตน์
คือ ตัวต่อปรสิตที่กดขี่
แมลงสาบให้กลายเป็นทาส
ด้วยการฉีดสารพิษรุนแรง
ที่ควบคุมจิตใจไว้ในสมองแมลงสาบ
หลังจากแมลงสาบถูกเหล็กใน
ของตัวต่อต่อยเข้าไปแล้ว
จะสูญเสียพฤติกรรมการควบคุมตัวเอง
และกลายเป็นทาสของตัวต่อมณีรัตน์

หลังจากนั้น
ตัวต่อจะวางไข่ในตัวแมลงสาบ
และเมื่อตัวอ่อนเจริญเติบโตขึ้นมา
ก็จะกัดกินอวัยวะภายในแมลงสาบ
ขณะที่ยังมีชีวิตอยู่จนกระทั่งตาย
จากนั้นลูกตัวต่อมณีรัตน์
ก็จะโผล่ตัวออกมาจากศพ
เหมือนแมลงจากต่างโลก
ระเบิดออกมาจากช่องท้องของเหยื่อ
.


ต่อสาบมรกตตัวเมีย
มักจะมีขนาดเล็กกว่าเหยื่อของมัน
โดยตัวต่อจะเริ่มโจมตีจากด้านบนของเหยื่อ
ก่อนที่จะคว้าคอแมลงสาบไว้แล้ว
จับพลิกหงายท้อง แล้วต่อยด้วยเหล็กใน
จำนวนสองครั้งติดต่อกันในตัวแมลงสาบ

การต่อยด้วยเหล็กในครั้งแรก
จะพุ่งเป้าไปที่กลางลำตัว
ช่วงทรวงอกที่อยู่ระหว่างขาคู่แรก
ซึ่งจะทำให้แมลงสาบเป็นอัมพาต
ที่ขาชั่วคราวด้วยพิษของเหล็กใน

การสูญเสียความคล่องตัว
ของแมลงสาบจากการต่อยครั้งแรก
ทำให้ตัวต่อต่อยด้วยเหล็กในครั้งที่สอง
อย่างแม่นยำที่น่าทึ่งโดยเหล็กในที่สอง
จะต่อยที่จุด Neurotoxin 
การต่อยเหล็กในลงไปอย่างแม่นยำ
ส่วนของสมองของเหยื่อส่วนของเซลล์ที่รับรู้
/ควบคุมความรู้สึกโต้ตอบแบบอัตโนมัติ

หลังจากแมลงสาบถูกตัวต่อยครั้งที่สอง
แมลงสาบก็ไม่สามารถวิ่งหนีไปได้อีก
แม้ว่าคู่ขาของมันเริ่มกลับมาเป็นปกติแล้ว

ในตอนแรก
แมลงสาบจะเฉื่อยชาราวกับเมาหมัดแล้ว
และแล้วแมลงสาบก็เริ่มกิจวัตรประจำวัน คือ
การแต่งตัวเองอย่างสงสัยตนเอง
เป็นเวลานานราวครึ่งชั่วโมง
โดยจะทำความสะอาดตัวเองอย่างประณีต
ด้วยการถูหน้าผาก/เช็ดหนวดทั้งคู่ให้สะอาด
ในขณะที่ตัวต่อเองก็เตรียมพร้อมที่จะวางไข่

พิษ Dopamine เป็นสารเคมี
ที่ควบคุมการให้รางวัลตนเอง
และศูนย์ความสุขของสมอง
นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่า
น่าจะเป็นพิษโดปามีน
ที่กระตุ้นการแต่งตัวของแมลงสาบ
ด้วยการทำความสะอาดตัวเอง
แม้ว่ายังไม่มีข้อมูลชัดเจนนักว่า
พฤติกรรมดังกล่าวนี้มีความจำเป็นส่วนหนึ่ง
ต่อกระบวนการวางไข่ของตัวต่อหรือไม่
หรือเกิดผลข้างเคียงในตัวแมลงสาบ
อย่างที่ไม่คาดคิดมาก่อน

