เรื่องธรรมดาของคนธรรมดา

ผู้พิทักษ์ความสะอาด

เพทาย


ช่วงเวลาหลายปีที่ผ่านมา แม้ตาวิเศษจะรณรงค์ในเรื่องการไม่ทิ้งขยะบนที่สาธารณะ และการรักษาความสะอาด อยู่ตลอดเวลา กรุงเทพก็ไม่มีวันที่จะหมดขยะลงไปได้ ทั้งนี้ไม่นับถึงถนนสายสำคัญ ที่มีผู้ดูแลเอาใจใส่อยู่ตลอดทั้งวัน แม้ถนนหลวงสายหลักโดยทั่วไป ส่วนใหญ่จะมองดูสะอาดโล่งตา แต่ถ้าเดินขึ้นไปบนสะพานลอย ซึ่งอับจากสายตาของผู้ที่มีหน้าที่รักษาความสะอาด ก็จะพบขยะเกลื่อนกลาดไปหมด ยิ่งในถนนสายรองหรือตามตรอกซอกซอย หรือบริเวณที่ผ่อนผันให้ตั้งหาบเร่แผงลอย หรือแถวหน้าร้านที่รับซื้อของเก่า หรือร้านที่เปิดเป็นอู่ซ่อมรถข้างถนน ก็จะยิ่งพบความสกปรกรกรุงรังทั่วไปแทบทั้งสิ้น

แต่ในหมู่บ้านเก่าแก่ของผมนั้น ทั้ง ๆ ที่มีซอยตัดพาดไปมากว่าสิบซอยก็ยังสามารถรักษาความสะอาดไว้ได้เป็นอย่างดี เพราะสำนักงานเขตนี้เอาใจใส่ ส่งหัวหน้าพนักงานรักษาความสะอาด มาตรวจดูการปฏิบัติงานของพนักงานทั้งหลายอยู่ เป็นประจำวัน และวันละหลายเวลา ตั้งแต่เช้ามืดโดยขี่จักรยานสองล้อ เอาสมุดหลักฐานการทำงาน มาให้เซ็นชื่อกันเป็นรายตัวทีเดียว เศษมูลฝอยที่เกิดจากการทำร่วงหล่นของพนักงานเก็บขยะ และเศษกระดาษหรือเศษสิ่งของจิปาถะ ที่มีผู้สับเพร่าทิ้งขว้างส่งเดชตามนิสสัยไม่ดี ตลอดจนมูลสุนัขและแมวของชาวบ้าน ที่เห็นถนนซอยเป็นส้วมสาธารณะของสัตว์เลี้ยง ก็จะถูกกำจัดให้พ้นสายตาไป ตั้งแต่ตอนสาย ๆ ของแต่ละวัน จนหมดสิ้น

เศษขยะในที่สาธารณะเหล่านี้ จะถูกกวาดไปรวมไว้เป็นกอง ๆ แล้วก็ถูกนำไปใส่ไว้ในถังขยะสีเขียวและสีเหลืองที่ริมถนน ซึ่งรถขนขยะจะมาบรรทุกไปอีกทอดหนึ่ง สมัยนี้มีการรณรงค์ให้แยกขยะออกเป็นหลายประเภท ทีแรกก็เรียกว่าขยะเปียก กับขยะแห้ง ต่อมาก็เป็นขยะประเภทเศษอาหารและของที่จะบูดเน่า กับขยะที่สามารถนำไปหมุนเวียนหรือรีไซเคิลได้ จำพวกกระดาษ พลาสติก วัสดุที่เป็นแก้วหรือกระจก เศษเหล็ก และวัสดุที่เป็นพิษเช่น หลอดไฟฟ้า กระป๋องยาฆ่าแมลง หรือวัสดุที่เป็นพิษอื่น ๆ

