พระปุณณมันตานี เกิดในตระกูลพราหมณ์มหาศาล ในหมู่บ้านพราหมณ์โทณวัตถุ อันไม่ห่าง
    ไกลจากกรุงกบิลพัสดุ์มากนัก เดิมท่านมีชื่อว่า “ปุณณะ” แต่เนื่องจากมารดาของท่าน  ชื่อ
    นางมันตานี คนทั่วไปจึงมักเรียกท่านว่า “ปุณณมันตานีบุตร” และโดยสายเลือดนับว่าท่านเป็น
    หลานของ "พระอัญญาโกณฑัญญะ"

    พระปุณณมันตานี ได้เข้ามาบวชในพุทธศาสนา โดยการชักนำของพระอัญญาโกณฑัญญเถระ
    ผู้เป็นลุง ในสมัยเมื่อพระพุทธองค์หลังจากทรงจำพรรษาแรกที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน พอออก
    พรรษาแล้วทรงส่งสาวกจำนวน ๖๐ รูป ออกประกาศพระศาสนา  นับว่าเป็นพระธรรมทูตรุ่นแรก
    พระอัญญาโกณฑัญญะ ก็เป็นอีกรูปหนึ่งในจำนวนนั้นด้วย ท่านได้กลับไปที่บ้านของท่านแสดง
    ธรรมโปรดญาติพี่น้อง ขณะนั้น ปุณณมันตานี บุตรหลานชายของท่านเกิดศรัทธาเลื่อมใสขอ
    บวชในพุทธศาสนา ซึ่งท่านให้บรรพชาเป็นสามเณรไว้ก่อน แล้วพาไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า
    ที่กรุงราชคฤห์ พระพุทธองค์ประทานการอุปสมบทให้ เมื่อบวชแล้วไม่นานอุตสาห์บำเพ็ญเพียร
    เจริญวิปัสสนากรรมฐานก็ได้บรรลุพระอรหัตผล

    ปฏิบัติอย่างไรสอนอย่างนั้น
    เมื่อท่านบรรลุเป็นพระอรหันต์แล้ว มีปฏิปทาตั้งมั่นอยู่ในคุณธรรม ๑๐ ประการ(กถาวัตถุ 10) คือ:-
    ๑ อัปปิจฉตา เรื่องความปรารถนาน้อย
    ๒ สันตุฏฐิตา เรื่องความสันโดษ
    ๓ ปวิเวกตา เรื่องความสงัด
    ๔ อสังสัคคตา เรื่องความไม่คลุกคลีด้วยหมู่คณะ
    ๕ วิริยารัมภะ เรื่องความเพียร
    ๖ สีลตา เรื่องศีล
    ๗ สมาธิ เรื่องสมาธิ
    ๘ ปัญญา เรื่องปัญญา
    ๙ วิมุตติ เรื่องความหลุดพ้น
    ๑๐ วิมุตติญาณทัสนะ เรื่องความรู้ความเห็นว่าหลุดพ้น

    คุณธรรม หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า กถาวัตถุ 10 ประการนี้กล่าวสั้น ๆ ก็คือ มักน้อย
    สันโดษ ชอบสงัด ไม่คลุกคลีด้วยหมู่คณะ ปรารภความเพียร บริบูรณ์ด้วยศีล สมาธิ ปัญญา
    วิมุตติ วิมุตติญาณทัสนะ ท่านพระปุณณมันตานีบุตรเถระ จะสั่งสอนบริษัทบริวารของท่านด้วย
    คุณธรรม ๑๐ ประการนี้ จากท่านจนได้สำเร็จเป็นพระโสดาบัน ด้วยเหตุนี้ ภิกษุผู้เป็นศิษย์ของ
    ท่านไม่ว่าจะไปสู่ที่ใด ๆ ก็จะพากันกล่าวยกย่องพรรณนาคุณของพระปุณณมันตานีบุตรเถระ ผู้
    เป็นพระอุปัชฌาย์ของตน ให้ปรากฏแก่พุทธบริษัทในที่นั้น ๆ เสมอ แม้พระสารีบุตรเถระ ได้
    ทราบข่าวคุณธรรมของท่านแล้ว ก็มีความปรารถนาจะได้สนทนาธรรมกับท่าน

    [bพระปุณณมันตานีบุตร สนทนาธรรม กับ พระสารีบุตร
    สมัยหนึ่ง สมเด็จพระผู้มีพระภาคเสด็จมายังเมืองสาวัตถี ณ ที่นั้นพระสารีบุตรกับพระ
    ปุณณมันตานีบุตร ได้มีโอกาสพบกัน พระสารีบุตรได้สนทนาไต่ถามท่านเกี่ยวกับ วิสุทธิ 7
    ประการ อันได้แก่:-
    ๑ ลีลวิสุทธิ ความหมดจดแห่งศีล
    ๒ จิตตวิสุทธิ ความหมดจดแห่งจิต
    ๓ ทิฏฐิวิสุทธิ ความหมดจดแห่งทิฏฐิ
    ๔ กังขาวิตรณวิสุทธิ ความหมดจดแห่งญาณเป็นเครื่องข้ามพ้นความสงสัย
    ๕ มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธิ ความหมดจดแห่งญาณเป็นเครื่องเห็นว่า หรือมิใช่ทาง
    ๖ ปฏิปาญาณทัสสนวิสุทธิ ความหมดจดแห่งญาณเป็นเครื่องเห็นทางปฏิบัติ
    ๗ ญาณทัสสนวิสุทธิ ความหมดจดแห่งญาณทัสสนะกล่าวคือมรรคญาณ

    พระปุณณมันตานีบุตร ได้ถวายคำอธิบายว่า วิสุทธิ 7 นี้ ย่อมเป็นปัจจัยอาศัยส่งต่อกัน
    ไปจนถึงพระนิพพาน ท่านเปรียบเช่น พระเจ้าปเสนทิโกศล ต้องเดินทางเร่งด่วน จากกรุงสาวัตถี
    ไปเมืองสาเกตุ ต้องใช้รถม้าฝีเท้าดีถึง ๗ ผลัดต่อ ๆกันไปโดยลำดับกระทั่งถึงที่หมาย(ทางระยะ
    ไกลมาก จำเป็นต้องเปลี่ยนรถม้าถึง7ผลัดต่อๆกันไป)

    เมื่อการสนทนาไต่ถามกันและกันจบลง พระเถระทั้งสองต่างก็กล่าวอนุโมทนาคุณกถา
    ของกันและกัน และแยกกันกลับสู่ที่พักของตน

    เพราะความที่พระปุณณมันตานีบุตรเถระ ท่านดำรงต้นตั้งมั่นอยู่ในคุณธรรมเช่นไร ก็
    สั่งสอนบรรดาศิษย์และพุทธบริษัทอื่น ๆ ให้ดำรงอยู่ในคุณธรรมนั้นด้วย

    พระผู้มีพระภาค จึงทรงยกย่องท่านในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นเลิศกว่าภิกษุทั้งหลาย ใน
    ทาง ผู้เป็นพระธรรมกถึก

    พระปุณณมันตานีบุตรเถระ ดำรงอายุสังขาร ช่วยกิจการพระศาสนาพอสมควรแก่กาล
    เวลาแล้ว ก็ดับขันธปรินิพพาน