มาฆบูชา เป็นการประกาศถึงหัวใจของพุทธศาสนา ภาระกิจของศาสนา เส้นทางประกอบกิจของพุทธศาสนา

  โอวาทของพระพุทธเจ้า เป็นการให้ดำรงเส้นทางให้ถูกต้องอยู่ตลอดเวลา ถ้าไม่มีหลักคนก็จะออกนอกเส้นทาง ถ้าไม่อย่างนั้นก็จะเอาศาสนาไปทำสงคราม ถ้าออกนอกเส้นทางก็จะเดือดร้อน

  วันมาฆบูชาเพื่อให้ระลึกถึงเส้นทางที่พระพุทธเจ้าประกาศไว้ เราเป็นสาวก เป็นชาวพุทธ เราก็จะต้องเดินตามเส้นทางของพระพุทธเจ้า เรียกว่า เจริญรอยตามพระบาทของพระศาสดา จึงเป็นที่มาของรอยพระพุทธบาท ซึ่งความหมายก็คือ ให้เจริญตามรอยเท้าของพระพุทธเจ้า ถ้าเราเดินรอยตามพระพุทธเจ้า ปฏิบัติตามพระพุทธเจ้า เราไม่ออกนอกลู่นอกทาง เราก็ปลอดภัย เราไม่เดือดร้อน ถ้าเราออกนอกเส้นทาง เราก็จะเดือดร้อน พุทธศาสนาเดือดร้อนทุกย่อมหญ้า ฉะนั้น เราก็ควรที่จะสำนึกอย่าออกนอกเส้นทาง จะต้องเดินตามรอยพระพุทธเจ้า จึงมีความปลอดภัย

  วันมาฆบูชานี้ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ เรียกว่า วันจาตุรงคสันนิบาต แปลว่า การประชุมด้วยองค์ ๔

  คำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ

  "จาตุร" แปลว่า ๔

  "องค์" แปลว่า ส่วน

  "สันนิบาต" แปลว่า ประชุม

  ฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" ดังนี้

  ๑. พระสงฆ์สาวก จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ วัดเวฬุวัน

  ๒. พระสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" พระพุทธเจ้าประทานบวชให้

  ๓. พระสงฆ์เหล่านี้ ล้วนแล้วแต่เป็นพระอรหันต์ ทรงอภิญญา ๖

  ๔. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวง กำลังเสวยมาฆฤกษ์ ๑๕ ค่ำ เดือน ๓

  เมื่อเกิดเหตุอัศจรรย์ ทั้ง ๔ อย่างนี้ พระพุทธเจ้าจึงถือโอกาส ประกาศจุดยืน หลักการพระพุทธศาสนา มีใจความสำคัญมีดังนี้