โดยปกติชาวบ้านก็มักจะไม่ใคร่แยกขยะ ตามที่ว่านั้นสักเท่าไร ที่เป็นกระดาษหรือขวดหรือกระป๋อง ก็จะเก็บเอาไว้ขายพวกรถสามล้อบรรทุก ที่เรียกกันทั่วไปว่าซาเล้ง ซึ่งรับซื้อของเก่าทั้งหลายจิปาถะตั้งแต่ พัดลม เครื่องรับโทรทัศน์ วิทยุ ตู้เย็น ที่นอนหมอนมุ้ง เครื่องไฟฟ้าที่ชำรุดหรือล้าสมัยไม่ใช้แล้ว ที่เหลือจากนั้นจึงจะนำมาทิ้งให้คนเก็บขยะขนไป โดยใส่รวมกันไปในถังหรือถุงเดียว

บางคราวก็จะมีประกาศของทางสำนักงานเขต ให้รวบรวมของเหลือใช้เหล่านั้นมากองให้ขนกันสักครั้งเรียกว่า วันทิ้งของเหลือใช้ ก็จะมีชาวบ้านส่วนน้อย ที่จะใช้บริการ นอกจากพวกที่ตัดต้นไม้กิ่งไม้กองไว้ จึงจะขนกันให้เรียบร้อยเสียที

พนักงานผู้รักษาความสะอาด ซึ่งในสมัยก่อนเราเรียกอย่างตรงไปตรงมาว่าคนกวาดถนนนั้น แต่เดิมก็ใช้ผู้ชายซึ่งมีร่างกายแข็งแรง ทำงานรวดเร็ว แต่มักไม่ค่อยละเอียดถี่ถ้วน ต่อมาค่อย ๆ หายหน้าไปทำงานที่หนักกว่าเช่นเก็บขยะมูลฝอย ปลูกและตัดแต่งต้นไม้เป็นต้น พนักงานกวาดจึงใช้ผู้หญิงทั้งหมด แม้ว่าจะเป็นงานที่หนักพอใช้ แต่ดูเหมือนจะเพิ่มจำนวนคนให้มากขึ้น เพื่อแบ่งพื้นที่ของแต่ละคนให้น้อยลง พอเหมาะแก่กำลังกาย

พวกเธอเหล่านั้นจึงมีเวลาเอาใส่ในการกวาดได้อย่างถี่ถ้วน ละเอียดละออเรียบร้อยน่าชมมาก และยังมีเวลาเหลือได้พักผ่อน สังสรรค์กันด้วยการตั้งวงรับประทานอาหารกลางวัน แบบข้าวเหนียวไก่ย่างส้มตำ ที่ริมทางเท้าในซอยที่มีต้นไม้ร่มรื่นได้ด้วย

นาน ๆ ครั้ง หรืออาจจะมีเทศกาลอะไรที่สำคัญ ก็จะมีเจ้าหน้าที่แต่งเครื่องแบบ สีกากี นำกลุ่มพนักงานหญิงทั้งหลายร่วมแรงกันกวาดถนนซอยใหญ่ โดยที่มีพนักงานชายขับรถฉีดน้ำ มาล้างผิวจราจรและทางเท้า จนสะอาดเอี่ยมกว่าธรรมดาอีกด้วย

พนักงานกวาดถนนที่เป็นหญิงนี้ เชื่อว่าเธอก็คงจะไม่ยอมทิ้งหน้าที่เดิม คือการเป็นแม่บ้าน แม้จะต้องออกมาทำงานแต่เช้ามืด ก็คงจะต้องหาเวลาแวะไปดูบ้านช่อง หรืออาจจะจัดการดูแลเสียก่อนจะมาทำงานก็ได้ บางคนก็ยังมีภาระที่จะต้องพาลูกคนเล็ก ไปส่งโรงเรียนอีกด้วย ผมเคยเห็นเด็กหญิงตัวน้อย นุ่งกระโปรงแดงเสื้อขาว เดินบนทางเท้า เคียงคู่กับแม่ พร้อมกับซักถามพูดคุยตามประสาเด็ก ระหว่างเวลาที่แม่ก็ทำงานกวาดผิวจราจรของตนไปพลาง แล้วก็ต้องคอยตอบคำถามของลูกไปด้วย

บางรายให้ลูกชายตัวโตมาช่วย โดยมอบภาระให้กวาดขยะที่ตนได้รวมกองไว้แล้ว ใส่บุ้งกี๋เอาไปเทใส่ถังรองรับขยะแห้งสีเหลือง ที่ตั้งเรียงรายอยู่ทั่วไป เด็กชายที่แต่งเครื่องแบบนักเรียนชั้นมัธยม จึงดูออกจะกระดากกระเดื่องต่องานชนิดนี้อยู่มิใช่น้อย ทั้ง ๆ ที่ยังเป็นเวลาเช้ามืดมองหน้ากันไม่ค่อยเห็นก็ตาม

