ในฐานะที่ได้มีโอกาสบวชเรียนมาบ้าง   ผมจะยึดเอาเกณฑ์และทัศนะคิตของศาสนาพุทธมาอธิบายตรงนี้   และเพื่อเป็นการประหยัดเนื้อที่ผมจะเน้น “ความดีและคนดี” เป็นหลัก   โดยไม่พูดถึง “ความชั่วและคนชั่ว” เพราะอะไรก็แล้วแต่ที่ตรงข้ามกับความดีและคนดีก็คือชั่วนั่นเอง  เชื่อว่าทุกท่านคงเปรียบเทียบเองได้


ผู้ที่ประพฤติความดีย่อมชื่อได้ว่า “คนดี” และความดีมีหลากหลายรูปแบบ  เช่น  จูงคนแก่ข้ามถน  บริจาคทาน  สร้างสะพาน  รักพ่อแม่เพื่อนฝูง   ตั้งใจเรียนหนังสือ  ฯลฯ  เหล่านี้ถือว่าเป็นความหลากหลายของ “ความดี”ในสังคมพุทธของคนไทย   และจริงๆ แล้วความหลากหลายที่ว่านี้ก็มีความเป็นเอกภาพของมัน   คงเหมือน “แม่สี” ที่เป็นต้นตำหรับของสีสันอันหลากหลายล้านๆ สีนั่นเอง   ความดีก็เช่นกัน...แม้จะมีหลากหลาย  แต่เมื่อพยายามรวบและขมวดเข้าเป็นหมวดหมู่   เราก็จะเห็นความดีชัดเจนยิ่งขึ้น  และรวมไปถึงการวาง “เกณฑ์” เพื่อเป็นเครื่องมือช่วยในการตัดสินของกระทำนั้นๆ ว่าดีหรือชั่วอย่างไร?


พระพุทธศาสนาไม่ได้เขียนเกณฑ์การตัดสินความดีความชั่วไว้อย่างตรงไปตรงมาในพระไตรปิฏก   แต่อาศัยพุทธพจน์บ้างและคำสั่งสอนตามสถานที่ต่างๆ บ้าง   ก็สามารถช่วยในการตัดสินความดีความชั่วได้ในระดับที่เรียกได้ว่าสังคมส่วนใหญ่หรือแม้แต่โลกตะวันตกยอมรับได้เลยทีเดียว    พระพุทธศาสนาเชื่อว่าการกระทำที่ชื่อว่า “ดีหรือชั่ว” นั้นต้องเป็นการกระทำที่มีความจงใจหรือเจตนา  และยังเชื่ออีกต่อไปว่าการกระทำที่ใดๆ ไม่มีเจตนาการกระทำนั้นไม่ชื่อว่าดีหรือชั่ว   การกระทำนั้นสามารถแสดงออกได้สามทางคือ  กาย  วาจา  และใจ   โดยทั่วๆ ไป...การกระทำใดๆ ที่เกิดจาก “กุศลมูลจิต” คือจิตอันเป็นกุศลคือคุณธรรมหรือความดีนั่นเอง  ตรงกันข้ามการกระทำที่เกิดจาก”อกุศลมูลจิต” (โลภ  โกรธ หลง อย่างใดอย่างหนึ่งหรือรวมกัน)ก็คือความชั่ว   แต่ก็มีบ่อยครั้งที่การกระทำของมนุษย์ซับซ้อนมากกว่านี้  ความซับซ้อนของการกระที่ว่านี้ทำให้เราๆ ท่านๆ ตัดสินใจไม่ถูกว่านั่นดี  นั่นชั่ว ?  ผมจะพยายามอธิบายหลักในวงกว้างไว้ตรงนี้(พยายามให้สั้นที่สุดครับ)  

กระทำบางอย่างที่ไม่สามารถตัดสินได้เด็ดขาดทันทีว่านั่นคือความดีเป็นการกระทำของคนดี ?  เนื่องด้วยเป็นการกระทำที่ซับซ้อนและเข้าใจยาก  ซึ่งผมจึงขอเสนอ “เกณฑ์การตัดสิน” ไว้สองข้อ  นั่นก็คือเกณฑ์การตัดสินหลัก  และเกณฑ์การตัดสินรอง  ทั้งสองเกณฑ์จะไม่ขัดแย้งกันเลย   คือเราจะเอาเกณฑ์หลักเข้าไปตัดสินการกระทำก่อน  ถ้าไม่แน่ใจก็ให้เอาเกณฑ์การตัดสินรองเข้าไปเสริม


เกณฑ์การตัดสินหลัก
ก็คือดูที่ “เจตนา” ว่าการกระทำนั้นอยู่บน โลภ โกรธ หลง อย่างไร?   จากนั้นก็ให้ดูที่ “ผล” ของการกระทำนั้นๆ ว่ายังประโยชน์ เกื้อกูล ต่อชีวิตและจิตใจของตนและคนอื่นอย่างไร?

เกณฑ์การตัดสินรอง
เป็นเกณฑ์การตัดสินหลังจากที่การกระทำนั้นได้สำเร็จไปแล้ว   และเราจะมาดูผลกระทบจาการกระทำต่างๆ โดยอาศัยหลักพิจารณาตามนี้
1. มโนธรรม  คือมีความรู้สึกผิดชอบชั่วดีรับผิดชอบต่อการกระทำนั้นๆ ได้หรือไม่
2. การกระทำนั้นๆ วิญญูชน  ผู้รู้  และนักปราชญ์เห็นด้วย  ชื่นชม  และติดเตียนอย่างไร?   ซึ่งตรงนี้หมายถึง “กฏหมาย” ด้วย  เพราะกฏหมายเป็นข้อบัญญัติที่ได้ตกลงและเห็นพร้อมต้องกันของผู้รู้  นักปราชญ์ และวิญญูชน  ดังนั้นการกระทำใดๆ ที่ผิดกฏหมายตั้งแต่กฏหมายธรรมดาไปจนถึงกฏหมายรัฐธรรมนูญ  ก็ถือว่าเป็นการกระทำที่ตรงข้ามกับความดี  คือไม่ใช่คนดีแน่นอน
3. พิจารณาลักษณะผลของการกระทำนั้นๆ ต่อตนเองและผู้อื่นว่า  เบียดเบียนตนเอง  เบียดเบียนผู้อื่น  ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อนอย่างไร?  เป็นไปเพื่อประโยชน์ต่อตนเองและผู้อื่นในภาครวมอย่างไร?



สรุป  การตัดสินการกระทำใดๆ ว่าดีหรือชั่วให้ดูที่เจตนาและผลของการกระทำนั้นๆ....เพื่อนๆ สมาชิกลองเอากฏเกณฑ์หลักและรองของผมไปวางทาบการกระทำของกลุ่มการเมืองแต่ละฝ่ายกันดู  แล้วตัดสินเอาเอง

ปล.  ถ้าชอบหรือไม่ชอบกด ถุกใจ หรือขำกลิ้งตามสบาย  ขออย่ากดโหวตก็พอ..   ผมเขียนเท่าที่จะคิดได้ (นอนไม่หลับ)   ขอให้ใช้วันเสาร์อาทิตย์ให้คุ้มค่าครับ