แต่นักวิทยาศาสตร์บางคนเชื่อว่า
การแต่งตัวของแมลงสาบ
คือ การที่ทำให้มั่นใจได้ว่า
ที่พักอาศัยของตัวปรสิต
จะสะอาดปราศจากจุลินทรีย์
สำหรับตัวอ่อนตัวต่อที่อ่อนแอ

ส่วนนักวิทยาศาสตร์ท่านอื่น ๆ เชื่อว่า
นี้เป็นเพียงวิธีการที่ทำให้
แมลงสาบยุ่งวุ่นวายกับตัวเอง
และเกิดความฟุ้งซ่านในตัวเอง
จากการที่ตัวต่อต่อยเหล็กใน
พร้อมสารพิษเข้าไปในร่างกาย

แต่สำหรับตัวต่อ
นี่คือ การจัดเตรียมหลุมฝังศพ
ของแมลงสาบในอีกไม่ช้านี้
.


ในช่วงเวลาที่แมลงสาบทำความสะอาดตนเอง
พิษจะเริ่มออกอาการเข้าครอบงำ
ประสาทความรู้สึกของแมลงสาบ
ทำให้ไม่สามารถวิ่งหนีเอาตัวรอด
หรือทำสิ่งใด ๆ ตามที่ต้องการได้
แต่มันไม่ได้สูญเสียความสามารถ
ในการเคลื่อนไหวของตัวมันเอง

แต่ดูเหมือนว่า
มันไม่จะอยากเคลื่อนไหวแต่อย่างใด
พิษของตัวต่อก็ไม่ได้ทำให้
แมลงสาบมึนงงหรือหมดความรู้สึก
เพียงแต่เปลี่ยนวิธีการที่สมอง
ของพวกมันจะรับรู้/ตอบสนอง
(น่าจะมีสภาพอาการเคลิบเคลื้อม
มีความสุขแบบพวกคนติดยา)

ในตอนนี้มันจะกลายเป็นแมลง
ที่เชื่องอย่างสมบูรณ์แล้ว
กลายเป็นทาสที่ถูกชักนำ
ไปรังของตัวต่อสาบมรกต
ตัวต่อจะจับที่หนวดแมลงสาบ
แล้วพาเดินไปรอบ ๆ
เหมือนใช้สายลากจูงสุนัขให้เดินตาม
.


ตัวต่อสาบมรกตจะหักหนวดแมลงสาบ
ในตำแหน่งที่ถูกต้องโดยสัญชาตญาน
(บางตัวกินก่อนลากเข้าไปในรัง
บางตัวลากเข้าไปในรังแล้วค่อยกิน)

โดยตรงที่หนวดแมลงสาบ
จะเป็นท่อดูดของเหลวให้กับตัวต่อสาบมรกต
ตัวต่อสาบมรกตจะดื่ม Hemolymph
ของเหลวที่มีลักษณะคล้ายเลือด
ในลำตัวแมลงสาบ เพื่อเสริมเพิ่มพลังงาน
ที่ตัวต่อสูญเสียไประหว่างการต่อสู้

แต่นักวิจัยบางคนเชื่อว่า
การกระทำของตัวต่อสาบมรกตแบบนี้
ทำเพื่อควบคุมปริมาณของพิษ
ในร่างกายของแมลงสาบ
ไม่ให้มีมากเกินไปกว่าอัตราที่เหมาะสม
เพราะอาจจะฆ่าเหยื่อตายก่อน
ที่ตัวอ่อนจะเติบโตขึ้นมา
ภายในร่างกายของแมลงสาบได้

จากนั้นตัวต่อสาบมรกตก็จะเจารู
ที่ขาแมลงสาบข้างใดข้างหนึ่ง(ขาคู่ที่สอง)
แล้วทำการวางไข่หนึ่งฟอง
เข้าไปในขาของแมลงสาบ
หลังจากนั้นก็จะอุดรูโพรง
ทางเข้าออกของขาแมลงสาบ
ด้วยเศษดินเศษทราย
เพื่อป้องกันไม่ให้ฟองไข่หลุดออกมา
หรือถูกศัตรูบุกรุกเข้าไปทำร้าย
ไข่อ่อนของตัวต่อสาบมรกต

