ใครไม่ทำสมาธิให้ได้ฌาน 1 ขึ้นไป แล้วไปวิปัสสนา ระวังวิปัสสนาจะกลายเป็นวิปัสสนึกนะครับ พระพุทธเจ้าทรงตรีสว่า ฌาน ย่อมไม่มีแก่ผู้ไม่มีปัญญา ปัญญาก็ย่อมไม่มีแก่ผู้ไม่มีฌาน ผู้มีทั้งฌานและปัญญานั่นแล จึง

อวิชชามันฉลาดหลอกให้จิตหลงยึดขันธ์ 5 คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เป็นตัวเราของเรา คนทั่วไป 90% ที่ไม่ได้ศึกษาหลงยึดว่า รูป (กาย) เป็นตัวเรา เป็นจิต นักท่องตำราที่ขาดการปฏิบัติหลงยึดวิญญาณเป็นตัว

หลายคนสงสัย ถ้าอยู่ในฌานสามารถเจริญวิปัสสนาได้หรือไม่? พระพุทธเจ้าทรงตรัสชัดเจนในพระไตรปิฏกฃว่า ขณะจิตเจริญสมาธิอยู่ในรูปฌาน 1 - อรูปฌาน 4 สามารถเจริญวิปัสสนาให้เห็นอาการเกิด-ดับของขันธ์ 5 เป็นไปตาม

ผู้ปฏิบัติศีล สมาธิ วิปัสสนา จนถึงโคตรภูญาณสามารถสัมผัสและเห็นพระนิพพานได้ พระนิพพาน คือ สภาวะจิตหลุดพ้นจากกิเลสอวิชชา คลายอุปทาน ยึดมั่นจากขันธ์ 5 จิตรวมกับความว่างไร้สิ่งปรุงแต่งทั้งปวง พระนิพพา