ในจารึกพ่อขุนรามคำแหงประกาศอาณาเขตไว้อย่างกว้างใหญ่ว่า

"ปราบเบื้องตะวันออกรอดสรลวงสองแคว ลุมบาจาย สคา เท้าฝั่งของเถีงเวียงจันทน์ เวียงคำเป็นที่แล้ว เบื้องหัวนอนรอดคนที พระบาง แพรก สุพรรณภูมิ ราชบูรี เพขรบูรี ศรีธรรมราช ฝั่งทะเลสมุทรเป็นที่แล้ว เบื้องตะวันตกรอดเมืองฉอด เมือง...น หงสาวดี สมุทรหาเป็นแดน เบื้องตีนนอนรอดเมืองแพร่ เมืองม่าน เมืองน... เมืองพลัว พ้นฝั่งของ เมืองชวาเป็นที่แล้ว"

สรุปคือ

ทิศตะวันออก สรลวงสองแคว (พิษณุโลก) ลุมบาจาย สะค้า ถึงฝั่งแม่น้ำโขงติดเวียงจันทน์ เวียงคำ
ทิศใต้ คนที พระบาง แพรก สุพรรณภูมิ ราชบุรี เพชรบุรี นครศรีธรรมราช จรดชายฝั่งทะเล
ทิศตะวันตก เมืองฉอด เมืองหงสาวดี จรดชายฝั่งทะเล
ทิศเหนือ เมืองแพร่ เมืองน่าน เมืองพลัว เลยข้ามแม่น้ำโขงไปถึงเมืองชวาคือหลวงพระบาง


แผนที่ในสมัยก่อนที่ตีแผ่อาณาเขตของสุโขทัยกินแหลมมลายูทั้งหมดก็เอามาจากจารึกหลักนี้ครับ แต่ว่าเป็นการตีขอบเขตโดยนำกรอบของเขตแดนในสมัยปัจจุบันไปตัดสินเครือข่ายอำนาจการปกครองในอดีต ซึ่งอาจจะไม่ถูกต้องนัก

สำหรับหลักฐานที่น่าเชื่อถือจริงๆ พบว่าสุโขทัยน่าจะมีอาณาเขตปกครองของตนเองอยู่ล่างสุดเพียงเมืองพระบางหรือนครสวรรค์เท่านั้น เพราะในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาก็มีรัฐละโว้ที่มีความใกล้ชิดกับเขมรเมืองพระนครกับรัฐสุพรรณภูมิขวางอยู่ โดยสุพรรณภูมิโบราณ (暹 เซียน ที่เดิมเข้าใจว่าคือสุโขทัย) มีหลักฐานว่าส่งคณะทูตไปยังเมืองจีนได้ด้วยตนเองตั้งแต่สมัยพ่อขุนรามคำแหงแล้ว แสดงว่าไม่ได้อยู่ใต้อำนาจสุโขทัย

ส่วนเมืองอื่นๆ ที่ปรากฏในจารึกถ้าไม่ใช่การเขียนเพื่อยอพระเกียรติ ก็น่าจะเป็นกลุ่มรัฐที่เป็น "ปริมณฑลอำนาจ" หรือรัฐที่มีเครือข่ายความสัมพันธ์กับสุโขทัย มากกว่าจะเป็นหัวเมืองที่อยู่ใต้อำนาจปกครองของสุโขทัยโดยตรง โดยสภาพการเมืองการปกครองของสุโขทัยในสมัยนั้นน่าจะเป็นการปกครองแบบที่จิตร ภูมิศักดิ์เรียกว่า "สหพันธ์นครรัฐ"หรือ "รัฐเจ้าฟ้า" (Principalities) ที่มีนครรัฐใหญ่น้อยจำนวนมากที่มีความสัมพันธ์ในระบบเครือญาติ โดยมีกษัตริย์องค์หนึ่งเป็นศูนย์กลางที่เป็นตัวเชื่อมของรัฐทั้งหลาย แต่ไม่ได้อยู่ในฐานะอธิราชที่มีสิทธิขาดเหนือรัฐอื่นๆ ไม่ได้มีอำนาจรวมศูนย์


