โรมันแม้จะมีความยิ่งใหญ่ไม่ต่างจากจีน    แต่การสร้างสำนึกความเป็นชาติยังด้อยกว่าจีนมากครับ    แม้ว่าโรมันจะมีดินแดนไปกว้างไกลมหาศาลแต่ผู้ที่มีสำนึกว่าเป็นชาวโรมันจริงๆนั้นคือคนที่อยู่ดินแดนส่วนกลางและมีสัญชาติโรมันเท่านั้น    คนที่อยู่ห่างไกลออกมาและไม่มีสัญชาติโรมันนั้นก็ยังถือตนเป็นชนชาติอื่นอยู่เสมอ     ต่างจากจีนที่แม้จะมีชนเผ่าต่างๆในดินแดนแต่จีนก็ค่อยๆหลอมรวมกลืนชนเผ่าต่างๆเข้าเป็นชาวฮั่นเหมือนกันหมดทำให้คนจีนทุกคนมีสำนึกว่าตนเป็นชาวจีน

การที่โรมันโดนทำลายแล้วสูญสิ้นก็ไม่ใช่เรื่องแปลกเพราะคนที่มีจิตสำนึกเป็นชาวโรมันนั้นมีอยู่ไม่มาก   พอโดนทำลายศูนย์กลางปุ๊บก็ถูกชนชาติอื่นๆกลืนได้ไม่ยากและไม่สามารถฟื้นโรมันกลับมาได้    ในขณะที่ทางจีนคนที่อยู่ในดินแดนเป็นชาวจีนหมด     แม้ว่าจะมีอนารยชนบุกเข้ามาทำลายศูนย์กลางอำนาจได้แต่ก็ไม่อาจทำลายคนที่มีสำนึกความเป็นจีนได้ทั้งหมด   บวกกับอนารยชนมีจำนวนน้อยกว่าชาวจีนแม้ว่าจะชนะเข้าครอบครองแผ่นดินได้แต่ก็จำต้องผันตัวเองมาเป็นจักรพรรดิของชาวจีน     ไม่สามารถเปลี่ยนจักรวรรดิของชาวจีนให้กลายเป็นจักรวรรดิของชนชาติตนได้