ปุถุชน ดับขันธปรินิพพาน ไม่ได้
ปุถุชนเข้าอนุปุพพวิหารสมาบัติทั้ง ๙ โดยอนุโลมและปฏิโลม ดังนี้ ไม่ได้
ทรงเข้าปฐมฌาน (รูปฌานที่ ๑) ออกจากปฐมฌานแล้ว
ทรงเข้าทุติยฌาน (รูปฌานที่ ๒) ออกจากทุติยฌานแล้ว
ทรงเข้าตติยฌาน (รูปฌานที่ ๓) ออกจากตติยฌานแล้ว
ทรงเข้าจตุตถฌาน (รูปฌานที่ ๔) ออกจากจตุตถฌานแล้ว
ทรงเข้าอากาสานัญจายตนะ ออกจากอากาสานัญจายตนะแล้ว
ทรงเข้าวิญญาณัญจายตนะ ออกจากวิญญาณัญจายตนะแล้ว
ทรงเข้าอากิญจัญญายตนะ ออกจากอากิญจัญญายตนะแล้ว
ทรงเข้าเนวสัญญานาสัญญายตนะ ออกจากเนวสัญญานาสัญญายตนะแล้ว
ทรงเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติที่ ๙ อันเป็น นิโรธสมาบัติ
ที่มีอาการสงบที่สุดถึงดับสัญญาและเวทนา คือ
ไม่รู้สึกทั้งกายทั้งใจทุกประการ แม้ลมหายใจเข้าออก
ก็หยุดสงบยิ่งกว่านอนหลับ
จากนั้นเสด็จออกจาก สัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ
ถอยเข้าสู่เนวสัญญานาสัญญายตนะ
คือถอยตามลำดับจนถึงปฐมฌาน แล้วย้อนจาก
ปฐมฌานขึ้นไปสู่ทุติยฌาน
ตติยฌาน และจตุตถฌานเป็นลำดับสุดท้าย
ปุถุชน เข้าสู่ภวังค ดับขันธปรินิพพาน ไม่ได้
เพราะปุถุชนเข้า สัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติไม่ได้
ปุถุชนได้แค่ฌาน8เลยทำภวังคจิตดับขันธ์5นิพพานไม่ได้
ได้แค่ภวังคจิตแล้วไปเวียนว่ายในสังสารวัฏฏต่อไป
ที่สำคัญ
ความต่างระหว่างภวังคจิตของพระพุทธเจ้ากับภวังคจิตของปุถุชนอยู่ตรงนี้
พระพุทธเจ้าเข้า
ลําดับแห่งการดับของสังขาร
(อนุปุพพสังขารนิโรธ)
อนุโลม ปฏิโลม
ภิกษุ ! ความดับแห่งสังขารโดยลําดับๆ เราได้กล่าวแล้ว ดังนี้ คือ :-
เมื่อเข้าสู่ ปฐมฌาน แล้ว วาจา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ ทุติยฌาน แล้ว วิตก และ วิจาร ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ ตติยฌาน แล้ว ปีติ ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ จตุตถฌาน แล้ว อัสสาสะ และ ปัสสาสะ ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ อากาสานัญจายตนะ แล้ว รูปสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ วิญญาณัญจายตนะ แล้ว อากาสานัญจายตนสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ อากิญจัญญายตนะ แล้ว วิญญาณัญจายตนสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ เนวสัญญานาสัญญายตนะ แล้ว อากิญจัญญายตนสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ สัญญาเวทยิตนิโรธ แล้ว สัญญา และ เวทนา ย่อมดับ ;
เมื่อภิกษุ สิ้นอาสวะ แล้ว ราคะ ก็ดับ โทสะ ก็ดับ โมหะ ก็ดับ.
อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคต้น หน้า ๗๖๖.
(บาลี) สฬา. สํ. ๑๘/๒๖๘/๓๙๒.
แล้วเข้าสู่ภวังค ดับขันธปรินิพพาน
เมื่อเข้าสู่ สัญญาเวทยิตนิโรธ แล้ว สัญญา และ เวทนา ย่อมดับ ;
เมื่อภิกษุ สิ้นอาสวะ แล้ว ราคะ ก็ดับ โทสะ ก็ดับ โมหะ ก็ดับ.