เมืองสรลวงสองแควและเมืองในลุ่มแม่น้ำน่านอย่างเมืองราด (สันนิษฐานว่าอยู่ที่ทุ่งยั้ง อุตรดิตถ์) น่าจะเป็นฐานอำนาจของพ่อขุนผาเมือง เพราะยังปรากฏว่าเชื้อสายรุ่นหลังคือมหาเถรศรีศรัทธาเกิดในเมืองสรลวงสองแคว

เมืองที่อยู่ใต้พระบางลงไปอย่าง แพรก สุพรรณภูมิ ราชบุรี เพชรบุรี น่าจะเป็นกลุ่มเมืองที่อยู่ในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาที่มีเครือข่ายเดียวกัน และคงมีสายสัมพันธ์ไปถึงนครศรีธรรมราชทางใต้ ทั้งนี้เพราะปรากฏในหลักฐานจีนว่าว่ารัฐสุพรรณภูมิโบราณมีแสนยานุภาพในการทำสงครามทางทะเลโดยเคยไปรุกรานมลายูและตูมาสิก (สิงคโปร์) มาแล้ว จึงควรมีฐานอำนาจลงไปถึงรัฐชายทะเลแถบอ่าวไทยเช่นเพชรบุรีด้วย

ในสมัยอยุทธยายังพบว่าสุพรรณภูมิมีความใกล้ชิดกับสุโขทัยและมีการเกี่ยวดองกันหลายครั้ง และยังปรากฏในหลักฐานล้านนาอย่างตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ระบุว่า พระญาร่วงเมืองสุโขทัยเป็นญาติกับพระญานครศรีธรรมราช นครหลวง และพระญาศรีอยุทธยา (น่าจะหมายถึงอโยธยาเดิม) ก็น่าจะสะท้อนการเกี่ยวดองกันระหว่างรัฐเหล่านี้มาตั้งแต่โบราณ

มีข้อควรสังเกตคือจารึกพ่อขุนรามคำแหงไม่ได้รวมลพบุรีหรือละโว้ไว้ในขอบเขตของสุโขทัยด้วย จึงอาจเป็นไปได้ที่สุโขทัยจะเห็นว่าละโว้ในเวลานั้นยังมีอำนาจและเป็นอิสระพอสมควรโดยมีความสัมพันธ์กับเมืองนครหลวงอยู่มาก จึงไม่ได้รวมไว้ในปริมณฑลอำนาจของสุโขทัย


เมืองแพร่ เมืองน่าน เมืองพลัว เป็นหัวเมืองของนครรัฐน่าน มีผู้ปกครองเป็นชาวกาว ซึ่งพบหลักฐานว่าเป็นรัฐที่มีความสัมพันธ์ทางเครือญาติกับกษัตริย์สุโขทัยที่เป็นชาวเลืองมาตั้งแต่โบราณ และน่าจะเป็นรัฐอิสระที่ปกครองตนเองอยู่เพียงแต่เวลานั้นอาจจะยอมรับในอำนาจของสุโขทัย ไม่น่าจะอยู่ใต้อำนาจของสุโขทัยโดยตรง พบในจารึกปู่ขุนจิดขุนจอดว่ากษัตริย์สุโขทัยและกษัตริย์น่านได้สบถสาบานเป็นพันธมิตรต่อกันในยุคหลัง

หงสาวดีและหัวเมืองมอญอย่างเมาะตะมะ ปกครองโดยพระเจ้าฟ้ารั่วที่เป็นลูกเขยพ่อขุนรามคำแหง ซึ่งอาจให้การยอมรับสุโขทัยในฐานะเจ้าเอกราชที่เหนือกว่า และอาจนับอยู่ในเครือข่ายของสุโขทัยได้ แต่ไม่ใช่ว่าสุโขทัยปกครองโดยตรงเช่นกันครับ