ไทยเคยแพ้พม่าครั้งที่ 1 แถมโดนเขมร คอยตอดเล็กตอดน้อยตลอดก็ยังกลับมายิ่งใหญ่ได้ ครั้งที่ 2 หนักกว่าเก่า โดนพม่าถล่มยับเยิน ก็ยังกลับมายิ่งใหญ่ได้อีก

พม่าหลังแพ้ในยุทธหัตถี โดนไทยตามมาถล่มถึงหงสาวดี  แถมยังถูกตองอูกับยะไข่ฉวยโอกาสเข้ามาเผาเมืองเสียวอดวาย ก็ยังกลับมายิ่งใหญ่ได้อีก ล่าสุด ก็อาจจะกลับมาเป็นมหาอำนาจอีกครั้งหลังตกอยู่ใต้ระบอบเผด็จการมานับ 10 ปี

เวียดนามโดนขบถไตเซินยึดเมืองจนรัชทายาทต้องหนีมาพึ่งใบบุญไทย ก็ยังยกทัพกลับไปแก้แค้น ทวงคืนความยิ่งใหญ่เหนือคาบสมุทรอินโดจีนได้อีก

แต่เขมร หลังจากถูกทัพกรุงศรีเข้าถล่มเมืองหลวง ก็ตกเป็นเบี้ยล่างของไทยและเวียดนามมาตลอด ไม่สามารถกลับมายิ่งใหญ่ได้อีก ทั้งที่มีโอกาสตั้งตัวหลายครั้งตอนไทยแพ้พม่า 2 หน กับตอนเวียดนามโดนกบฎยึดเมือง

อีกประเทศหนึ่งคือลาว ตั้งแต่สมัยพระไชยเชษฐา ก็ไม่กลับมารุ่งเรืองอีก แต่ก็พอเข้าใจเพราะสภาพภูมิประเทศ และทรัพยากรลาวไม่ได้อู้ฟู่เหมือนคนอื่น พื้นที่ติดทะเลก็ไม่มี

แต่เขมรนี่กลับกันเลยมีทรัพยากรพร้อมไม่ได้ด้อยกว่าคนอื่น เมืองตั้งอยู่บนโตนเลสาบ ย่อมต้องอุดมสมบูรณ์แน่ๆ ใหนจะมีบ่อพลอยในพระตะบอง เมืองท่าก็มี แต่ทำไมถึงไม่มีปัญญานำประเทศกลับมาเป็นมหาอำนาจได้

เป็นเพราะไทยเก่ง เวียดนามเก่งกว่า หรือเป็นเพราะคนเขาไม่เก่ง ไม่มีคุณภาพเองกันแน่ครับ เพราะเท่าที่ผมทราบนักปกครอง หรือนักรบที่ดังๆระดับฮีโร่ของเขมรนี้แทบไม่มีเลย มีแค่ชัยวรมันที่ 7 สุริยวรมัน พระยาละแวก เท่านั้นที่เป็นที่รู้จัก

นี่ก็แค่ความเข้าใจของคนมีความรู้ทางประวัติศาตร์เท่าหางอึ่งนะครับ อยากให้ผู้เชี่ยวชาญวิเคราะห์ทีครับว่าเป็นเพราะปัจจัยใดบ้าง