เจอกันเป็นครั้งที่ 3 แล้ว สำหรับการเม้าท์มอยประสบการณ์เที่ยวของป้าในพันทิป
ในส่วนของคราวนี้ ป้าจะมาเม้าท์มอยงานเทศกาลของภาคอีสานกันบ้าง ซึ่งจริงๆ แล้วมีอยู่หลายงานเลยนะที่ป้าชอบ แต่ถ้าจะเอาแบบมันสุดๆ จริงๆ ป้ายกให้งานนี้เลยจะ ‘ผีตาโขน’

ซึ่งงานเทศกาลผีตาโขนเนี่ย นับเป็นหนึ่งในงานบุญหลวง ซึ่งเป็นงานบุญสำคัญที่นับรวมอยู่ในประเพณี ‘ฮีตสองสอง คองสิบสี่’ ของชาวอีสานเค้าละ โดยเค้ามีความเชื่อตามตำนานกันว่า มันเกี่ยวเนื่องมากับเรื่องราวของมหาเวสสันดรชาดกกันเลยทีเดียว ว่ากันว่า ในตอนที่พระเวสสันดรและพระนางมัทรีเสด็จกลับจากป่าเพื่อมาครองบ้านครองเมืองนั้น เหล่าสรรพสัตว์และภูติผีปีศาจต่างมีความอาลัยอาวรณ์ในตัวทั้งสองพระองค์ จึงตามมาส่งถึงยังบ้านเมือง แต่ก็มีอีกตำนานของชาวบ้านเล่ากันไว้ว่า งานผีตาโขนเนี่ย ถือกำเนิดเกิดขึ้นมาจากการที่ชนเผ่าพื้นเมืองกลุ่มนึงซึ่งอาศัยอยู่ในป่า ได้ยินว่าชาวบ้านมีการจัดงานบุญใหญ่ขึ้นมา และรู้ว่าในงานจะมีการแจกทานแจกของ ดังนั้น เมื่อถึงเวลาที่มีงานบุญใหญ่ พวกเค้าจึงพากันปิดบังใบหน้าด้วยการใส่หน้ากาก และเข้าเมืองมาเพื่อรับอาหารและของแจกในงานบุญกลับบ้านไป ซึ่งในสมัยก่อน ชาวบ้านคงเรียกพวกเค้าเหล่านี้ว่าเหล่า ‘ผีตามคน’ จนกระทั่งเพี้ยนมาเป็น ‘ผีตาโขน’ ในปัจจุบัน ... อ่ะ ถูกมั้ย อะไร ยังไง ใครรู้ก็มาเม้าท์มอยกันหน่อยนา

ถ้าใครอยากมุ่งหน้ามาเที่ยวงานผีตาโขนอย่างเดียวเนี่ย อาจจะต้องอยู่กันซัก 3 – 4 วัน กันเลยทีเดียว เพราะงานผีตาโขนฉบับเต็มน่ะ ก็ปาเข้าไป 3 วันแล้ว ในส่วนของเรื่องประวัติความเป็นมาเนี่ยถ้ามีเวลาศึกษาล่วงหน้าซักนิด การมาดูก็จะสนุกขึ้นนะ ลองหาเวลาแว้บไปที่ ‘วัดโพนชัย’ ดูก่อน เพราะที่นี่เค้ามีพิพิธภัณฑ์ผีตาโขน ซึ่งจะรวบรวมหน้ากากและเครื่องแต่งกายของผีตาโขนในแบบต่างๆ เอาไว้ให้ดู แถมมีบอร์ดประวัติและวิดีทัศน์จัดแสดง พิพิธภัณฑ์ขนาดไม่ใหญ่ไม่โตหรอก เดินไม่นานก็ทั่ว มาเหอะ ป้าว่ามันก็น่าสนใจดีนา

ไปชมพิพิธภัณฑ์กันหน่อย

เข้าเรื่องตัวงานเทศกาลกันเลยดีกว่า อย่างที่บอกไปว่าแบบเต็มๆ ของประเพณีนี้เนี่ย เค้าใช้เวลากันถึง 3 วันเลยทีเดียว คราวเนี้ย ป้ามาส่องได้แค่สองวันเอง

