บรรดาศักดิ์ในประเทศไทย

หัวเมืองชั้นเอก, โท, ตรี เป็นเมืองสำคัญรอบกรุงเทพฯ ส่วนหัวเมืองชั้นจัตวา เป็นเมืองสำคัญขึ้นตรงต่อกรุงเทพฯ
หัวเมืองชั้นเอก มีเมืองพิษณุโลก และนครศรีธรรมราช เรียกชั้นนี้ว่า เจ้าพระยา
หัวเมืองชั้นโท มีเมืองสวรรคโลก, สุโขทัย, กำแพงเพชร, เพชรบูรณ์, นครราชสีมา เรียกชั้นนี้ว่า ออกญา
หัวเมืองชั้นตรี มีเมืองพิชัย, พิจิตร, นครสวรรค์, พัทลุง, ชุมพร เรียกชั้นนี้ว่า ออกญา ส่วนเมืองไชยา, จันทบุรี เรียกชั้นนี้ว่า ออกพระ
หัวเมืองชั้นจัตวา เมืองทั้งหมดที่ขึ้นตรงต่อกรุงเทพฯ เรียกชั้นนี้ว่า ออกพระ

ตำแหน่งบรรดาศักดิ์ของขุนนางไทย แบ่งเป็น 9 ชั้นคือ
นาย เช่น นายมหานุภาพ (ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราช)
พัน เช่น พันท้ายนรสิงห์ (พันท้ายนรสิงห์)
หมื่น เช่น หมื่นศึกอาสา (ขุนศึก)
ขุน หรืออกขุน เช่น ขุนศรีวิสารวาจา (บุพเพสันนิวาส)
หลวง หรืออกหลวง เช่น หลวงพิชัยอาสา (หนึ่งด้าวฟ้าเดียว)
พระ หรืออกพระ เช่น ออกพระศรีขันทิน (หนึ่งด้าวฟ้าเดียว)
พระยา หรือออกญา เช่น พระยาไกรราชสีห์ (สายโลหิต)
เจ้าพระยา เช่น เจ้าพระยาบดินทรเดชา (ข้าบดินทร์)
สมเด็จเจ้าพระยา เช่น สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (ฟ้าใหม่)
ซึ่งชั้นสมเด็จเจ้าพระยา มีทั้งหมด 4 พระองค์ คือ
สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค)
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค)
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)

ตำแหน่งบรรดาศักดิ์สำหรับเจ้านาย เชื้อพระวงศ์ พระราชวงศ์ แบ่งเป็นลำดับชั้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา คือ
กรมพระ เช่น กรมพระเทพามาตย์ (ศรีอโยธยา)
กรมหลวง เช่น กรมหลวงอภัยนุชิต (ฟ้าใหม่)
กรมขุน เช่น กรมขุนวิมลพัตร (หนึ่งด้าวฟ้าเดียว)
กรมหมื่น เช่น กรมหมื่นเทพพิพิธ (ศรีอโยธยา)
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิสหล้านภาลัย ได้เพิ่มลำดับชั้นยศอีกหนึ่งตำแหน่ง คือ กรมเสด็จพระ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระมงุกฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเปลี่ยนยศบรรดาศักดิ์สำหรับพระบรมราชินีในยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์ว่า สมเด็จพระ

ตำแหน่งพระอัครมเหสีในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์เทียบเท่ากับกรุงศรีอยุธยา แบ่งเป็น
สมเด็จพระบรมราชินีนาถ
สมเด็จพระบรมราชินี
สมเด็จพระราชินี
พระบรมราชเทวี
พระอัครราชเทวี เทียบเท่ากับพระอัครมเหสี
พระนางเจ้า พระวรราชเทวี เทียบเท่ากับพระมเหสี
พระนางเจ้า พระราชเทวี เทียบเท่ากับพระราชเทวี
พระนางเธอ เทียบเท่ากับพระนางเธอ
พระอัครชายาเธอ เทียบเท่ากับพระอัครชายาเธอ
พระวรราชชายา พระราชชายา เทียบเท่ากับพระราชชายา
เจ้าคุณพระ เจ้าคุณจอมมารดา เจ้าจอม พระ เทียบเท่ากับพระสนมเอก
เจ้าจอมมารดา เจ้าจอม จอมมารดา เทียบเท่ากับพระสนม
เช่น พระอัครชายาเกศอาภา (บ่วงอธิฏฐาน) เป็นต้น

ลำดับชั้นของบรรดาศักดิ์ แบ่งเป็น 5 ชั้น คือ
ชั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เทียบเท่ากับนพปฎลมหาเศวตฉัตร
ชั้นสมเด็จเจ้าฟ้าชั้นพิเศษ เทียบเท่ากับสัตตปฎลมหาเศวตฉัตร
ชั้นสมเด็จเจ้าฟ้า เทียบเท่ากับเบญจปฎลมหาเศวตฉัตร
ชั้นพระองค์เจ้า เทียบเท่ากับเศวตฉัตร 3 ชั้น
ชั้นหม่อมเจ้า
นอกจากนั้นหม่อมราชวงศ์, หม่อมหลวง จึงไม่ได้จัดอยู่ในชั้นบรรดาศักดิ์ที่ถือชั้นพระเศวตฉัตร
แสดงความคิดเห็น
โปรดศึกษาและยอมรับนโยบายข้อมูลส่วนบุคคลก่อนเริ่มใช้งาน อ่านเพิ่มเติมได้ที่นี่