หลุมดำที่ตรวจพบทั้งหมดในตอนนี้ยังไม่พบอันไหนตายครับ บางอันก็มีอายุเก่าแก่เท่ากับช่วง singularity หรือ 13.8 พันล้านปีที่แล้ว ตามแสง cosmic microwave background โบราณ ถ้าการแปรสภาพในตอนนี้ก็ยึดเอาtheoryของฮอกกิ้งเป็นหลัก
อย่างที่เข้าใจกันการจะเป็นหลุมดำได้คือมันต้องมีมวลจำกัดมากกว่าดาวนิวตรอน เรื่องมวลของมันก็มีมวลเท่ากับที่มันกินเข้าไปครับ ถึงเลขมวลเลขหนึ่งมันจะกลายเป็นหลุมดำอัตโนมัติ ส่วนพิเศษคือแรงโน้มถ่วงที่มากจนกาลอวกาศมันโค้งหรือบิดเบี้ยวจนแสงและคลื่นหรือพลังทุกสิ่งทุกอย่างวิ่งออกไม่ได้  ส่งคลื่นไรไปก็ไม่สะท้อนทำให้ตรวจจับพื้นผิวหรือส่วนที่เลยขอบฟ้าเหตุการไปไม่ได้
หลุมดำก็คือดาวๆหนึ่งด้านหน้าด้านหลังก็ทรงกลมๆ แค่มองไม่เห็นสังเกตุด้วยวิธีใดๆไม่ได้นอกจากมันกำลังดูดกลืนอะไรบางอย่าง
แล้วเรืองแสงหรือมันเคลื่อนผ่านหรืออะไรเคลื่อนผ่านจากข้างหลังจะสังเกตุเห็นการเคลื่อที่ของวัตถุบิดงอ
Lensing by a black hole

วงแหวนหลุมดำมองเห็นด้านหลังได้ รวมทั้งฉากหลังที่หลุมดำบังอยู่ก็มองห็นได้ จากความโค้งของกาลอวกาศทำให้แสงวิ่งโค้งงอ

การกำเนิดหลุมดำก็ตามแบบดาวนิวตรอน แค่มวลมันมากเกินขีดจำกัดแรงโน้มถ่วงต่อกาลอวกาศ การจะเป็นดาวนิวตรอนหรือหลุมดำ ต้องผ่านการเป็นดาวฤกษ์มาก่อน ที่ทำปฏิกิริยานิวเครียส์ฟิวชั่น โดยสารเบาจะกลายเป็นสารหนักไปเรื่อยๆจนถึงเหล็กพอถึงช่วงนี้มันหยุดฟิวชั่นและเย็นลงจนแรงโน้มถ่วงชนะแรงดันและมวลถูกบืบอัดแน่นและระเบิดเป็นซุบเปอร์โนวา เหวี่ยงธาตุต่างๆออกไปและกำเนิดธาตุหนักอื่นๆที่เกินเหล็กอีกเล็กน้อยจากอุณภูมิสูงสุดตอนระเบิด ส่วนที่เหลือจะเป็นแกนกลางดาวนิวตรอนที่องค์ประกอบทั้งดาวคือนิวตรอนหรือถ้ามวลมากก็เป็นหลุมดำ แล้วก็จะเริ่มดูดเศษซากจากการระเบิดที่กระเด็นไม่ไกลหลุดแรงโน้มถ่วงกลับมาอีก


แรงโน้มถ่วงเป็นแรงที่เสถียรและอมตะที่สุดในจักรวาลทำให้สสารก่อตัวยึดติดกันได้ ซึ่งตั้งแต่กำเนิดจักรวาลมาแรงนี้ไม่หายไปไหนยังทำงานอยู่ในทุกๆอะตอมเสมอๆไม่มีวันที่จะสูญหายหรือดับไป เพราะถ้าสิ้นแรงโน้มถ่วงสสารจะไม่สามารถคงตัวและเกิดคุณสมบัติของธาตุได้