วันแรกก็ กู๊ด มอร์นิ่ง กันตอนตีสามเลยจ้า พิธีกรรมแรกจะเริ่มขึ้นที่บริเวณวัดโพนชัย ซึ่งจะเริ่มกันตั้งแต่พิธีแห่จากหน้าวัด ไปตามถนนจนกระทั่งถึงจุดบรรจบกันของลำน้ำหมันและลำน้ำศอกซึ่งอยู่ไม่ไกล ที่ต้องเป็นตรงนี้ก็เพราะชาวบ้านเค้าเชื่อกันว่าลำน้ำหมันนี่น่ะ เป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ที่มีกระแสน้ำไหลขึ้นไปทางเหนือ ประมาณว่ามีความเป็นมงคลนั่นละ โดยด้านข้างลำน้ำจะมีการทำปรัมพิธีรอท่าเอาไว้ก่อนแล้ว พิธีที่ป้ากำลังพูดถึงเนี่ย เรียกว่า ‘พิธีเบิกพระอุปคุต’ ซึ่งพระอุปคุตเนี่ย ชาวบ้านถือกันว่าเป็นเสมือนหนึ่งสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่จะทำการปกปักรักษางานพิธีผีตาโขนนี้ให้ผ่านไปได้ด้วยดี โดยไม่มีสิ่งอัปมงคลใดๆ มากร้ำกราย

เริ่มด้วยพิธีสงฆ์ในโบสถ์

พาเฉี่ยวไปดูวัดหน่อย เริ่มจากในโบสถ์

เสร็จจากพิธีในโบสถ์ ก็เริ่มการแห่ไปริมน้ำจ้ะ
พิธีจะเริ่มเมื่อ ‘แสนแก้วอุ่นเมือง’ ซึ่งเป็นผู้นำในพิธี เริ่มกล่าวอัญเชิญพระอุปคุต หลังจากนั้น ผู้รับตำแหน่ง ‘แสนเมืองจันทร์’ จะทำหน้าที่ดำลงไปในลำน้ำ เพื่องมพระอุปคุตจากบริเวณกลางลำน้ำ โอ๊ยยย ตีสามนะคุณจ๋า ซึ่งพิธีเบิกพระอุปคุตนี้ จะทำการงมกันสามครั้ง ประมาณว่างมหาจนกว่าจะเจอพระอุปคุตองค์จริงอะไรประมาณนั้นน่ะนะ ... ส่วนคนที่สงสัยว่าแล้วเค้าเอาพระอุปคุตมาจากไหนกันล่ะ ? คำตอบคือเค้าสมมุติเอาจากก้อนหินจ้ะ คือป้าคิดเอาเองนะ ว่าพิธีที่กระทำกันอยู่ในทุกวันนี้ คือพิธีที่ทำตามขั้นตอนเพื่อให้พิธีสมบูรณ์เป็นหลักใหญ่นั่นละ ... แต่ความเร้าใจของพิธีนี้ อยู่ตรงที่เราต้องลุ้นเอาใจช่วยคนงมกันชนิดหายใจไม่ทั่วท้อง เพราะนี่คือหน้าฝน ที่ถึงแม้ลำน้ำตรงนี้จะมีขนาดไม่ได้ใหญ่โต แต่ก็เป็นหน้าน้ำหลากที่น้ำเชี่ยวมากกกก คือดำลงไปทีก็โดนน้ำซัดไปทีนึง กว่าจะครบสามครั้งเนี่ย ป้าบอกได้เลยว่าระทึกมากกก จริงๆ

เริ่มพิธีที่ปรัมริมน้ำ

ต่อด้วยการ ... งม  รูปเบลอมาก อย่าว่าป้าเลยนะ ป้าได้เท่านี้จริงๆ ง่ะ

เมื่องมได้พระอุปคุตที่จะนำมาใช้ในพิธีเรียบร้อยแล้ว ขบวนพิธีก็จะมุ่งหน้ากลับไปยังวัดโพนชัย เพื่อทำพิธีที่คล้ายๆ กับพิธีบวงสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ไปตามมุมต่างๆ  ทั้งสี่มุมรอบวัด จากนั้นก็ถือเป็นอันเสร็จพิธีในช่วงเช้า ซึ่งชาวบ้านที่มาร่วมงานก็จะแยกย้ายกันกลับไปกินข้าวกินปลาร่วมกัน แล้วหลังจากนั้นละ ... ผีก็มา ...