อีกรายหนึ่งที่กวาดผ่านหน้าบ้านผม ซึ่งมีต้นมะหวดสูงใหญ่ทอดกิ่งยื่นออกไปถึงกลางซอย แถมข้างบ้านเกิดปล่อยให้ต้นโพธิ์บนกำแพงรั้วงอกงามโตใหญ่ จนสูงเลยหลังคาบ้าน เมื่อถึงฤดูแล้งใบแก่ของมันก็จะหล่นเกลื่อนเต็มซอยไปหมดทั้งสองชนิด ผมจึงต้องเอาเข่งเปล่าไปตั้งไว้หน้าบ้าน และแนะนำให้เธอกวาดใบไม้ใส่เข่ง ให้คนเก็บขยะขนเอาไป โดยไม่ต้องกวาดไปใส่ถังสีเหลือง ที่ตั้งอยู่ค่อนข้างไกล เธอก็ขอบคุณ

ทั้งคนเก็บขยะและคนกวาดถนน ที่ทำงานผ่านซอยหน้าบ้านผม มักจะได้พูดจาทักทายกันอยู่บ่อยครั้ง เพราะผมออกจากบ้านแต่เช้า เพื่อไปซื้ออาหารใส่บาตรที่ต้นซอยเกือบทุกวัน เมื่อถึงวาระขึ้นปีใหม่ ที่บ้านก็เอาเงินเล็กน้อย ใส่ซองเตรียมไว้หลายซอง พอได้เจอหน้าก็ขอสวัสดีปีใหม่ด้วยซองนั้น ก็รู้สึกว่าเป็นที่พออกพอใจทั่วกัน

คนที่กวาดผ่านหน้าบ้านผมเป็นประจำนั้น ยังค่อนข้างจะสาว แต่จะถึงกับสวยหรือไม่นั้น สังเกตุเห็นไม่ชัด เพราะเธอมีผ้าคลุมหน้าอยู่ภายใต้หมวกใบใหญ่ บางครั้งจะมีกระป๋องเบียร์สีขาวห้อยอยู่ที่ด้ามบุ้งกี๋ด้วย ผมเป็นคนช่างสงสัย ก็ถามว่าจะเก็บเอาไว้ทำไม เธอก็หัวเราะเห็นแต่ตาขาวแต่ไม่ตอบว่าอะไรแล้วก็กวาดเลยไป ด้วยความเข้มแข็ง กระฉับกระเฉงผิดปกติ

ต่อมาแม่สาวคนที่ว่านี้หายหน้าไป มีชายฉกรรจ์คนหนึ่งมากวาดแทน แต่ไม่ได้แต่งชุดเครื่องแบบสีน้ำเงิน สวมเสื้อกั๊กสะท้อนแสงสีส้ม เหมือนพนักงานทั่วไป เขาถอดเสื้อเชิ้ตเอามาพันไว้ที่เอว เผยให้เห็นรอยสักที่ต้นแขน หน้าอกและกลางหลัง เขาตั้งท่ากวาดอย่างขยันขันแข็งมาก ผมเห็นแล้วก็อดสงสัยไม่ได้ถามว่า แม่คนที่เคยมาหายไปไหนเสีย เขาบอกว่าไม่สบายเขาจึงมากวาดแทน

หลังจากนั้นก็มักจะมีชายคนที่ว่านี้ มาช่วยกวาดอยู่ด้วยเสมอ คงจะทำให้เธอเบาแรงไปเยอะ เป็นอยู่ได้ไม่นานเธอก็หายหน้าไปอีก คราวนี้ติดต่อกันหลายวันหน่อย ผมก็อดไม่ได้อีกตามเคย พอเอ่ยถามเขาก็ตอบเสียงกร้าวว่า

" ลุงเป็นห่วงอะไรมันนักล่ะ มันแพ้ท้องน่ะซี ถึงต้องหยุดงาน "

##########