กินระยะเวลาประมาณสองวัน
ไข่อ่อนตัวต่อก็จะฟักเป็นตัวออกมา
แล้วตัวอ่อนก็จะเจริญเติบโต
ภายในร่างกายของแมลงสาบ

ในตอนแรกตัวอ่อนจะกัดกิน
ที่ขาของแมลงสาบ
เพื่อดื่ม hemolymph
ที่มีคุณค่าทางโภชนาการที่ไหลออกมา

ต่อมาตัวอ่อนก็จะเจาะรูเข้าไป
ในช่องท้องของแมลงสาบ
แล้วอาศัยอยู่ข้างในตัวแมลงสาบ
เพื่อกัดกินอวัยวะภายในของแมลงสาบ
เมื่ออวัยวะภายในหายไปหมดสิ้นแล้ว
แมลงสาบก็จะตายไปในทึ่สุด

ตัวอ่อนก็จะเข้าสู่ระยะดักแด้
แล้วหุ้มตัวด้วยรังไหมที่พ่นออกมาเอง
ภายในร่างกายแมลงสาบที่ว่างเปล่าแล้ว

หลังจากผ่านไปหลายสัปดาห์(ราว 40 วัน)
พอดักแด้ครบกำหนดแล้ว
ตัวต่อจะกัดรังไหมออกมา
ตัวต่อที่โตเต็มวัยก็จะโผล่ออกมา
จากเปลือกของแมลงสาบ
เพื่อเริ่มวัฏจักรวงจรชีวิตสัตว์โลก
ที่น่าสยดสยองต่อไป
.


แต่แมลงสาบตัวโตก็เรียนรู้วิธีการ
ที่จะป้องกันตัวเองจากการถูกโจมตี
ของต่อสาบมรกตนักฆ่าเลือดเย็น

Ken Catania  นักประสาทชีววิทยา
ที่ Vanderbilt University
ได้ทำการบันทึกวิดีโอความเร็วสูง 
แสดงผลการต่อสู้ระหว่างแมลงทั้งสองตัว
ตัวต่อสาบมรกตกับแมลงสาบ

แมลงสาบตัวหนึ่งได้เตะที่หัวของ
ตัวต่อสาบมรกตอย่างได้ผล
ทำให้มันกระเด็นห่างออกไปหลายนิ้ว

“ แมลงสาบหลายตัวยับยั้ง/สะกัดกั้นตัวต่อได้
อย่างมีพลังป้องกันตนเองอย่างมีประสิทธิภาพ
หลายตัวที่ประสบความสำเร็จอย่างมากเลย
ด้วยการหยุดยั้งการที่ตัวต่อจะเข้าถึงบริเวณคอ
ด้วยการเตะตัวต่อด้วยขาหลัง
ที่มีหนามแหลมหลายครั้ง
และมักจะโดนที่หัวตัวต่อสาบมรกต)
หลายต่อหลายครั้งติดต่อกัน "
ตามบันทึกของ Ken Catania
ในวารสาร Brain, Behavior and Evolution

นักวิจัยท่านอื่นก็ได้ตั้งข้อสังเกต
พฤติกรรมเหล่านี้เกี่ยวกับ
การป้องกันตนเองของแมลงสาบ
แต่ยังไม่มีใครทำการศึกษา
รายละเอียดเรื่องนี้ในขณะนี้

Ken Catania พบว่า
การเตะของแมลงสาบได้ผลอย่างมาก
และประสิทธิภาพของการเตะของ
แมลงสาบตัวใหญ่สูงถึง  63%
ในการที่แมลงสาบพยายามดิ้นรน
ต่อสู้ป้องกันตนเองจากต่อสาบมรกต
.
.

เรียบเรียง/ที่มา


https://bit.ly/2X6dteK
https://bit.ly/2x4Wtee
https://bit.ly/2xLqy2z
https://on.natgeo.com/2xSejl2
.
.