พิธีบวงสรวงสี่มุมของวัด

ป้าเดินเตร็ดเตร่ไปเรื่อยๆ ตามถนนเส้นหลักรอบบริเวณวัดโพนชัยในช่วงสายๆ หลังจากพิธีในตอนเช้าเสร็จสิ้นลง ก็จะเริ่มพบเจอกับเหล่าผีตาโขนหลากหลายรูปแบบที่จะค่อยๆ ทยอยกันออกมาโชว์ตัว ส่วนใหญ่นางก็นิยมมากันแบบบอยแบนด์กะเกิร์ลกรุ๊ปนะ คือนางนิยมแต่งกันเป็นหมู่คณะ เดินเล่นเป็นกลุ่มๆ หรือบางคนก็ยืนแด๊นซ์อยู่ตามจุดต่างๆ ซึ่งส่วนใหญ่ก็เป็นหน้าบ้านนางนั่นละ ที่มาพรัอมกับคอสตูมเต็มยศก็คือเสียงกรุ๊งกริ๊งของกระดิ่งหรือกระดึงที่เหล่าคุณพี่ผีตาโขนเค้านิยมแขวนติดตัวกันไว้ ก็ถือว่าเพิ่มบรรยากาศความครื้นเครงในงานกันได้อีกสเต็ปนึงละ เอาเป็นว่าวันนี้พวกนางก็เริ่มทยอยมาเปิดตัว แต่ยังไม่ฟูลทีมนะจ๊ะ เพราะนางต้องเก็บแรงไว้ใส่กันเต็มเหนี่ยวในวันที่สอง ...

วันแรกเดินดูผีกันแบบกรุบกริบก่อนนะ เริ่มจาก ...

ผีขายหวย ... อ่านตรงตัวนะจ๊ะ

อันนี้มาแบบสายโหด

ผีเด็ก

เท่าที่ได้ยินมา ผีตาโขนแบ่งเป็นสองหมวดใหญ่ๆ คือผีตาโขนใหญ่ กับผีตาโขนเล็ก แบบรุ่นใหญ่จะสร้างขึ้นด้วยโครงจากไม้ไผ่โดยไซส์จะบิ๊กเบิ้มกว่า แล้วประดับตกแต่งด้วยเศษวัสดุต่างๆ หน้าตาจะออกไปทางน่ากลัวซะมากกว่า ว่ากันว่าจะทำแค่ครั้งละสองตัวเท่านั้น ส่วนของผีตาโขนเล็กนี่ก็แบบที่เราคุ้นตากันเลยอ่ะนะ แต่พวกนางจะเน้นบลัฟกันตรงสีสันและรูปแบบ ประมาณว่าใครอลังกว่าก็เอามงไป อะไรแบบนั้นละฮ่ะ

ผีตาโขนใหญ่ มันก็จะสไตล์ฮาร์ดคอร์หน่อยๆ ...

วันที่สอง จะเริ่มต้นวันกันตอนสายๆ ด้วยขบวนแห่ผีตาโขนจากโซนต่างๆ ที่ส่งตัวเองเข้าร่วมประกวด ซึ่งวันนี้ละที่เราจะได้เห็นแก๊งผีกันแบบละลานตา นางจะตั้งขบวนแห่แล้วเดินมารวมกันที่วัดโพนชัย ซึ่งภายในงานจะมีการตั้งเวทีไว้สำหรับการแสดงต่างๆ ที่แต่ละหน่วยงานในท้องถิ่นจะนำเสนอ ซึ่งวันนี้จะเป็นวันของความบันเทิงตลอดตั้งแต่เช้าจนค่ำ จะมีแผ่วไปหน่อยก็คือช่วงเที่ยงๆ เพราะแดดร้อนเปรี้ยงจนเหล่าผีก็สู้ไม่ไหวจ้า ช่วงเย็นเนี่ยก็จะยิ่งคึกคัก เพราะแดดร่มลมตก อากาศดี มีการออกร้านรวงขายของกันเพียบ มีเวทีใหญ่อยู่ด้านนอกวัด ที่จะมีการแสดงอีกหลายอย่าง รวมถึงทั้งดนตรีให้เหล่าผีตาโขนพร้อมใจกันมาออกสเต็ป ตามจุดต่างๆ ... ซึ่งป้าบอกเลยว่าบันเทิงมากกกกกกกกก คือยืนขากระดิกดูเลยละ อยากจะไปออกสเต็ปด้วยข้อเข่าก็สู้ไม่ค่อยไหว แต่ถ้าใครมีใจนะ บอกเลยว่าสามารถออกไปขยับกับพวกเหล่าผีได้เลย นางชอบมากกก ถ้าใครอยากชักภาพ ก็เชิญจ้ะ นาทีทอง เพราะพลพรรคชาวผีนางไม่มีหนีกล้องนะ แค่เรายกมือถือหรือกล้องเข้าใส่ นางก็โพสต์รอเลยจ้า สนุกมาก

ไปส่องผีกันแบบเต็มๆ

แวะทักเพื่อนแป๊บ ...

ส่องกันยาวๆ กับแฟชั่นผีตาโขนหลากหลายสไตล์ ...