ปุถุชน เข้าสู่ภวังคจิตแบบดับขันธ์5นิพพานไม่ได้
ทำได้แค่เข้าสู่ภวังคจิตแล้วขันธ์5ดับ ไปสู่สังสารวัฏฏ
เพราะอวิชชาไม่ดับพาจิตไปเวีนยว่ายต่อไป
แต่พระอรหันต์
เพราะอวิชชาดับ จิตไม่ไปเวีนยว่ายในสังสารวัฏฏ
เข้าสู่ภวังคจิตแล้วดับขันธนิพพาน
ปุถุชน เข้าสู่ภวังคจิต แล้วดับขันธ5นิพพาน ไม่ได้
ปุถุชนเข้าอนุปุพพวิหารสมาบัติทั้ง ๙ โดยอนุโลมและปฏิโลม ดังนี้ ไม่ได้
ทรงเข้าปฐมฌาน (รูปฌานที่ ๑) ออกจากปฐมฌานแล้ว
ทรงเข้าทุติยฌาน (รูปฌานที่ ๒) ออกจากทุติยฌานแล้ว
ทรงเข้าตติยฌาน (รูปฌานที่ ๓) ออกจากตติยฌานแล้ว
ทรงเข้าจตุตถฌาน (รูปฌานที่ ๔) ออกจากจตุตถฌานแล้ว
ทรงเข้าอากาสานัญจายตนะ ออกจากอากาสานัญจายตนะแล้ว
ทรงเข้าวิญญาณัญจายตนะ ออกจากวิญญาณัญจายตนะแล้ว
ทรงเข้าอากิญจัญญายตนะ ออกจากอากิญจัญญายตนะแล้ว
ทรงเข้าเนวสัญญานาสัญญายตนะ ออกจากเนวสัญญานาสัญญายตนะแล้ว
ทรงเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติที่ ๙ อันเป็น นิโรธสมาบัติ
ที่มีอาการสงบที่สุดถึงดับสัญญาและเวทนา คือ
ไม่รู้สึกทั้งกายทั้งใจทุกประการ แม้ลมหายใจเข้าออก
ก็หยุดสงบยิ่งกว่านอนหลับ
จากนั้นเสด็จออกจาก สัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ
ถอยเข้าสู่เนวสัญญานาสัญญายตนะ
คือถอยตามลำดับจนถึงปฐมฌาน แล้วย้อนจาก
ปฐมฌานขึ้นไปสู่ทุติยฌาน
ตติยฌาน และจตุตถฌานเป็นลำดับสุดท้าย
ปุถุชน เข้าสู่ภวังค ดับขันธปรินิพพาน ไม่ได้
เพราะปุถุชนเข้า สัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติไม่ได้
ปุถุชนได้แค่ฌาน8เลยทำภวังคจิตดับขันธ์5นิพพานไม่ได้
ได้แค่ภวังคจิตแล้วไปเวียนว่ายในสังสารวัฏฏต่อไป
ที่สำคัญ
ความต่างระหว่างภวังคจิตของพระพุทธเจ้ากับภวังคจิตของปุถุชนอยู่ตรงนี้
พระพุทธเจ้าเข้า
ลําดับแห่งการดับของสังขาร
(อนุปุพพสังขารนิโรธ)
อนุโลม ปฏิโลม
ภิกษุ ! ความดับแห่งสังขารโดยลําดับๆ เราได้กล่าวแล้ว ดังนี้ คือ :-
เมื่อเข้าสู่ ปฐมฌาน แล้ว วาจา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ ทุติยฌาน แล้ว วิตก และ วิจาร ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ ตติยฌาน แล้ว ปีติ ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ จตุตถฌาน แล้ว อัสสาสะ และ ปัสสาสะ ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ อากาสานัญจายตนะ แล้ว รูปสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ วิญญาณัญจายตนะ แล้ว อากาสานัญจายตนสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ อากิญจัญญายตนะ แล้ว วิญญาณัญจายตนสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ เนวสัญญานาสัญญายตนะ แล้ว อากิญจัญญายตนสัญญา ย่อมดับ ;
เมื่อเข้าสู่ สัญญาเวทยิตนิโรธ แล้ว สัญญา และ เวทนา ย่อมดับ ;
เมื่อภิกษุ สิ้นอาสวะ แล้ว ราคะ ก็ดับ โทสะ ก็ดับ โมหะ ก็ดับ.
อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคต้น หน้า ๗๖๖.
(บาลี) สฬา. สํ. ๑๘/๒๖๘/๓๙๒.
แล้วเข้าสู่ภวังค ดับขันธปรินิพพาน
เมื่อเข้าสู่ สัญญาเวทยิตนิโรธ แล้ว สัญญา และ เวทนา ย่อมดับ ;
เมื่อภิกษุ สิ้นอาสวะ แล้ว ราคะ ก็ดับ โทสะ ก็ดับ โมหะ ก็ดับ.
ปุถุชน เข้าสู่ภวังคจิตแบบดับขันธ์5นิพพานไม่ได้
ทำได้แค่เข้าสู่ภวังคจิตแล้วขันธ์5ดับ ไปสู่สังสารวัฏฏ
เพราะอวิชชาไม่ดับพาจิตไปเวีนยว่ายต่อไป
แต่พระอรหันต์
เพราะอวิชชาดับ จิตไม่ไปเวีนยว่ายในสังสารวัฏฏ
เข้าสู่ภวังคจิตแล้วดับขันธนิพพาน